12 WRZEŚNIA W HISTORII

12 września w Polsce: obchodzimy Święto Wojsk Lądowych. Święto obchodzone jest od 1996 r. na pamiątkę odsieczy wiedeńskiej z 1683 r.

• W 1515 r. biskup wrocławski Jan Thurzo podpisał w Krakowie (woj. małopolskie), w imieniu księcia legnickiego Fryderyka II jego układ małżeński z królewną Elżbietą Jagiellonką. Ślub odbył się we Wrocławiu (woj. dolnośląskie) 25 listopada tego samego roku.
• W 1635 r. w Sztumskiej Wsi (woj. pomorskie) zawarty został rozejm polsko-szwedzki, przedłużający i zmieniający postanowienia rozejmu w Altmarku (Starym Targu, woj. pomorskie), zawartego 26 września 1629 r. po zakończeniu tzw. wojny o ujście Wisły.

• W 1637 r. król Władysław IV Waza poślubił Cecylię Renatę Habsburżankę w kościele św. Jana w Warszawie (woj. mazowieckie).
• W 1642 r. podczas wojny trzydziestoletniej, żołnierze austriaccy spalili zamek w Jędrzychowie (woj. dolnośląskie).
• W 1699 r. zgodnie z postanowieniami pokoju w Karłowicach (Serbia) komisarze polscy z generałem artylerii konnej Marcinem Kątskim na czele przejęli od ostatniego tureckiego baszy Kamieńca Podolskiego (Kresy Wschodnie) klucze do miasta i zamku.
• W 1730 r. ur. się Aleksander Michał Sapieha, wojewoda połocki, hetman polny litewski, kanclerz wielki litewski, marszałek konfederacji targowickiej na Litwie, podskarbi nadworny litewski.
• W 1733 r. Stanisław Leszczyński został wybrany na króla Polski.
• W 1814 r. ur. się August Cieszkowski, polski hrabia, ziemianin, ekonomista, filozz, działacz społeczny.
• W 1831 r. podczas Powstania listopadowego, odbyła się nierozstrzygnięta bitwa pod Kockiem (woj. lubelskie).
• W 1906 r. ur. się Wiktor Dobrzański ps. „Władek”, zicer Wojska Polskiego II RP i Armii Krajowej, Powstaniec Warszawski, zginął w 1944 r. w Powstaniu.
• W 1915 r. podczas I w.ś. generał-gubernator warszawski Hans Hartwig von Beseler rozwiązał Centralny Komitet Obywatelski w Warszawie (woj. mazowieckie).
• W 1915 r. Niemcy rozpoczęli odbudowę wysadzonego 5 sierpnia przez wyczujące się wojska rosyjskie Mostu Kierbedzia w Warszawie (woj. mazowieckie).
• W 1917 r. powstała Rada Regencyjna Królestwa Polskiego.
• W 1922 r. ur. się Eugeniusz Weiss, plutonowy podchorąży żołnierz AK, Powstaniec Warszawski, zginął w 1944 r. w Powstaniu.

• W 1929 r. w wielkopolskiej Wytwórni Samolotów „Samolot” w Poznaniu (woj. wielkopolskie) wybuchł pożar, którego przyczyn nie udało się ustalić. Zniszczone zostały hale fabryczne, 10 gotowych samolotów oraz nowe urządzenia do produkcji.
• W 1930 r. ur. się Piotr Skrzynecki, reżyser, scenarzysta, założyciel, kierownik artystyczny i konferansjer kabaretu Piwnica pod Baranami.
• W 1939 r. Niemcy rozstrzelali 22 Żydów na rynku w Końskich (woj. świętokrzyskie).
• W 1939 r. odbyła się konferencja najwyższych urzędników niemieckiej III Rzeszy w Jełowej pod Opolem (woj. opolskie), na której zapadły pierwsze decyzje dotyczące podbitych ziem polskich oraz przyszłej działalności ukraińskich kolaborantów z Legionu Ukraińskiego.
• W 1939 r. Niemcy zabili 40 polskich jeńców w Szczucinie (woj. małopolskie).
• W 1939 r. wojska polskie pokonały Niemców w bitwie pod Kałuszynem (woj. mazowieckie).
• W 1941 r. niemiecki oddział Sicherheitsdienst rozstrzelał 120 Żydów w Dołhem w dawnym powiecie stryjskim województwa stanisławowskiego (Kresy Wschodnie).
• W 1942 r. zakończyła się trwająca od 5 września niemiecka operacja wysiedlenia (tzw. „Wielka Szpera”) z łódzkiego getta 15.681 „osób nie nadających się do pracy” (dzieci do 10. roku życia, starców, osób chorych). W jej trakcie na miejscu zamordowanych zostało ok. 600 osób. Getto z pozostałymi ponad 70 tys. mieszkańcami stało się wielkim obozem pracy. 
• W 1942 r. zakończyły się trwające od 22 lipca codzienne niemieckie transporty Żydów z Umschlagplatz getta w Warszawie (woj. mazowieckie) do niemieckich obozów zagłady, głównie do obozu w Treblince. 
• W 1943 r. w nocy z 12 na 13 września partyzanci z Batalionów Chłopskich wysadzili niemiecki pociąg z transportem amunicji pod Gołębiem (woj. lubelskie).
• W 1943 r. Niemcy zamordowali 17 mężczyzn w Skorczycach (woj.lubelskie).
• W 1944 r. w 43. dniu Powstania Warszawskiego Niemcy podjęli próbę zdobycia Czerniakowa.

