9 WRZEŚNIA W HISTORII

9 września w Polsce:

• W 1310 r. Słupsk (woj. pomorskie) otrzymał odnowione prawa miejskie.
• W 1409 r. król Władysław II Jagiełło wydał w Wolborzu (woj. łódzkie) odezwę skierowaną do duchowieństwa, panów świeckich i książąt chrześcijańskich, zawierającą 29 artykułów z zarzutami wobec zakonu krzyżackiego.
• W 1551 r. chan krymski Dewlet I Girej rozpoczął oblężenie zamku w Bracławiu (Kresy Wschodnie).
• W 1655 r. wojska polskie pokonały Szwedów w bitwie pod Inowłodzem (woj. łódzkie).

• W 1698 r. hetman polny koronny Feliks Kazimierz Potocki pokonał Tatarów w bitwie pod Podhajcami (Kresy Wschodnie), była to ostatnia zwycięska bitwa wojsk polskich nad Tatarami.
• W 1856 r. ur. się Karol Namysłowski, kompozytor, dyrygent, skrzypek, twórca najstarszej polskiej orkiestry symfonicznej.
• W 1886 r. ur. się Karol Zagórski, pułkownik Wojska Polskiego, zamordowany przez Sowietów w 1940 r. w Charkowie (Rosja).
• W 1904 r. w Tarnobrzegu (woj. podkarpackie) odsłonięty został pomnik Bartosza Głowackiego.
• W 1911 r. zniesione zostały ograniczenia budowlane na esplanadach fortecznych w zlikwidowanej 16 sierpnia carskiej Twierdzy Warszawa (woj. mazowieckie). Rozpoczęła się rozbudowa miasta.
• W 1914 r. ur. się Józef Teliga ps. „Habdank”, żołnierz AK, WiN, działacz NSZZ „Solidarność”.
• W 1922 r. ur. się Mirosław Łebkowski, żołnierz AK, więzień niemieckich obozów zagłady, pisarz, tłumacz, autor tekstów piosenek.
• W 1923 r. ukazało się pierwsze wydanie tygodnika katolickiego „Gość Niedzielny”.
• W 1925 r. ur. się Tadeusz Butler, żołnierz ZWZ i AK, architekt.
• W 1926 r. ur. się Janusz Przedpełski, żołnierz AK, Powstaniec Warszawski, działacz sportowy.
• W 1930 r. w nocy z 9 na 10 września aresztowanych zostało 19 byłych posłów, przywódców nowo powstałego lewicowego komitetu wyborczego Związek Obrony Prawa i Wolności Ludu.
• W 1934 r. Polska przegrała z Niemcami 2:5 w towarzyskim meczu piłkarskim w Warszawie (woj. mazowieckie).
• W 1936 r. założony został Automobilklub Kielecki.
• W 1939 r. Niemcy powołali Sondergericht Bromberg (Sąd Specjalny w Bydgoszczy, woj. kujawsko pomorskie). W pierwszych miesiącach okupacji niemieckiej rozpatrywał przede wszystkim sprawy Polaków oskarżanych o rzekome prześladowanie miejscowych volksdeutschów podczas wydarzeń tzw. bydgoskiej „krwawej niedzieli”.

