15 WRZEŚNIA W HISTORII

15 września w Polsce:

• W 1339 r. zakończył się tzw. polsko-krzyżacki proces warszawski.
• W 1454 r. król Kazimierz IV Jagiellończyk wydał wymuszony przez szlachtę wielkopolską przywilej cerekwicki.
• W 1463 r. podczas wojny trzynastoletniej, w bitwie na Zalewie Wiślanym (woj. warmińsko-mazurskie) flota gdańsko-elbląska (25 okrętów) rozbiła flotę krzyżacką (44 okręty).
• W 1618 r. wody zalały Grudziądz (woj. kujawsko-pomorskie).

• W 1676 r. ur. się Stanisław Poniatowski, szlachcic, podstoli wielki litewski, podskarbi wielki litewski, wojewoda mazowiecki.
• W 1697 r. w katedrze na Wawelu w Krakowie (woj. małopolskie) odbyła się koronacja Augusta II Mocnego na króla Polski.
• W 1719 r. konsekrowany został kościół św. Jerzego w Gliwicach-Ostropie (woj. śląskie).
• W 1721 r. ur. się Kazimierz Poniatowski, generał-lejtnant, polityk, biblizil, kolekcjoner.
• W 1747 r. ur. się Jan Nikodem Łopaciński, szlachcic, polityk.
• W 1754 r. ur. Ignacy Działyński, ziemianin, działacz patriotyczny, uczestnik Insurekcji kościuszkowskiej.
• W 1761 r. podczas wojny siedmioletniej, wojska pruskie pokonały wojska rosyjskie w bitwie pod Gostyniem (woj. wielkopolskie).
• W 1769 porażką Konfederatów barskich zakończyła się bitwa pod Łomazami (woj. lubelskie).
• W 1777 r. ur. się Henryk Lubomirski, polityk, kurator literacki, mecenas sztuki.
• W 1793 r. rozwiązana została Konfederacja targowicka i zawiązana Konfederacja grodzieńska.
• W 1801 r. ur. się Maurycy Prozor, działacz niepodległościowy, naczelnik powstania kowieńskiego.
• W 1820 r. rozpoczęto usypywanie Kopca Kościuszki w Krakowie (woj. małopolskie).
• W 1883 r. ukazało się pierwsze wydanie czasopisma „Proletariat”.
• W 1887 r. otwarta została Wielka Synagoga w Gdańsku (woj. pomorskie).
• W 1907 r. ur. się Wacław Nikodem Karłowicz, ps. „ks. Andrzej Bobola”, duchowny katolicki, kapelan Powstania Warszawskiego, przewodniczący Duszpasterzy Polski Walczącej, prałat, szambelan papieski, Kustosz Pamięci Narodowej, zmarł w 2007 r.
• W 1912 r. ur. się Zdzisław Kręgielski, podporucznik Wojska Polskiego II RP, obrońca Westerplatte, odznaczony Orderem Virtuti Militari.

• W 1914 r. podczas I w.ś. wojska niemieckie pokonały wojska rosyjskie w bitwie nad jeziorami mazurskimi (woj. warmińsko-mazurskie).
• W 1926 r. uruchomiona została rozgłośnia radiowa w Wolnym Mieście Gdańsku (woj. pomorskie).
• W 1935 r. odbyły się wybory do Senatu II RP.
• W 1935 r. transatlantyk „Piłsudski” wypłynął w swój dziewiczy rejs do Nowego Jorku (USA).
• W 1935 r. Niemcy pokonały Polskę 1:0 w towarzyskim meczu piłkarskim rozegranym we Wrocławiu (woj. dolnośląskie).
• W 1935 r. w Warszawie (woj. mazowieckie) rozpoczęły się balonowe zawody o Puchar Gordona Bennetta, zakończone trzecim w historii zwycięstwem polskiej załogi (Zbigniew Burzyński i Władysław Wysocki), dzięki czemu Polska otrzymała trzeum na stałe.
• W 1938 r. odbyła się premiera komedii filmowej pt. Paweł i Gaweł w reżyserii Mieczysława Krawicza.
• W 1939 r. Hans Frank został mianowany szefem wyższego zarządu cywilnego okupowanych ziem polskich przy naczelnym dowództwie Wehrmachtu Ober-Ost.
• W 1939 r. Niemcy dokonali pierwszej zbiorowej egzekucji w Chojnicach (woj. pomorskie).
• W 1939 r. Niemcy zamordowali około 100 mieszkańców w Cechówce (obecnie Sulejówek, woj. mazowieckie).
• W 1939 r. niemiecki Wehrmacht zajął Białystok (woj. podlaskie).
• W 1941 r. ur. się Mirosław Hermaszewski, generał brygady Ludowego Wojska Polskiego, pilot, kosmonauta, komunista, członek WRON.
• W 1944 r. w 46. dniu Powstania Warszawskiego, po ciężkich walkach Niemcy zdobyli Sielce (na Mokotowie). Polacy najsilniej bronili Śródmieścia, Żoliborza i częściowo Mokotowa.
• W 1948 r. założony został klub piłkarski Stal Kraśnik.
• W 1949 r. rozpoczął się IV Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina.