• W 1944 r. brygady Armii Ludowej i Batalionów Chłopskich stoczyły bitwę z sześciotysięcznym oddziałem niemieckim pod Ewiną (woj. łódzkie). Partyzantom udało się wyjść z okrążenia, zginęło 12 partyzantów.
• W 1945 r. uchwałą komunistycznej Rady Ministrów Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej strona polska stwierdziła, że konkordat ze Stolicą Apostolską z 1925 r. przestał obowiązywać wskutek jednostronnych posunięć Stolicy Apostolskiej w 1939 roku, sprzecznych z zobowiązaniami konkordatowymi.
• W 1954 r. Marian Więckowski wygrał 11. Tour de Pologne.
• W 1961 r. zainaugurowała działalność Warszawska Opera Kameralna.
• W 1967 r. prezydent Francji Charles de Gaulle zakończył tygodniową wizytę w Polsce.
• W 1976 r. w Płocku (woj. mazowieckie) odbyły się Dożynki Centralne.
• W 1978 r. odbyła się premiera filmu wojennego pt. …Gdziekolwiek jesteś panie prezydencie… w reżyserii Andrzeja Trzos-Rastawieckiego.
• W 1981 r. arcybiskup metropolita gnieźnieński i warszawski Józef Glemp został mianowany prymasem Polski.
• W 1989 r. Sejm PRL udzielił wotum zaufania rządowi komunisty Tadeusza mazowieckiego, pierwszego premiera III RP.
• W 1999 r. Tomasz Brożyna wygrał 56. Tour de Pologne.
• W 2002 r. Sejm III RP przyjął ustawę o elektronicznych instrumentach płatniczych.

12 września na świecie:

• W 490 p.n.e. podczas I wojny perskiej, w bitwie pod Maratonem (Grecja) wojska ateńskie i platejskie pokonały armię króla Persów Dariusza I Wielkiego.
• W 1185 r. obalony cesarz bizantyński Andronik I Komnen został zlinczowany przez tłum na hipodromie w Konstantynopolu (obecnie Stambuł, Turcja).

• W 1213 r. francuscy krzyżowcy dowodzeni przez Szymona de Montfort (starszego) rozbili katarów z Langwedocji w bitwie pod Muret (Francja).
• W 1229 r. podczas tzw. Rekonwisty, król Aragonii Jakub I Zdobywca wyzwolił Majorkę spod panowania muzułmanów.
• W 1297 r. Portugalia i Hiszpania zawarły traktat pokojowy z Alcañices (Hiszpania), który m.in. ustalił obowiązujący do dziś przebieg wspólnej granicy.
• W 1484 r. koronowany został papież Innocenty VIII.
• W 1492 r. ur. się Wawrzyniec II Medyceusz, książę Urbino, władca Florencji.
• W 1494 r. ur. się Franciszek I Walezjusz, król Francji.
• W 1500 r. Jerzy Brodaty został księciem Saksonii.
• W 1504 r. wojska księcia Bawarii-Monachium Albrechta IV Mądrego wraz z posiłkami króla niemieckiego Maksymiliana I Habsburga pokonały Czechów w bitwie pod Wenzenbach (Niemcy).
• W 1532 r. podczas synodu w Chanforan (Włochy) waldensi podjęli decyzję o przyjęciu doktryny kalwińskiej.
• W 1556 r. abdykował cesarz rzymsko-niemiecki, arcyksiążę Austrii i król Hiszpanii Karol V Habsburg.
• W 1609 r. Henry Hudson odkrył ujście dzisiejszej rzeki Hudson w Ameryce Północnej (USA).
• W 1634 r. 22 osoby zginęły i poważnie zniszczony został kościół jezuitów wraz z kolegium po eksplozji w wytwórni prochu strzelniczego w Valletcie (Malta).
• W 1652 r. ur. się Fryderyk, książę Wirtembergii-Winnental.
• W 1683 r. podczas V wojny austriacko-tureckiej, wojska polsko-austriacko-niemieckie pod dowództwem króla Jana III Sobieskiego rozgromiły oblegającą Wiedeń (Austria) armię Imperium Osmańskiego dowodzoną przez wezyra Kara Mustafę, początkując wojnę polsko-turecką.
• W 1683 r. Piotr II Spokojny został królem Portugalii.