• W 1939 r. rozpoczęła się tzw. bitwa nad Bzurą. Największa bitwa Wojska Polskiego z Niemcami w obronie Polski.
• W 1939 r. w nocy z 8 na 9 września Niemcy podpalili synagogę w Będzinie (woj. śląskie), od której zajęły się okoliczne żydowskie domy. Podczas prób ratowania dobytku zostało zastrzelonych kilkudziesięciu Żydów. Niemcy oskarżyli później 42 Polaków, na których zginiono winę. Polacy zostali aresztowani i rozstrzelani po wymuszonych zeznaniach. Grupę Żydów uratował ks. Wincenty Mieczysław Zawadzki, otwierając dla uciekających bramę placu kościelnego i dając im schronienie.
• W 1939 r. w dniach 8 i 9 września Niemcy rozstrzelali ok. 320 mieszkańców w odwecie za walkę w obronie miasta Kłecka (woj. wielkopolskie).
• W 1939 r. wojska niemieckie zajęły Płock (woj. mazowieckie), Redę (woj. pomorskie), Żnin (woj. kujawsko-pomorskie) i Rzeszów (woj. podkarpackie).
• W 1939 r. zakończyła się bitwa pod Iłżą (woj. mazowieckie).
• W 1939 r. Niemcy zamordowali ok. 300 polskich jeńców wojennych w Ciepielowie (woj. mazowieckie).
• W 1942 r. Niemcy zakończyli likwidację getta żydowskiego w Beresteczku (Kresy Wschodnie).
• W 1944 r. w 40. dniu Powstania Warszawskiego, odbyła się dobrowolna ewakuacja 8000 ludzi z miasta. Silne ataki Niemców skierowane zostały na północne Śródmieście i Czerniaków.
• W 1944 r. komunistyczny PKWN zawarł tzw. Układy republikańskie z Białoruską SRR i Ukraińską SRR.
• W 1946 r. ur. się Aleksander Doba, podróżnik, kajakarz, przepłynął samotnie kajakiem Ocean Atlantycki oraz Morze Bałtyk. Zmarł w 2021 r.
• W 1951 r. w swoim mieszkaniu w Warszawie (woj. mazowieckie) zlikwidowany został przez żołnierzy podziemia antykomunistycznego aktor i komunistyczny propagandzista Stefan Martyka.
• W 1957 r. założony został Polski Związek Rugby.
• W 1959 r. Roman Polański ożenił się z aktorką Barbarą Kwiatkowską.

• W 1959 r. dokonany został oblot szybowca SZD-20 Wampir 2.
• W 1962 r. konsekrowana została katedra Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Gorzowie Wielkopolskim (woj. lubuskie).
• W 1967 r. odbyło się ponowne odsłonięcie zrekonstruowanego po zniszczeniach wojennych Pomnika Lotnika w Warszawie (woj. mazowieckie).
• W 1970 r. odbyła się premiera pierwszego odcinka serialu telewizyjnego pt. Kolumbowie w reżyserii Janusza Morgensterna.
• W 1971 r. odbyła się premiera pierwszego odcinka serialu telewizyjnego pt. Przygody psa Cywila w reżyserii Krzysztza Szmagiera.
• W 1972 r. ur. się Michał Wiśniewski, wokalista, członek zespołu Ich Troje.
• W 1978 r. kopalnia soli Wieliczka została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
• W 1993 r. utworzony został Biebrzański Park Narodowy (woj. podlaskie).
• W 1996 r. powołana została Rada Języka Polskiego.
• W 2001 r. Czech Ondřej Sosenka wygrał 58. Tour de Pologne.
• W 2012 r. otwarte zostało Lotnisko Kołobrzeg-Bagicz (woj. zachodniopomorskie).
• W 2012 r. w Poznaniu (woj. wielkopolskie) zakończyły się X Mistrzostwa Świata w Kajak-Polo. Tytuły mistrzowskie zdobyli Australijczycy i Australijki, a w kategorii do 21 lat Belgowie i Kanadyjki.

9 września na świecie:

• W 9 r. władca Cherusków Arminius pokonał w bitwie w Lesie Teutoburskim (Niemcy) trzy rzymskie legiony. Rzym utracił Germanię na wschód od Renu.
• W 214 r. ur. się Aurelian, cesarz rzymski.
• W 337 r. synowie zmarłego cesarza Konstantyna I Wielkiego: Konstantyn II, Konstancjusz II i Konstans podzielili między sobą Cesarstwo rzymskie.
• W 384 r. ur. się Flawiusz Honoriusz, cesarz rzymski.

