12 PAŹDZIERNIKA W HISTORII

12 października w Polsce:

• W 1474 r. podczas wojny polsko-węgierskiej, wojska polskie pokonały Węgrów w potyczce pod Swanowicami (woj. dolnośląskie).
• W 1520 r. podczas wojny pruskiej, po zniszczeniu miasta przez wojska krzyżackie skapitulował Międzyrzecz (woj. lubuskie).
• W 1736 r. ur. się Michał Jerzy Poniatowski, duchowny katolicki, arcybiskup metropolita gnieźnieński i prymas Polski.
• W 1853 r. otwarta została Miejska Szkoła Realna w Poznaniu (woj. wielkopolskie).

• W 1758 r. ur. się Franciszek Siarczyński, pijar, kaznodzieja, historyk, geograf, publicysta, edytor, tłumacz, poeta.
• W 1840 r. ur. się Helena Modrzejewska vel Helena Modjeska, polska aktorka teatralna światowej sławy. Zmarła w 1909 r. w USA.
• W 1844 r. wmurowany został kamień węgielny pod budowę dworca Kraków Główny (woj. małopolskie).
• W 1891 r. we Wrocławiu (woj. dolnośląskie) ur. się Edyta Stein, niemiecka filozz i fenomenolog pochodzenia żydowskiego, konwertytka, zakonnica, karmelitanka bosa, święta i męczennica Kościoła katolickiego, patronka Europy, zamordowana w 1942 r. w KL Auschwitz.
• W 1900 r. otwarta została Synagoga Wielka w Katowicach (woj. śląskie).
• W 1901 r. wmurowany został kamień węgielny pod budowę kościoła Najświętszego Zbawiciela w Warszawie (woj. mazowieckie).
• W 1902 r. ur. się Zdzisław Jan Baczyński, kapitan piechoty Wojska Polskiego II RP, zamordowany przez Sowietów w 1940 r. w Charkowie (Rosja).
• W 1914 r. podczas I w.ś. rozpoczęła się rosyjsko-niemiecka bitwa o Pruszków (woj. mazowieckie).
• W 1918 r. Rada Regencyjna objęła władzę zwierzchnią nad wojskiem.
• W 1919 r. założony został Polski Komitet Olimpijski.
• W 1920 r. gen. Lucjan Żeligowski proklamował Litwę Środkową.
• W 1920 r. zawarty został rozejm w wojnie polsko-bolszewickiej.
• W 1921 r. Liga Narodów podjęła decyzję o podziale Górnego Śląska. Polska otrzymała 29% spornego terytorium, na którym znajdowało się 50% hut i 76% górnośląskich kopalń węgla.
• W 1924 r. ur. się Stanisław Oleksiak ps. „Kozic” prawnik, żołnierz Armii Krajowej, działacz środowisk kombatanckich, prezes Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej.
• W 1929 r. uchwalona została tzw. Konwencja warszawska o ujednoliceniu niektórych prawideł dotyczących międzynarodowego przewozu lotniczego.