• W 1691 r. Jan Jerzy IV Wettyn został księciem elektorem Saksonii.
• W 1789 r. Henry Knox został pierwszym sekretarzem wojny USA.
• W 1801 r. cesarz Rosji Aleksander I Romanow ogłosił powstanie guberni gruzińskiej w miejsce niepodległej Gruzji wschodniej.
• W 1819 r. Joaquín José de Melgarejo y Saurín został premierem Hiszpanii.
• W 1829 r. podczas wojny o niepodległość Grecji, wojska tureckie skapitulowały w bitwie pod Petrą.
• W 1844 r. José Joaquín de Herrera został prezydentem Meksyku.
• W 1847 r. podczas wojny amerykańsko-meksykańskiej, rozpoczęła się bitwa pod Chapultepec (Meksyk).
• W 1848 r. w Szwajcarii przyjęta została tzw. konstytucja federalna.
• W 1849 r. ur. się Alfons Karol Burbon, hiszpański arystokrata, karlistowski pretendent do tronu Hiszpanii, legitymistyczny pretendent do tronu Francji.
• W 1852 r. założone zostało miasto Artigas (Urugwaj).
• W 1855 r. założone zostało miasto La Chorrera (Panama).
• W 1857 r. w czasie huraganu zatonął płynący z Panamy do Nowego Jorku (USA) statek „Central America” z ok. 400 pasażerami i ładunkiem 30 tys. funtów złota. Uratowanych zostało ponad 200 osób.
• W 1860 r. francuski astronom Jean Chacornac odkrył planetoidę (59) Elpis.
• W 1861 r. podczas wojny secesyjna w USA, rozpoczęła się bitwa pod Cheat Mountain.
• W 1871 r. francuski astronom Alphonse Borrelly odkrył planetoidę (117) Lomia.
• W 1872 r. ur. się Aleksander, książę Erbach-Schönberg.
• W 1875 r. Joaquín Jovellar y Soler został premierem Hiszpanii.
• W 1884 r. Robert Luther odkrył planetoidę (241) Germania.
• W 1887 r. Carlos Maria Elías y de la Quintana został premierem Peru.

• W 1894 r. podczas wojny chińsko-japońskiej, gen. Li Hongzhang wysłał wojska chińskie do Pjongjangu (Korea Północna).
• W 1895 r. w Porto (Portugalia) uruchomiona została komunikacja tramwajowa.
• W 1897 r. ur. się Irène Joliot-Curie, francuska fizyk, chemik, laureatka Nagrody Nobla, była córką Marii Skłodowskiej-Curie.
• W 1906 r. na wody kubańskie wpłynęła amerykańska eskadra w celu obrony pro amerykańskiego rządu w Hawanie (Kuba).
• W 1907 r. założony został hiszpański klub piłkarski Real Betis Sewilla.
• W 1908 r. Winston Churchill ożenił się z Clementine Hozier.
• W 1910 r. w Monachium (Niemcy) odbyła się premiera VIII Symfonii Gustava Mahlera.
• W 1914 r. podczas I w.ś. okręty Royal Australian Navy rozpoczęły inwazję na Nową Gwineę Niemiecką.
• W 1916 r. podczas I w.ś. rozpoczęła się bitwa pod Małka Nidże (obecnie Macedonia Północna) pomiędzy armią bułgarską a połączonymi siłami francusko-serbsko-rosyjskimi.
• W 1919 r. Adolf Hitler po raz pierwszy wziął udział w zebraniu Niemieckiej Partii Robotniczej (DAP) w Monachium (Niemcy). Wkrótce potem został jej członkiem.
• W 1919 r. włoski poeta, prozaik i dramaturg Gabriele D’Annunzio będąc na czele oddziałów ochotniczych dokonał zajęcia Fiume (obecnie Rijeka, Chorwacja), co spowodowało wyczanie sprzymierzonych oddziałów francusko-brytyjsko-amerykańskich i proklamowanie Regencji Carnaro.
• W 1920 r. zakończyły się VII Letnie Igrzyska Olimpijskie w Antwerpii (Belgia).
• W 1923 r. w Genewie (Szwajcaria) podpisana została Międzynarodowa Konwencja w sprawie Zwalczania Obiegu i Handlu Wydawnictwami Pornograficznymi.
• W 1926 r. w Charkowie (Ukraina) otwarty został Stadion Metalist.
• W 1928 r. huragan Okeechobee przeszedł nad Gwadelupą i Wyspami Nawietrznymi zabijając ok. 1200 osób.