• W 1000 r. flota szwedzko-duńska pokonała norweską w bitwie morskiej pod Svold, czasie której zginął król Norwegii Olaf I Tryggvason.
• W 1087 r. Wilhelm II Rudy został królem Anglii.
• W 1141 r. sułtan z dynastii Wielkich Seldżuków Ahmad Sandżar i jego wasal Alaoddin Atsyz ponieśli klęskę w bitwie na Równinie Katwańskiej z Kitanami.
• W 1398 r. Janus został królem Cypru.
• W 1438 r. Alfons V Afrykańczyk został królem Portugalii.
• W 1466 r. r. się Yoshitane Ashikaga, japoński siogun.
• W 1493 r. Turkcy pokonali Chorwatów w bitwie na Krbavskim Polu (Chorwacja).
• W 1499 r. Vasco da Gama powrócił do Lizbony (Portugalia) z wyprawy do Indii.
• W 1513 r. król Szkocji Jakub IV został pokonany i zabity przez Anglików w bitwie pod Flodden Field (Wielka Brytania).
• W 1543 r. 9-miesięczna Maria I Stuart została koronowana na królową Szkotów w kaplicy zamku w Stirling (Szkocja).
• W 1561 r. rozpoczęło się tzw. kolokwium w Poissy zwołane w celu pojednania między francuskimi katolikami i protestantami.
• W 1570 r. podczas wojny wenecko-tureckiej, wojska tureckie zdobyły stolicę Cypru Nikozję i dokonały mordu jej obrońców i mieszkańców.
• W 1571 r. ur. się Apollonia Radermecher, niemiecka zakonnica, założycielka zakonu elżbietanek.
• W 1585 r. ur. się Armand Jean Richelieu, francuski kardynał, książę, pierwszy minister króla Francji.
• W 1619 r. Ferdynand II Habsburg został koronowany w katedrze we Frankfurcie nad Menem (Niemcy) na świętego cesarza rzymskiego.
• W 1668 r. odbyła się premiera komedii pt. Skąpiec autorstwa Moliera.

• W 1700 r. ur. się Anna Zzia, księżna Saksonii-Coburg-Saalfeld.
• W 1739 r. w Karolinie Południowej (USA) wybuchło największe powstanie niewolników w brytyjskich koloniach w Ameryce Północnej.
• W 1790 r. podczas VI wojny rosyjsko-tureckiej, zwycięstwo odnieśli Rosjanie w bitwie morskiej przy mierzei Tendra.
• W 1791 r. stolica USA otrzymała nazwę Waszyngton.
• W 1798 r. zwycięstwo odniosły wojska francuskie nad powstańcami szwajcarskimi w kantonie Nidwalden (Szwajcaria).
• W 1805 r. Napoleon Bonaparte wydał dekret znoszący z dniem 1 stycznia 1806 r. francuski kalendarz rewolucyjny.
• W 1806 r. 457 osób zginęło w wyniku przejścia huraganu nad karaibską wyspą Dominika.
• W 1807 r. odkryta została kometa C/1807 R1 (Wielka Kometa roku 1807).
• W 1813 r. w Cieplicach (Czechy) podpisane zostało porozumienie prusko-rosyjsko-austriackie, którego sygnatariusze zobowiązali się do wspólnego prowadzenia wojny z Francją, likwidacji Związku Reńskiego, odbudowy pozycji Austrii oraz podziału Księstwa Warszawskiego.
• W 1822 r. ur. sie Napoleon Józef Bonaparte, książę cesarski Francji.
• W 1826 r. ur. się Fryderyk I, wielki książę Badenii.
• W 1826 r. Agustín Eyzaguirre został prezydentem Chile.
• W 1842 r. ur. się Mikołaj Bibikow, rosyjski generał, prezydent Warszawy podczas zaboru. 
• W 1850 r. Kalifornia została przyjęta jako 31. stan do Unii (USA).
• W 1850 r. utworzone zostały stany Nowego Meksyku i Utah (USA).
• W 1857 r. niemiecki astronom Hermann Goldschmidt odkrył planetoidę (56) Melete.
• W 1860 r. Herman Goldschmidt odkrył planetoidę (61) Danaë.
• W 1880 r. założona została francuska kolonia Górny Senegal.
• W 1886 r. podpisana została Konwencja berneńska o ochronie dzieł literackich i artystycznych.