• W 1935 r. premier II RP Walery Sławek podał się do dymisji.
• W 1939 r. Adolf Hitler podpisał dekret o utworzeniu Generalnego Gubernatorstwa (terytorium okupowanej Polski).
• W 1939 r. na anektowanych przez sowiecką ZSRR terenach II Rzeczypospolitej przeprowadzone zostały (fałszywe) wybory delegatów do zgromadzeń ludowych, wg zicjalnych danych z frekwencją na tzw. Zachodniej Ukrainie 97% i 92% na tzw. Zachodniej Białorusi.
• W 1953 r. uwięziony przez władze komunistyczne prymas Polski kardynał Stefan Wyszyński został przeniesiony z Rywałdu (woj. kujawsko-pomorskie) do Stoczka Klasztornego (woj. warmińsko-mazurskie).
• W 1957 r. na scenie kameralnej Teatru Wybrzeże w Sopocie (woj. pomorskie) odbyła się prapremiera dramatu politycznego pt. Szewcy autorstwa Stanisława Ignacego Witkiewicza w reżyserii Zygmunta Hübnera.
• W 1961 r. odbyła się premiera filmu wojennego pt. Ogniomistrz Kaleń w reżyserii Ewy i Czesława Petelskch.
• W 1962 r. uruchomiony został pierwszy blok Elektrowni Halemba (woj. śląskie).
• W 1963 r. Fabryka Samochodów Ciężarowych w Lublinie (woj. lubelskie) rozpoczęła seryjną produkcję transportera opancerzonego SKOT.
• W 1963 r. w Warszawie (woj. mazowieckie) odsłonięty został Pomnik Żołnierza 1. Armii Wojska Polskiego (LWP).
• W 1968 r. odbyła się premiera filmu sensacyjnego pt. Ostatni po Bogu w reżyserii Pawła Komorowskiego.
• W 1969 r. w Beskidzie Śląskim odkryta została Jaskinia Salmopolska.
• W 1980 r. odsłonięty został Pomnik Artylerii Polskiej w Toruniu (woj. kujawsko-pomorskie).

• W 1990 r. Sejm III RP przyjął ustawę powołującą Straż Graniczną.
• W 1996 r. w Polsce widoczne było częściowe zaćmienie Słońca.
• W 2006 r. uruchomiona została satelitarna telewizyjno-radiowa platforma cyfrową n.
• W 2010 r. 18 osób zginęło w zderzeniu przepełnionego busa z ciężarówką pod Nowym Miastem nad Pilicą (woj. mazowieckie).

11 października na świecie:

• W 539 p.n.e. po pokonaniu wojsk babilońskich w bitwie pod Opis (Mezopotamia, obecnie Irak) wojska perskie pod wodzą Cyrusa II Wielkiego zajęły bez walki Sippar (Irak).
• W 166 r. współcesarze rzymscy Marek Aureliusz i Lucjusz Werus odbyli w Rzymie (Włochy) triumf po zwycięskiej wojnie z Partami.
• W 633 r. król Nortumbrii Edwin poległ w bitwie pod Hatfield Chase (WIelka Brytania) z wojskami pogańskiej koalicji Mercji i Walii.
• W 1008 r. ur. się Go-Ichijō, cesarz Japonii.
• W 1279 r. japoński reformator buddyzmu Nichiren Daishōnin napisał tzw. Gohonzon.
• W 1322 r. podczas I wojny o niepodległość Szkocji, wojska szkockie pokonały angielskie w bitwie pod Old Byland (Wielka Brytania).
• W 1350 r. ur. się Dymitr Doński, wielki książę moskiewski i włodzimierski.
• W 1398 r. wielki książę litewski Witold Kiejstutowicz zawarł pokój na wyspie Salin (Litwa) z zakonem krzyżackim.
• W 1428 r. podczas wojny stuletniej, wojska angielskie rozpoczęły oblężenie Orleanu (Francja).
• W 1435 r. żona dziedzica księstwa Bawarii-Monachium Albrechta, Agnes Bernauer, została utopiona w Dunaju na rozkaz swego teścia, księcia Ernesta.