• W 1967 r. odbyła się premiera komedii filmowej pt. Sami swoi w reżyserii Sylwestra Chęcińskiego.
• W 1968 r. Jan Kudra wygrał 25. Tour de Pologne.
• W 1972 r. odbyła się premiera filmu pt. Ocalenie w reżyserii Edwarda Żebrowskiego.
• W 1973 r. wszedł do służby duży kuter torpedowy ORP „Odważny”.
• W 1978 r. otwarte zostało Muzeum Karykatury w Warszawie (woj. mazowieckie).
• W 1981 r. rozpoczął się ostatni rejs statku „Dar Pomorza”.
• W 1988 r. Stanisław Skalski, najlepszy polski as myśliwski z okresu II w.ś. awansowany został do stopnia generała brygady.
• W 1990 r. Mieczysław Karłowicz wygrał 47. Tour de Pologne.
• W 1990 r. na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie (woj. małopolskie) odbył się ponowny pogrzeb zmarłego w 1942 roku w Nowym Jorku (USA) gen. Bolesława Wieniawy-Długoszowskiego.
• W 1993 r. ostatnie jednostki Północnej Grupy Wojsk Armii Rosyjskiej opuściły Legnicę (woj. dolnośląskie) po ponad pięćdziesięcioletniej okupacji Polski.
• W 1996 r. Rosjanin Wiaczesław Dżawanian wygrał 53. Tour de Pologne.
• W 2000 r. Sejm III RP przyjął ustawę Kodeks spółek handlowych.
• W 2002 r. Francuz Laurent Brochard wygrał 59. Tour de Pologne.
• W 2006 r. odbyła się premiera filmu pt. Samotność w sieci w reżyserii Witolda Adamka.
• W 2007 r. Belg Johan Vansummeren wygrał 64. Tour de Pologne.
• W 2019 r. otwarta została stacja drugiej linii metra w Warszawie (woj. mazowieckie): Szwedzka, Targówek Mieszkaniowy i Trocka.

15 września na świecie:

• W 533 r. podczas wojny Cesarstwa Bizantyńskiego z Wandalami, wódz bizantyjski Belizariusz zdobył Kartaginę (Tunezja).
• W 608 r. Bonifacy IV został wybrany papieżem.
• W 668 r. cesarz bizantyński Konstans II zamordowany został w Syrakuzach (Włochy) podczas kąpieli przez swego dworzanina. Nowym cesarzem został jego najstarszy syn Konstantyn IV Pogonatos.
• W 921 r. czeska księżna Ludmiła została uduszona na polecenie swej synowej Drahomiry.
• W 1231 r. zamordowany został książę Bawarii i Palatynatu Ludwik I Bawarski.
• W 1324 r. w rejonie miasta Metz (Francja) wybuchła tzw. wojna czterech władców.
• W 1440 r. francuski arystokrata Gilles de Rais został aresztowany wraz ze wspólnikami pod zarzutem dokonania porwań, tortur, gwałtów i morderstw na co najmniej 30 dzieciach.
• W 1533 r. w Austrii ur. się Katarzyna Habsburżanka, królowa Polski, wielka księżna litewska.
• W 1563 r. ur. się Elżbieta Anhalcka, margrabina-elektorowa Brandenburgii.
• W 1590 r. kardynał Giambattista Castagna został wybrany papieżem i przyjął imię Urban VII.
• W 1602 r. ur. się Ryōkei Shōsen, japoński mistrz zen.
• W 1644 r. kardynał Giovanni Battista Pamfili został wybrany papieżem i przyjął imię Innocenty X.
• W 1666 r. ur. się Zzia Dorota z Celle, królowa brytyjska.
• W 1675 r. ur. się Wachtang VI, król Kartli.
• W 1682 r. pojawiła się Kometa Halleya. Edmond Halley odkrył jej periodyczność i przewidział powrót w 1758 roku.