• W 1934 r. utworzona została Ententa Bałtycka.
• W 1936 r. podczas hiszpańskiej wojny domowej, zwycięstwo odnieśli nacjonaliści gen. Francisco Franco w bitwie o Majorkę.
• W 1939 r. na konferencji w Abbeville (Francja) alianci zdecydowali nieudzielić pomocy Polsce w wojnie z Niemcami.
• W 1940 r. odkryte zostały paleolityczne malowidła naskalne w Lascaux (Francja).
• W 1941 r. Brytyjczycy dokonali oblotu szybowca transportowego Airspeed Horsa.
• W 1942 r. podczas II w.ś. niemiecki U-Boot U-156 storpedował i zatopił u wybrzeży Afryki Zachodniej brytyjski transportowiec RMS „Laconia” z 2725 osobami na pokładzie, w tym 1793 włoskimi jeńcami, 286 żołnierzami brytyjskimi, 103 żołnierzami polskimi strzegącymi jeńców oraz 80 cywilami. Po usłyszeniu krzyków w języku włoskim, dowódca U-Boota Werner Hartenstein zorganizował akcję ratunkową, dzięki której uratowanych zostało ponad tysiąc rozbitków.
• W 1942 r. podczas II w.ś. rozpoczęło się japońskie kontruderzenie podczas walk o Guadalcanal na Wyspach Salomona.
• W 1942 r. podczas II w.ś. z rozkazu Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych gen. Władysława Sikorskiego utworzona została Armia Polska na Wschodzie.
• W 1943 r. podczas II w.ś. włoski faszysta Benito Mussolini więziony w górskim hotelu w Apeninach przez antyfaszystowski rząd uwolniony został przez niemieckich spadochroniarzy pod dowództwem Otto Skorzenego.
• W 1944 r. ur. się Barry White, amerykański piosenkarz, producent muzyczny, autor tekstów, zmarł w 2003 r.
• W 1945 r. założony został niemiecki klub piłkarski VfL Wolfsburg.
• W 1949 r. Theodor Heuss został wybrany na pierwszego prezydenta niemieckiej RFN.
• W 1950 r. powstała niemiecka Federalna Agencja Pomocy Technicznej (THW).

• W 1953 r. senator i późniejszy prezydent USA John F. Kennedy poślubił młodszą o 12 lat dziennikarkę Jacqueline Lee Bouvier.
• W 1956 r. Huseyn Shaheed Suhrawardy został premierem Pakistanu.
• W 1956 r. powstał Kanadyjsko-Polski Instytut Badawczy z siedzibą w Toronto (Kanada).
• W 1956 r. Legia Warszawa przegrała w Bratysławie (Słowacja) z miejscowym Slovanem 0:4 w swym debiucie w europejskich rozgrywkach pucharowych.
• W 1957 r. ur. się Hans Zimmer, niemiecki kompozytor, twórca muzyki filmowej.
• W 1958 r. zaprezentowany został pierwszy układ scalony, zaprojektowany przez Jacka Kilby’ego.
• W 1959 r. w USA wyemitowany został pierwszy odcinek amerykańskiego serialu telewizyjnego pt. Bonanza.
• W 1959 r. Sowieci wystrzelili sondę księżycową Łuna 2.
• W 1960 r. utworzona została Rada Państwa niemieckiej NRD.
• W 1961 r. 77 osób zginęło pod Rabatem (Maroko) w katastrzie należącego do Air France samolotu Sud Aviation Caravelle.
• W 1962 r. Sowieci wystrzelili sondę Sputnik 21.
• W 1964 r. w stanie Utah (USA) utworzony został Park Narodowy Canyonlands.
• W 1966 r. rozpoczęła się amerykańsjka załogowa misja kosmiczna Gemini 11.
• W 1968 r. Albania wystąpiła z Układu Warszawskiego.
• W 1968 r. wojska inwazyjne Układu Warszawskiego zostały częściowo wyczane z największych miast Czechosłowacji.
• W 1970 r. porywacze z Ludowego Frontu Wyzwolenia Palestyny uwolnili zakładników i wysadzili w powietrze trzy samoloty pasażerskie na lotnisku Zerqa (Jordania).

