Jan III Sobieski urodził się 17 sierpnia 1629 r. w Olesku koło Lwowa na Kresach Wschodnich. Był synem Jakuba, kasztelana krakowskiego i Zzii Tezili z Daniłowiczów, wnuczki hetmana S. Żółkiewskiego. W latach 1643–46 studiował w Akademii Krakowskiej i dokształcał się podczas pobytu w zachodniej Europie. Rzekomo władał kilkoma językami.
W 1648 r. powrócił do Polski i od 1649 r. walczył w wielu walkach m.in. z Kozakami, kampanii zborowskiej oraz pod Beresteczkiem w 1651 roku, gdzie został ciężko ranny. W 1653 r. brał udział w wyprawie pod Żwaniec. W 1654 r. uczestniczył w poselstwie do Konstantynopola. później były Potop szwedzki oraz wojny z Tatarami i Turcją.
Reklama
W czasie najazdu szwedzkiego w 1655 r. przeszedł wraz z dywizją Aleksandra Koniecpolskiego na stronę Karola X Gustawa. W 1656 r. został mianowany chorążym wielkim koronnym. W bitwie pod Warszawą w lipcu 1656 r. dowodził własnym pułkiem i posiłkami tatarskimi. W 1657 r. walczył pod komendą J.S. Lubomirskiego przeciwko Siedmiogrodzianom. W latach 1658-1659 przeciwko Szwedom, Rosjanom i w 1660 r. przeciwko Kozakom pod Słobodyszczami i Cudnowem.
W 1661 r. związał się z dworem królewskim, zmierzającym do reform ustrojowych i przeprowadzenia elekcji księcia francuskiego na tron polski za życia króla. Polityczne poglądy Sobieskiego podyktowane były w dużej mierze przez uczucie do Marii Kazimiery d’Arquien (Marysieńki), którą tam poznał, a w 1965 r. zaślubił po śmierci jej męża Jana Sobiepana Zamoyskiego.
Za zasługi dla Francji od 1661 r. pobierał pensję od króla Ludwika XIV. W czasie rokoszu Lubomirskiego w latach 1665–1666 poparł czynnie króla i był obwiniany przez większość szlachty za doprowadzenie do krwawej bitwy pod Mątwami w 1666 r. Od 1665 r. był marszałkiem wielkim koronnym, a od 1666 r. także hetmanem polnym. W 1667 r. mimo niewielkich sił pokonał wojska turecko-kozackie pod Podhajcami, za co zyskał popularności wśród szlachty i od 1668 r. został hetmanem wielkim koronnym.
Po abdykacji Jana II Kazimierza w 1668 r. stanął na czele stronnictwa przrancuskiego, które zdecydowanie opowiadało się za kandydaturą francuską, co oburzyło szlachtę. Po elekcji Michała Korybuta Wiśniowieckiego w 1669 r. został jednym z przywódców opozycji, tzw. malkontentów.
Sobieski nieustannie zmierzał do detronizacji króla i osadzenia na tronie kandydata francuskiego. W odpowiedzi za zorganizowaną w obronie króla konfederację gołąbską zorganizował konfederację szczebrzeszyńską w 1672 r. W 1672 nie zdołał powstrzymać najazdu Turków i utracenia Kamieńca Podolskiego, a także nie powstrzymał haniebny traktat buczacki. W 1673 r. odniósł zwycięstwo pod Chocimiem nad wojskami tureckimi Hüseyina Paşy, a to zaś otworzyło mu drogę na tron polski po śmierci Jeremiego Wiśniowieckiego.
Król Polski
W 1674 r. został wybrany na króla Polski. Wkrótce po zaprzysiężeniu wyruszył na kolejną kampanię wojenną, aby powstrzymać kolejne najazdy turecko-tatarskie, w których pokonał Tatarów pod Lesienicami i skutecznie obronił Lwów. W 1676 walczył z Turkami pod Żurawnem.
Realizując plany polityczne w 1676 r. zawarł z Turcją rozejm, łagodząc warunki traktatu buczackiego. W tym czasie dostrzegał większe zagrożenie dla Polski od Brandenburgii i Rosji niż od Turków. Dlatego w 1675 r. zmierzał do całkowitej reorientacji polityki zagranicznej Rzeczypospolitej przez zawarcie trwałego pokoju z Turcją i wspólnego wystąpienia w sojuszu z Francją i Szwecją, z którymi podpisano traktaty przeciwko Brandenburgii. Celem tych sojuszy było odzyskanie Prus Książęcych. Plany Sobieskiego z kilku przyczyn nie powiodły się co spowodowało, że powrócił do tradycyjnej polskiej polityki przymierza z Habsburgami. W 1683 r. podpisał traktat przymierza zaczepno-odpornego z Austrią. Na wieść o agresji tureckiej przeciw Austrii wyruszył na czele ok. 27-tysięcznej armii polskiej na pomoc swemu austriackiemu sojusznikowi. Na czele połączonych sił polskich, cesarza i książąt Rzeszy pokonał wojska tureckie Kara Mustafy oblegające Wiedeń. W 1684 r. przystąpił do Ligi Świętej, w ramach której kontynuował wojnę z Turcją niestety nie osiągając sukcesów. Sobieski zabiegał o wciągnięcie do Ligi Świętej cara Rosji, z którym w 1686 r. zawarł niekorzystny pokój Grzymułtowski, w wyniku którego musiał zrezygnować z Kijowa. Udział w Lidze Świętej nie przyniósł oczekiwanych przez Sobieskiego sukcesów. Plany podporządkowania Mołdawii zakończyły się w kolejnych latach niepowodzeniem.
Ostatnie lata panowania Jana III Sobieski spędził scierając się z potężną opozycją magnacką, która często występowała przeciwko królowi i jego planom reformatorskim, których celem były wzmocnienie władzy centralnej czy zniesienie liberum veto, a także jego planom dynastycznym, które miały zapewnić koronę polską synowi Jakubowi Ludwikowi. Plany dynastyczne króla pokrzyżowała silna opozycja magnackich rodzin Sapiehów, Lubomirskich oraz prymasa Michała Radziejowskiego.
Jan III Sobieski zmarł 17 czerwca 1696 r. w Wilanowie. Dziś uważany jest za jednego z najwybitniejszych polskich wodzów wojskowych, który był utalentowanym jeźdźcem posiadającym niezwykłe umiejętności wykorzystywania różnych warunków terenowych. Jego legenda to wielkie pogromy Turków i obrona chrześcijańskiej Europy, a także słynne Listy do Marysieńki, które pisał do swojej kochanej żony.
Poniżej mapa Polski z czasów panowania Jana III Sobieskiego z zbiorów Archiwum Państwowego w Poznaniu.
Marek Wróblewski
COPYRIGHT © 2020 TerazHistoria.pl. Wszelkie Prawa zastrzeżone. Kopiowanie i powielanie tekstów, zdjęć lub filmów bez zgody autora zabronione!