• W 1888 r. Wyspa Wielkanocna została anektowana przez Chile.
• W 1892 r. amerykański astronom Edward Emerson Barnard odkrył Amalteę, jeden z księżyców Jowisza.
• W 1896 r. niemiecki chirurg Ludwig Rehn przeprowadził pierwszą udaną operację serca.
• W 1913 r. rosyjski pilot Piotr Niestierow wykonał nad Kijowem (Ukraina) pierwszą w historii pętlę samolotem Nieuport.
• W 1914 r. podczas I w.ś. zakończyła się I bitwa nad Marną (Francja),w wyniku której wojska francusko-brytyjskie zatrzymały niemiecki marsz na zachód.
• W 1918 r. Charles Ruijs de Beerenbrouck został premierem Holandii.
• W 1919 r. u wybrzeży Kuby zatonął hiszpański statek pasażerski „Valbanera” z 488 osobami na pokładzie.
• W 1922 r. podczas wojny grecko-tureckiej, ścigające wyczujących się Greków wojska tureckie wkroczyły do Smyrny (Turcja).
• W 1928 r. reprezentant Haiti Sylvio Cator ustanowił w Paryżu rekord świata w skoku w dal o dystansie 7,93 m.
• W 1929 r. brytyjczycy dokonali oblotu samolotu szkolno-treningowego de Havilland Puss Moth.
• W 1931 r. Austriak Friedrich Schmiedl zicjalnie zainaugurował działalność swojej poczty rakietowej.
• W 1932 r. hiszpańskie Kortezy Generalne przyjęły statut autonomiczny Katalonii.
• W 1934 r. w Turynie (Włochy) zakończyły się I Mistrzostwa Europy w Lekkoatletyce.
• W 1939 r. podczas II w.ś. rozpoczęło się formowanie armii polskiej we Francji.
• W 1940 r. podczas II w.ś. włoskie lotnictwo zbombardowało Tel Awiw (obecnie Izrael), zabijając 130 osób.

• W 1942 r.  miała miejsce pierwsza z dwóch nieudanych prób podpalenia kompleksów leśnych w stanie Oregon (USA), poprzez zrzucenie bomb zapalających z wodnosamolotu Yokosuka E14Y, katapultowanego z japońskiego okrętu podwodnego I-25. Były to jedyne naloty bombowe na kontynentalną część USA w czasie II wojny światowej.
• W 1943 r. podczas II w.ś. alianci dokonali desantów we Włoszech w rejonie Salerno (operacja „Avalanche”) i w rejonie Tarentu (operacja „Slapstick”).
• W 1943 r. podczas II w.ś. dzień po ogłoszeniu kapitulacji Włoch przed aliantami, samoloty niemieckiej Luftwaffe zaatakowały włoską flotę, która ewakuowała się na Maltę, zatopiony został flagowy pancernik „Roma”. Zginęło 1326 osób z załogi liczącej 1948 zicerów i marynarzy, w tym admirał Carlo Bergamini z całym sztabem. Pozostałe 622 osoby zostały uratowane przez okręty eskorty.
• W 1944 r. podczas II w.ś. komunistyczny bułgarski Front Ojczyźniany dokonał przewrotu i obalił proniemiecki rząd.
• W 1944 r. sekretarz skarbu USA Henry Morgenthau przedstawił swój plan dotyczący przyszłości powojennych Niemiec.
• W 1944 r. Niemcy wystrzelili pierwsze dwa pociski rakietowe V2 na Londyn (Wielka Brytania).
• W 1945 r. wojska japońskie skapitulowały w II wojnie chińsko-japońskiej.
• W 1948 r. proklamowana została Koreańska Republika Ludowo-Demokratyczna.
• W 1951 r. żołnierze Chińskiej Armii Ludowo-Wyzwoleńczej, wkroczyli do stolicy Tybetu Lhasy.
• W 1954 r. trzęsienie ziemi w Orleansville (Algieria) zabiło 1250 osób.
• W 1960 r. polski sztangista Ireneusz Paliński zdobył złoty medal w wadze półciężkiej podczas XVII Letnich Igrzysk Olimpijskich w Rzymie (Włochy).
• W 1961 r. wszedł do służby pierwszy amerykański krążownik rakietowy o napędzie atomowym USS „Long Beach”.