• W 1970 r. Sowieci wystrzelili sondę księżycową Łuna 16.
• W 1974 r. w Etiopii obalony został cesarz Haile Selassie I.
• W 1980 r. w Turcji doszło do wojskowego zamachu stanu.
• W 1981 r. palestyńscy terroryści rzucili granat w grupę włoskich turystów zwiedzających Jerozolimę (Izrael), zabijając jedną osobę i raniąc 28.
• W 1981 r. w Berlinie Zachodnim (Niemcy) założone zostało stowarzyszenie hakerów Chaos Computer Club.
• W 1988 r. ponad 200 osób zginęło po przejściu huraganu Gilbert przez Jamajkę.
• W 1990 r. w Moskwie (ZSRR) podpisany został traktat otwierający drogę do zjednoczenia Niemiec.
• W 1990 r. reprezentacja niemieckiej NRD w piłce nożnej rozegrała swój ostatni, 293. mecz, pokonując Belgię 2:0 w Brukseli (Belgia).
• W 1992 r. Mae Carol Jemison została pierwszą Afroamerykanką, która poleciała w kosmos.
• W 1992 r. w Peru aresztowany został przywódca maoistowskiej organizacji terrorystycznej Świetlisty Szlak Abimael Guzmán.
• W 1994 r. samolot sportowy Cessna 150 rozbił się na trawniku przed Białym Domem w Waszyngtonie (USA). Na miejscu zginął 39-letni pilot Eugene Corder.
• W 2001 r. po atakach terrorystycznych na USA, po raz pierwszy w historii uruchomione zostały procedury związane z artykułem 5 Traktatu północnoatlantyckiego, który mówi, że atak na dowolne państwo należące do NATO jest atakiem na cały Sojusz.
• W 2003 r. ONZ zniosła sankcje wobec Libii.
• W 2004 r. 3 polskich żołnierzy zginęło, a 3 zostało rannych w wyniku ataku rebeliantów w okolicy miejscowości Maszru (Irak).
• W 2006 r. 4 islamskich terrorystów uzbrojonych w granaty i broń maszynową zaatakowało amerykańską ambasadę w Damaszku (Syria). Wszyscy zostali zabici przez syryjską ochronę, zginął też jeden funkcjonariusz.

• W 2007 r. były prezydent Filipin Joseph Estrada skazany został na karę dożywotniego pozbawienia wolności za sprzeniewierzenie funduszy państwowych. W październiku tego samego roku został ułaskawiony przez prezydent Glorię Macapagal-Arroyo.
• W 2007 r. Daniel I został wybrany na prawosławnego patriarchę Rumunii.
• W 2007 r. premier Japonii Shinzō Abe podał się do dymisji.
• W 2007 r. premier Rosji Michaił Fradkow podał się do dymisji.
• W 2008 r. 25 osób zginęło, a 135 zostało rannych w zderzeniu pociągów pasażerskiego i towarowego w Chatsworth w Los Angeles (USA).
• W 2008 r. co najmniej 32 osoby zginęły w wybuchu samochodu-pułapki w mieście Dudżail (Irak).
• W 2008 r. papież Benedykt XVI rozpoczął wizytę we Francji.
• W 2010 r. 57,88% spośród głosujących w referendum obywateli Turcji opowiedziało się za nowelizacją konstytucji.
• W 2012 r. rządząca Partia Ludowa na rzecz Wolności i Demokracji premiera Marka Rutte wygrała przedterminowe wybory parlamentarne w Holandii.
• W 2015 r. 104 osoby zginęły, a ok. 150 zostało rannych w wybuchu gazu w restauracji koło dworca autobusowego w Petlawadzie (Indie).
• W 2020 r. pomimo protestów międzynarodowej opinii publicznej, w więzieniu Adel-Abaad w Szirazie (Iran) stracony został Navid Afkari, uczestnik antyrządowych protestów z 2018 r.