• W 1459 r. podczas tzw. wojny Dwóch Róż, zwycięstwo odnieśli Lancasterowie nad Yorkami w bitwie pod Ludlow (Wielka Brytania).
• W 1492 r. Krzysztz Kolumb dopłynął do archipelagu Bahamów. Jest to zicjalna data odkrycia Ameryki.
• W 1537 r. ur. się Edward VI Tudor, król Anglii.
• W 1558 r. ur. się Maksymilian III Habsburg, arcyksiążę austriacki, pretendent do tronu polskiego, wielki mistrz zakonu krzyżackiego.
• W 1576 r. Rudolf II Habsburg został cesarzem rzymsko-niemieckim.
• W 1582 r. ze względu na wprowadzenie kalendarza gregoriańskiego w dniu 4 października, dat od 5 października do 14 października nie było we Francji, Hiszpanii, Italii, Portugalii i Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
• W 1617 r. Gustaw II Adolf został koronowany na króla Szwecji.
• W 1654 r. ok. 1200 osób zginęło w wybuchu składu prochu strzelniczego w Delft (Holandia).
• W 1681 r. jedna z mieszkanek Londynu (Wielka Brytania) została publicznie wychłostana „za zaangażowanie się w politykę”.
• W 1709 r. założone zostało miasto Chihuahua (Meksyk).
• W 1711 r. Karol VI Habsburg został cesarzem rzymsko-niemieckim.
• W 1713 r. ur. się Franciszek Diaz, hiszpański dominikanin, misjonarz, męczennik, święty.
• W 1730 r. Chrystian VI Oldenburg został królem Danii i Norwegii.
• W 1748 . podczas tzw. wojny o ucho Jenkinsa, odbyła się nierozstrzygnięta hiszpańsko-brytyjska bitwa pod Hawaną (Kuba).
• W 1758 r. podczas wojny o kolonie amerykańskie, zwycięstwo odniosły wojska brytyjskie nad francuskimi w bitwie o Fort Ligonier (USA).

• W 1773 r. w stanie Wirginia (USA) otwarty został pierwszy amerykański szpital psychiatryczny.
• W 1792 r. w Nowym Jorku (USA) po raz pierwszy obchodzone było święto narodowe Dnia Kolumba (Columbus Day).
• W 1798 r. ur. się Piotr I, cesarz Brazylii i król Portugalii.
• W 1798 r. podczas Rewolucji irlandzkiej, zwycięstwo odniosła flota brytyjska nad wspierającą powstańców flotą francuską w bitwie pod Lough Swilly.
• W 1798 r. w Luksemburgu wybuchła wojna chłopska.
• W 1799 r. francuzka Jeanne-Geneviève Garnerin, jako pierwsza kobieta w historii, wykonała udany skok ze spadochronem. Swój skok, oddała z balonu, lecącego na wysokości 900 metrów.
• W 1810 r. w Monachium (Niemcy) odbył się pierwszy Oktoberfest. Bawarska para królewska zaprosiła mieszkańców miasta do wspólnego świętowania godów weselnych księcia Ludwika I Wittelsbacha i księżniczki Teresy von Sachsen-Hildburghausen.
• W 1813 r. kongres zwołany przez José Gaspara Rodrígueza de Francia proklamował Republikę Paragwaju, uniezależniając ją od władzy w Buenos Aires (Argentyna).
• W 1814 r. podczas kongresu wiedeńskiego ustanowione zostało Królestwo Hanoweru.
• W 1822 r. Piotr I został ogłoszony cesarzem Brazylii, która formalnie uzyskała niepodległość od Portugalii.
• W 1822 r. francuski pisarz Victor Hugo ożenił się z Adelą Foucher.
• W 1824 r. Juan Barrundia został prezydentem Gwatemali.
• W 1825 r. podczas wojny brazylijsko-argentyńskiej, powstańcy urugwajscy pokonali brazylijską milicję w bitwie nad Sarandí (Urugwaj).
• W 1841 r. król Holandii i wielki książę Luksemburga Wilhelm II nadał Luksemburgowi pierwszą konstytucję.