• W 1964 r. odbyła się premiera francusko-włoskiej komedii filmowej pt. Żandarm z Saint-Tropez w reżyserii Jeana Girault.
• W 1965 r. rozpoczął działalność Uniwersytet Simona Frasera w Burnaby pod Vancouver w prowincji Kolumbia Brytyjska (Kanada).
• W 1966 r. ur. się Adam Sandler, amerykański aktor, komik, producent filmowy. 
• W 1969 r. 83 osoby zginęły w wyniku zderzenia samolotu McDonnell Douglas DC-9 z awionetką nad Fairland w Indianie (USA).
• W 1969 r. wojska izraelskie dokonały desantu na zachodni brzeg Kanału Sueskiego (operacja „Rawiw”).
• W 1970 r. terroryści z Ludowego Frontu Wyzwolenia Palestyny porwali brytyjski samolot Vickers VC-10 lecący z Bahrajnu do Londynu (Wielka Brytania) i zmusili załogę do wylądowania na lotnisku Zerqa (Jordania).
• W 1971 r. odbyła się premiera albumu pt. Imagine autorstwa Johna Lennona.
• W 1972 r. Władysław Komar zdobył złoty medal w konkursie pchnięcia kulą podczas XX Letnich Igrzysk Olimpijskich w Monachium (Niemcy).
• W 1972 r. podczas salonu motoryzacyjnego w Turynie (Włochy) odbyła się zicjalna prezentacja Fiata 126.
• W 1975 r. wystrzelona została amerykańska sonda marsjańska Viking 2.
• W 1976 r. 90 osób zginęło w zderzeniu samolotów An-24 i Jak-40 nad Anapą (ZSRR).
• W 1978 r. Sowieci wystrzelili sondę Wenus Wenera 11.
• W 1983 r. przyjęty został dokument końcowy Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (KBWE).
• W 1985 r. USA ogłosiła sankcje gospodarcze wobec RPA.
• W 1988 r. 76 osób zginęło w katastrzie wietnamskiego samolotu Tu-134 w Bangkoku (Tajlandia).

• W 1990 r. prezydent Liberii Samuel Doe został schwytany w zasadzkę przez rebeliantów, a następnie zamordowany w czasie nagrywanych na taśmie video tortur.
• W 1991 r. Tadżykistan proklamował niepodległość od sowieckiej ZSRR.
• W 2001 r. Alaksandr Łukaszenka wygrał ponownie wybory prezydenckie na Białorusi.
• W 2001 r. czas uniksowy przekroczył granicę miliarda sekund.
• W 2001 w samobójczym zamachu bombowym dokonanym przez dwóch Arabów udających dziennikarzy, zginął wojskowy dowódca afgańskiego Sojuszu Północnego Ahmad Szah Masud.
• W 2001 r. otwarte zostało Muzeum Żydowskie w Berlinie (Niemcy).
• W 2002 r. w stanie Bihar (Indie) wpadł do rzeki wykolejony pociąg osobowy, zginęło 119 osób.
• W 2001 r. podczas wojny domowej w Burundi, wojska rządowe dokonały mordu ok. 173 nieuzbrojonych cywilów w miejscowości Itaba.
• W 2004 r. przed ambasadą Australii w stolicy Indonezji Dżakarcie eksplodował samochód-pułapka. Zginęło 9 osób, a ponad 150 zostało rannych.
• W 2006 r. rozpoczęła się amerykańska misja STS-115 wahadłowca Atlantis.
• W 2006 r. rozpoczęła się podróż apostolska papieża Benedykta XVI do Niemiec.
• W 2007 r. Jamajczyk Asafa Powell poprawił własny rekord świata w biegu na 100 metrów z wynikiem 9,74 s podczas zawodów lekkoatletycznych w Rieti (Włochy).
• W 2008 r. Asif Ali Zardari został prezydentem Pakistanu.
• W 2008 r. Rosja nawiązała stosunki dyplomatyczne z Abchazją i Osetią Południową.
• W 2008 r. premier Tajlandii Samak Sundaravej został usunięty ze stanowiska przez Sąd Konstytucyjny.
• W 2009 r. 31 osób zginęło w serii powodzi błyskawicznych w Turcji.
• W 2009 r. w Dubaju (Zjednoczone Emiraty Arabskie) uruchomione zostało metro.
• W 2010 r. 19 osób zginęło, a 202 zostały ranne w samobójczym zamachu bombowym na bazar w stolicy Osetii Północnej Władykaukazie.

• W 2011 r. Jorge Carlos Fonseca został prezydentem Republiki Zielonego Przylądka.
• W 2013 r. centroprawicowa opozycja wygrała wybory parlamentarne w Norwegii.
• W 2013 r. Mamnun Husajn został prezydentem Pakistanu.
• W 2013 r. podczas rebelii islamskiej na Filipinach, w mieście Zamboanga na wyspie Mindanao wybuchły walki między Narodowym Frontem Wyzwolenia Moro (MNLF) a siłami rządowymi.
• W 2015 r. królowa Elżbieta II stała się najdłużej panującą, brytyjską władczynią, wyprzedzając czas panowania swojej praprababki, królowej Wiktorii.
• W 2017 r. Ramush Haradinaj został premierem Kosowa.