• W 1732 r. Jeremiasz III został po raz drugi ekumenicznym patriarchą Konstantynopola (obecnie Stambuł, Turcja).
• W 1762 r. odbyła się intronizacja Go-Sakuramachi, ostatniej kobiety-cesarza Japonii.
• W 1771 r. w Rosji wybuchło powstanie moskiewskie, które zostało wywołane radykalnymi działaniami władz w celu zwalczenia epidemii dżumy.
• W 1776 r. podczas wojny o niepodległość USA, zwycięstwo odniosły wojska brytyjskie w bitwie nad Kip’s Bay.
• W 1777 r. gen. George Washington promował Kazimierza Pułaskiego na stopień generała brygady kawalerii amerykańskiej.
• W 1780 r. w Mannheim (Niemcy) założone zostało stowarzyszenie meteorologiczne Societas Meteorologica Palatina.
• W 1800 r. ur. się Paweł Fryderyk, wielki książę Meklemburgii-Schwerinu.
• W 1801 r. Aleksander I Romanow został koronowany w Petersburgu (Rosja) na cesarza Rosji.
• W 1813 r. podczas tzw. Powstania Ośmiu Trygramów, odbył się nieudany atak powstańców na Zakazane Miasto w Pekinie (Chiny).
• W 1821 r. Kostaryka, Gwatemala, Honduras, Nikaragua i Salwador proklamowały niepodległość od Hiszpanii.
• W 1830 r. podczas otwarcia linii kolejowej Liverpool-Manchester (Wielka Brytania) zginął polityk William Huskisson. Był on pierwszą znaną ziarą wypadku kolejowego.
• W 1831 r. w Wielkiej Brytanii odbył się pierwszy kurs parowozu John Bull skonstruowanego przez Roberta Stephensona.
• W 1835 r. Charles Darwin przybył na pokładzie statku HMS „Beagle” na wyspy Galapagos.
• W 1857 r. ur. się William Taft, amerykański prawnik, polityk, 27. prezydent USA.

• W 1857 r. niemiecki astronom Robert Luther odkrył planetoidę (47) Aglaja.
• W 1859 r. otwarty został Teatr Wielki w Göteborgu (Szwecja).
• W 1861 r. podczas wojny secesyjnej w USA, zwycięstwo odniosły wojska Unii w bitwie pod Cheat Mountain.
• W 1862 r. podczas wojny secesyjnej w USA, zwycięstwo odnieśli Konfederaci w bitwie o Harpers Ferry.
• W 1864 r. podpisana została francusko-włoska Konwencja wrześniowa.
• W 1875 r. ok. 150-300 osób zginęło w wyniku przejścia huraganu nad miastem Indianola w Teksasie (USA).
• W 1879 r. przyjęty został zicjalny hymn Salwadoru.
• W 1881 r. ur. się Ettore Bugatti, włoski konstruktor samochodowy.
• W 1883 r. założony został Uniwersytet Teksański w Austin (USA).
• W 1890 r. wybuchł największy pożar w historii warownego zespołu pałacowego Alhambra w Grenadzie (Hiszpania).
• W 1894 r. podczas wojny chinsko-japońskiej, wojska japońskie pokonały wojska chińskie w bitwie pod Pjongjangiem (Korea Północna).
• W 1895 r. ur. się Magda Lupescu, Rumunka, metresa i żona króla Rumunii Karola II.
• W 1896 r. 3 gapiów zginęło, a kilkuset zostało rannych w czasie kontrolowanego zderzenia dwóch lokomotyw koło Waco w Teksasie (USA).
• W 1900 r. założona została jedna z głównych przedwojennych japońskich partii politycznych Rikken Seiyūkai.
• W 1903 r. założony został brazylijski klub piłkarski Grêmio Porto Alegre.
• W 1904 r. ur. się Humbert II, król Włoch.