• W 1842 r. przyszły król Bawarii Maksymilian II ożenił się z księżniczką pruską Marią Fryderyką.
• W 1847 r. w Niemczech założony został Zakład Budowy Telegrafów Siemens & Halske (obecnie Siemens AG).
• W 1851 r. założone zostało miasto Sauce (Urugwaj).
• W 1855 r. ur. się Fryderyk Ferdynand, książę. Schleswig-Holstein-Sonderburg-Glücksburg, pruski wojskowy i polityk.
• W 1859 r. uzurpator Joshua A. Norton ogłosił się cesarzem USA i nakazał rozwiązanie Kongresu.
• W 1862 r. Bartolomé Mitre został prezydentem Argentyny.
• W 1868 r. Domingo Faustino Sarmiento został prezydentem Argentyny.
• W 1874 r. Nicolás Avellaneda został prezydentem Argentyny.
• W 1880 r. Julio Argentino Roca został prezydentem Argentyny.
• W 1884 r. założone zostało miasto Ushuaia na Ziemi Ognistej (Argentyna).
• W 1886 r. Miguel Juárez Celman został prezydentem Argentyny.
• W 1887 r. założony został japoński koncern Yamaha.
• W 1889 r. Gustaf Åkerhielm został premierem Szwecji.
• W 1892 r. Luis Sáenz Peña został prezydentem Argentyny.
• W 1894 r. ur. się Elżbieta Hohenzollern-Sigmaringen, księżniczka rumuńska, królowa Grecji.
• W 1896 r. w Algierze wyruszył na trasę pierwszy tramwaj elektryczny.
• W 1898 r. Julio Argentino Roca został po raz drugi prezydentem Argentyny.
• W 1900 r. wszedł do służby USS „Holland”, pierwszy amerykański okręt podwodny pełniący służbę w United States Navy i jednocześnie pierwszy na świecie, w którym w pełni zastosowano napęd spalinowy na powierzchni i elektryczny w zanurzeniu.

• W 1901 r. Theodore Roosevelt zicjalnie nadał nazwę Biały Dom rezydencji prezydenckiej w Waszyngtonie (USA).
• W 1903 r. założony został paragwajski klub piłkarski Guaraní Asunción.
• W 1904 r. Manuel Quintana został prezydentem Argentyny.
• W 1905 r. w Rosji założona została Partia Konstytucyjno-Demokratyczna.
• W 1908 r. Niels Neergaard został premierem Danii.
• W 1909 r. w brazylijskiej Kurytybie założony został klub piłkarski Coritiba FBC.
• W 1909 r. zwodowany został żaglowiec szkolny niemieckiej marynarki handlowej „Prinzess Eitel Friedrich” (obecnie polski „Dar Pomorza”).
• W 1910 r. Roque Sáenz Peña został prezydentem Argentyny.
• W 1911 r. podczas wojny włosko-tureckiej, rozpoczęła się bitwa pod Trypolisem (Libia).
• W 1913 r. założony został argentyński klub piłkarski Talleres Córdoba.
• W 1915 r. podczas I w.ś. brytyjska pielęgniarka Edyta Luiza Cavell została rozstrzelana przez niemiecki pluton egzekucyjny za pomoc udzieloną żołnierzom alianckim w ich ucieczce z Belgii.
• W 1915 r. Mathias Mongenast został premierem Luksemburga.
• W 1916 r. w mieście Mexico City (Meksyk) założony został piłkarski Club América.
• W 1919 r. założony został japoński koncern fotograficzny Olympus.
• W 1922 r. Marcelo Torcuato de Alvear został prezydentem Argentyny.
• W 1924 r. powstała Mołdawska ASRR.
• W 1926 r. Antonín Švehla został po raz drugi premierem Czechosłowacji.
• W 1928 r. Hipólito Yrigoyen został po raz drugi prezydentem Argentyny.
• W 1928 r. w Centralnym Domu Armii Czerwonej im. Frunzego w Moskwie (ZSRR) odbył się pierwszy koncert Chóru Armii Czerwonej pod dyrekcją Aleksandra Aleksandrowa.

• W 1928 r. w szpitalu dziecięcym w Bostonie (USA) po raz pierwszy użyte zostało żelazne płuco.
• W 1931 r. belgijski astronom Eugène Joseph Delporte odkrył planetoidę (2913) Horta.
• W 1931 r. Nikoła Muszanow został premierem Bułgarii.
• W 1931 r. w Rio de Janeiro (Brazylia) odsłonięty został pomnik Chrystusa Odkupiciela.
• W 1933 r. więzienie wojskowe na wyspie Alcatraz pod San Francisco (USA) zostało zakupione przez rząd federalny w celu przekształcenia go w federalny zakład karny.
• W 1934 r. władzę w Jugosławii objęła rada regencyjna z księciem Pawłem na czele w imieniu małoletniego następcy tronu Piotra II Karadiordziewicia, syna zamordowanego 3 dni wcześniej króla Aleksandra I.
• W 1936 r. Kálmán Darányi został premierem Węgier.
• W 1936 r. w stolicy Paragwaju Asunción otwarty został Narodowy Panteon Bohaterów.
• W 1939 r. Jüri Uluots został premierem Estonii.
• W 1940 r. podczas II w.ś. zwycięstwo odnieśli Brytyjczycy nad Włochami w bitwie morskiej koło przylądka Passero (Włochy).
• W 1940 r. w Japonii w miejsce rozwiązanych partii politycznych utworzone zostało Stowarzyszenie Wspierania Władzy Cesarskiej.
• W 1941 r. Niemcy rozpoczęli masowe mordy miejscowych Żydów w Dniepropetrowsku (obecnie Dniepr, Ukraina). Spośród ok. 11 tys. okupację przeżyło jedynie 15 z nich.
• W 1941 r. podczas II w.ś. w Zagrzebiu (Chorwacja) doszczętnie została zniszczona przez ustaszów żydowska synagoga.
• W 1942 r. podczas II w.ś. amerykańskie krążowniki i niszczyciele pokonały japoński zespół uderzeniowy w bitwie koło Przylądka Esperance (Wyspy Salomona).
• W 1943 r. podczas II w.ś. rozpoczęła się bitwa pod Lenino (ZSRR, obecnie Ukraina).

• W 1944 r. podczas II w.ś. wojska brytyjskie wyzwoliły Ateny (Grecja) spod okupacji niemieckiej.
• W 1946 r. pieśń pt. Bracia Włosi (Fratelli d’Italia) została ustanowiona nowym hymnem Włoch.
• W 1949 r. w Monachium (Niemcy) założone zostało Niemieckie Zrzeszenie Związków Zawodowych (DGB).
• W 1951 r. w Kostaryce założona została Partia Wyzwolenia Narodowego.
• W 1954 r. przyjęta została flaga Somalii.
• W 1957 r. ukraiński działacz emigracyjny Łew Rebet został zamordowany w Monachium (Niemcy) przez agenta KGB Bohdana Staszynskiego.
• W 1960 r. przewodniczący Japońskiej Partii Socjalistycznej Inejirō Asanuma został przebity mieczem wakizashi przez 17-letniego zamachowca Otoyę Yamaguchiego, w trakcie odbywającej się w tokijskiej Hibiya Hall i transmitowanej przez telewizję debaty poprzedzającej wybory parlamentarne.
• W 1960 r. przywódca sowieckiej ZSRR Nikita Chruszczow, chcąc wyrazić swą dezaprobatę wobec krytyki polityki jaką ZSRR prowadził w stosunku do krajów Europy Wschodniej, uderzał własnym butem w pulpit w czasie debaty w auli ONZ.
• W 1962 r. otwarty został Stadion Bloomfield w Tel-Awiwie (Izrael).
• W 1963 r. Arturo Umberto Illia został prezydentem Argentyny.
• W 1963 r. więzieni w sowieckiej ZSRR jezuita i misjonarz pochodzenia polskiego Walter Ciszek oraz student Marvin Makinen zostali uwolnieni w ramach wymiany więźniów.
• W 1964 r. w Düsseldorfie (Niemcy) rozpoczął się proces zbrodniarzy z niemieckiego obozu w Treblince (woj. lubelskie).
• W 1964 r. rozpoczęła się pierwsza sowiecka wieloosobowa misja kosmiczna Woschod 1.
• W 1965 r. Per Borten został premierem Norwegii.