• W 1910 r. partia Południowoafrykańska wygrała pierwsze po utworzeniu Związku Południowej Afryki wybory parlamentarne.
• W 1914 r. podczas I w.ś. zakończyła się I bitwa pod Aisne (Francja).
• W 1916 r. podczas I w.ś. nad Sommą (Francja) armia brytyjska po raz pierwszy w historii użyła w walce czołgów.
• W 1920 r. Jan Černý został premierem Czechosłowacji.
• W 1920 r. założony został norweski klub piłkarski Tromsø IL.
• W 1928 r. w stanie Utah (USA) utworzony został Park Narodowy Bryce Canyon.
• W 1935 r. niemiecki Reichstag uchwalił tzw. ustawy norymberskie, ustanawiające rasizm w III Rzeszy. Sztandar NSDAP został ustanowiony flagą państwową.
• W 1938 r. w Bad Godesberg (Niemcy) odbyły się rozmowy premiera Wielkiej Brytanii Neville’a Chamberlaina z Adolfem Hitlerem na temat roszczeń III Rzeszy wobec Czechosłowacji.
• W 1939 r. polski okręt podwodny ORP „Orzeł” został internowany w porcie w Tallinnie (Estonia) przez władze estońskie.
• W 1940 r. podczas II w.ś. miał miejsce kulminacyjny dzień bitwy o Anglię i rekord zestrzeleń polskich pilotów: 26 niemieckich samolotów w ciągu jednego dnia.
• W 1941 r. rozpoczęła się seryjna produkcja swoieckiego czołgu T-60.
• W 1942 r. podczas II w.ś. koło Wysp Salomona japoński okręt podwodny I-19 wystrzelił najskuteczniejszą salwę II wojny światowej. Z 6 torped jedna zatopiła niszczyciel USS „O’Brien”, druga uszkodziła pancernik USS „North Carolina”, trzy kolejne lotniskowiec USS „Wasp” (dobity torpedami amerykańskimi), a szósta omal nie trafiła w lotniskowiec USS „Hornet”.
• W 1943 r. prezydentem hiszpańskiego Realu Madryt wybrany został Santiago Bernabéu, który przez ponad trzy dekady pracy na tym stanowisku stworzył najpotężniejszy klub piłkarski w historii.

• W 1943 r. w północnej części Włoch powstała faszystowska Włoska Republika Socjalna z Benito Mussolinim na czele.
• W 1944 r. podczas II w.ś. klęską wojsk niemieckich zakończyły się próby desantu na fińskiej wyspie Suursaari podczas tzw. operacji „Tanne Ost”.
• W 1944 r. podczas II w.ś. rozpoczęła się bitwa o Peleliu (Palau).
• W 1945 r. ur. się Mukrin ibn Abd al-Aziz Al Su’ud, saudyjski książę, polityk, następca tronu.
• W 1946 r. ur. się Tommy Lee Jones, amerykański aktor, reżyser i producent filmowy.
• W 1946 r. ur. się Oliver Stone, amerykański reżyser, scenarzysta i producent filmowy.
• W 1946 r. powstała Ludowa Republika Bułgarii.
• W 1947 r. utworzone zostało Wolne Terytorium Triestu.
• W 1949 r. Konrad Adenauer został pierwszym kanclerzem niemieckiej RFN.
• W 1950 r. Nuri as-Sa’id został po raz szósty premierem Iraku.
• W 1950 r. podczas wojny koreańskiej, wojska amerykańskie wylądowały na Półwyspie Koreańskim.
• W 1953 r. w Chorwacji utworzony został Park Narodowy Risnjak.
• W 1959 r. Nikita Chruszczow jako pierwszy przywódca sowieckiej ZSRR przybył z wizytą do USA.
• W 1960 r. odbyła się premiera japońskiego filmu pt. Zły śpi spokojnie w reżyserii Akiry Kurosawy.
• W 1967 r. otwarte zostało muzeum Brücke-Museum w Berlinie (Niemcy).
• W 1969 r. odbyła się premiera brytyjskiego filmu wojennego pt. Bitwa o Anglię w reżyserii Guya Hamiltona.
• W 1972 r. ur. się Letycja, królowa Hiszpanii.
• W 1973 r. Karol XVI Gustaw został królem Szwecji.
• W 1974 r. 75 osób zginęło w katastrzie samolotu Boeing 727 w mieście Phan Rang-Tháp Chàm (Wietnam).

• W 1974 r. na przedmieściach Moskwy (Rosja) odbyła się wystawa obrazów niezależnych malarzy, którą brutalnie rozpędziły służby bezpieczeństwa. Wystawę nazwana została „wystawą spychaczowa”.
• W 1975 r. Korsyka została podzielona na dwa departamenty: Górną Korsykę ze stolicą w Bastii i Korsykę Południową ze stolicą w Ajaccio.
• W 1975 r. otwarty został pierwszy odcinek metra w stolicy Chile Santiago.
• W 1975 r. ukazał się album pt. Wish You Were Here brytyjskiej grupy Pink Floyd.
• W 1977 r. założone zostały saszelskie linie lotnicze Air Seychelles.
• W 1981 r. Vanuatu zostało członkiem ONZ.
• W 1982 r. papież Jan Paweł II przyjął na audiencji szefa Organizacji Wyzwolenia Palestyny Jasira Arafata.
• W 1988 r. Jan Paweł II beatyfikował Józefa Gerarda.
• W 1991 r. Amerykanie dokonali oblotu wojskowego samolotu transportowego Boeing C-17 Globemaster III.
• W 1991 r. Inguszetia odłączyła się od Czeczenii.
• W 1996 r. Jules Wijdenbosch został prezydentem Surinamu.
• W 1996 r. włoska Liga Północna proklamowała powstanie Federalnej Republiki Padanii.
• W 1998 r. nad Atlantykiem uformował się huragan Georges, który spowodował w następnych dniach śmierć ponad 600 osób na Karaibach i w USA.
• W 2000 r. w Sydney (Australia) rozpoczęły się XXVII Letnie Igrzyska Olimpijskie.
• W 2000 r. wystartowała chińska anglojęzyczna telewizja informacyjna CCTV News.
• W 2004 r. Halldór Ásgrímsson został premierem Islandii.
• W 2005 r. uchwalona została nowa konstytucja Iraku.

• W 2007 r. w wiosce Carancas (Peru) spadł meteoryt, który spowodował dolegliwości zdrowotne wśród mieszkańców.
• W 2007 r. W Birmie (Mijanma) wybuchła tzw. szafranowa rewolucja, skierowana przeciwko rządzącej krajem juncie wojskowej.
• W 2008 r. 8 osób zginęło, a ponad 100 zostało rannych po wrzuceniu w tłum dwóch granatów podczas obchodów Dnia Niepodległości w mieście Morelia (Meksyk).
• W 2008 r. prezydent Zimbabwe Robert Mugabe i lider opozycji Morgan Tsvangirai podpisali porozumienie o podziale władzy i utworzeniu rządu jedności narodowej z Tsvangiraiem na stanowisku premiera.
• W 2008 r. w związku z kryzysem kredytów hipotecznych w USA bank Lehman Brothers ogłosił upadłość, a Merrill Lynch został przejęty przez Bank z America.
• W 2010 r. eksperymentalny amerykański śmigłowiec Sikorsky X2 ustanowił niezicjalny rekord prędkości w locie poziomym (460 km/h).
• W 2013 r. Edi Rama został premierem Albanii.
• W 2013 r. podczas wojny domowej w Syrii, zakończyła się nierozstrzygnięta bitwa w Maluli.
• W 2015 r. w Australii powstał rząd Malcolma Turnbulla.
• W 2016 r. na wyspie Okinawa (Japonia) utworzony został Park Narodowy Yanbaru.
• W 2017 r. w atmosferze Saturna uległa planowanemu zniszczeniu amerykańsko-europejska sonda Cassini-Huygens.