• W 1967 r. 66 osób zginęło w katastrzie brytyjskiego samolotu pasażerskiego de Havilland Comet na wyspie Rodos (Grecja).
• W 1968 r. Gwinea Hiszpańska (obecnie Gwinea Równikowa) proklamowała niepodległość.
• W 1968 r. w mieście Mexico City (Meksyk) rozpoczęły się XIX Letnie Igrzyska Olimpijskie.
• W 1969 r. rozpoczęła się sowiecka załogowa misja kosmiczna Sojuz 7.
• W 1970 r. ur. się Kirk Cameron, amerykański aktor, kompozytor, scenarzysta i producent filmowy.
• W 1971 r. na Broadwayu (Nowy Jork, USA) odbyła się premiera rock opery pt. Jesus Christ Superstar.
• W 1973 r. Juan Perón objął po raz trzeci urząd prezydenta Argentyny.
• W 1975 r. Oliver Plunkett został kanonizowany przez papieża Pawła VI.
• W 1976 r. mieście Mexico City (Meksyk) konsekrowana została bazylika Matki Bożej z Guadalupe.
• W 1979 r. na północnym Pacyfiku odnotowane zostało najniższe w historii ciśnienie atmosferyczne (870 hPa).
• W 1982 r. rozpoczął pracę sowiecki system nawigacji satelitarnej GLONASS.
• W 1984 r. w hotelu w Brighton (Wielka Brytania), w którym przebywała brytyjska premier Margaret Thatcher wybuchła bomba podłożona przez irlandzką IRA, zginęło 5 osób, a 34 zostały ranne.
• W 1988 r. Ladislav Adamec został premierem Czechosłowacji.
• W 1990 r. podczas wiecu wyborczego w Oppenau (Niemcy) niemiecki minister spraw wewnętrznych Wolfgang Schäuble został dwukrotnie postrzelony przez zamachowca, wskutek czego został częściowo sparaliżowany.
• W 1992 r. 545 osób zginęło, 6512 zostało rannych, a 50 tys. straciło dach nad głową w trzęsieniu ziemi w Kairze (Egipt).
• W 1994 r. 66 osób zginęło w katastrzie samolotu Fokker F28 w środkowym Iranie.

• W 1994 r. Steven Spielberg, Jeffrey Katzenberg i David Geffen założyli amerykańską wytwórnię filmową DreamWorks.
• W 1995 r. zawarty został rozejm podczas wojny w Bośni i Hercegowinie.
• W 1999 r. według szacunków ONZ urodził się sześciomiliardowy mieszkaniec Ziemi.
• W 1999 r. w Pakistanie gen. Pervez Musharraf dokonał bezkrwawego zamachu stanu, obalając i aresztując premiera Nawaza Sharifa i rozwiązując parlament.
• W 2000 r. 17 marynarzy zginęło, a 39 zostało rannych w wyniku samobójczego ataku z użyciem łodzi wypełnionej materiałami wybuchowymi na amerykański niszczyciel USS „Cole” w porcie Aden (Jemen).
• W 2002 r. 202 osoby zginęły, a ponad 300 zostało rannych w zamachu bombowym na wyspie Bali (Indonezja).
• W 2003 r. Niemiec Michael Schumacher po raz szósty w karierze został mistrzem świata Formuły 1.
• W 2005 r. wystrzelony został drugi chiński załogowy statek kosmiczny Shenzhou 6.
• W 2007 r. były wiceprezydent USA Al Gore i Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu zostali ogłoszeni laureatami Pokojowej Nagrody Nobla.
• W 2008 r. na Litwie odbyły się wybory parlamentarne połączone z referendum w sprawie zamknięcia Ignalińskiej Elektrowni Jądrowej.
• W 2010 r. 45 osób zginęło, a 9 zostało rannych w zderzeniu autobusu z lokomotywą regionalnych Kolei Naddniestrzańskich na przejeździe kolejowym w mieście Marganiec (Ukraina).
• W 2010 r. Filipiny zostały zaatakowane przez tajfun Megi.
• W 2010 r. rozpoczęła się akcja uwalniania górników zasypanych w kopalni miedzi i złota w Copiapó (Chile).
• W 2012 r. Unia Europejska została ogłoszona laureatem Pokojowej Nagrody Nobla.
• W 2019 r. w ramach projektu INEOS 159 Challenge Kenijczyk Eliud Kipchoge jako pierwszy przebiegł w Wiedniu (Austria) maraton w czasie poniżej 2 godzin (1:59:40).