14 PAŹDZIERNIKA W HISTORII

14 października w Polsce:

• W 1140 r. papież Innocenty II potwierdził bullą protekcyjną biskupstwo pomorskie z siedzibą w Wolinie (woj. zachodniopomorskie).
• W 1257 r. ur. się Przemysł II, książę wielkopolski i krakowski, król Polski.
• W 1413 r. wielki mistrz zakonu krzyżackiego Heinrich V von Plauen został obalony za sprawą wielkiego marszałka i komtura Królewca Michaela Küchmeistera von Sternberga, zwolennika dalszych układów z Polską, który został nowym zwierzchnikiem zakonu.

• W 1587 r. wojska zgłaszającego pretensje do polskiego tronu Maksymiliana III Habsburga rozpoczęły oblężenie Krakowa (woj. małopolskie).
• W 1660 r. bitwą pod Cudnowem (Kresy Wschodnie) rozpoczęła się IV wojna polsko-rosyjska.
• W 1672 r. podczas IV wojny polsko-tureckiej, zakończyła się udana wyprawa na czambuły tatarskie hetmana Jana Sobieskiego.
• W 1676 r. podczas IV wojna polsko-tureckiej, zakończyła się nierozstrzygnięta bitwa pod Żurawnem (Kresy Wschodnie).
• W 1704 r. podczas III wojny północnej, wojska saskie wraz z polskim pospolitym ruszeniem rozpoczęły oblężenie zajmowanego przez Szwedów Poznania (woj. wielkopolskie).
• W 1767 r. aby złamać opór i sterroryzować polskich posłów przeciwnych równouprawnieniu innowierców i zawarciu traktatu gwarancyjnego pomiędzy Rzecząpospolitą i Imperium Rosyjskim, poseł rosyjski Nikołaj Repnin rozkazał oddziałom wojsk rosyjskich porwać przywódców konfederacji radomskiej: biskupa krakowskiego Kajetana Sołtyka, biskupa kijowskiego Józefa Andrzeja Załuskiego, hetmana polnego koronnego Wacława Rzewuskiego i jego syna Seweryna, a następnie zesłał ich do Kaługi (Rosja), gdzie przebywali do 1773 r. Pozbawiony opozycji Sejm uchwalił w lutym 1768 r. prawa kardynalne i przyjął gwarancję rosyjską. Rzeczpospolita stała się tym samym protektoratem Imperium Rosyjskiego.
• W 1773 r. Sejm Rozbiorowy powołał Komisję Edukacji Narodowej, pierwszą w Europie władzę oświatową o charakterze współczesnego ministerstwa oświaty publicznej.
• W 1793 r. sterroryzowany przez rosyjskie wojsko Sejm grodzieński przyjął napisany przez Katarzynę II Wielką projekt wieczystego sojuszu polsko-rosyjskiego.
• W 1861 r. rosyjski namiestnik hrabia Karol Lambert wprowadził stan wojenny na terytorium Królestwa Polskiego.

• W 1864 r. ur. się Stefan Żeromski, pisarz, prozaik, publicysta, dramaturg, pierwszy prezes polskiego PEN Clubu.
• W 1902 r. ur. się Adam Kalikst Łukasz Lazarowicz ps. „Klamra”, major piechoty Polskich Sił Zbrojnych, żołnierz SZP, ZWZ, Armii Krajowej oraz Zrzeszenia WiN, zastępca prezesa IV Zarządu Głównego Zrzeszenia WiN, zamordowany przez komunistów w 1951 r.
• W 1903 r. ur. się Klemens Bronk ps. „Plecak”, działacz regionalny przedwojennego Stronnictwa Narodowego, jeden z trzech założycieli organizacji konspiracyjnej Tajna Organizacja Wojskowa „Gryf Kaszubski”.
• W 1913 r. ur. się Józef Garliński, ps. „Long”, zicer Wojska Polskiego II RP, kapitan Armii Krajowej, były więzień niemieckiego obozu KL Auschwitz, pisarz, historyk, działacz emigracyjny.
• W 1919 r. pruski Sejm przyjął uchwałę o podziale niemieckiego Śląska na prowincje Dolny Śląsk ze stolicą we Wrocławiu (woj. dolnośląskie) i Górny Śląsk ze stolicą w Opolu (woj. opolskie).
• W 1942 r. Niemcy zamordowali 21 osób w czasie pacyfikacji wsi Otrocz (woj. lubelskie).
• W 1942 r. Niemcy powiesili 26 pracowników Fabryki Broni w Radomiu (woj. mazowieckie).
• W 1943 r. w niemieckim obozie zagłady w Sobiborze (woj. lubelskie) wybuchł bunt więźniów.
• W 1943 r. w Wielkiej Wsi koło Końskich (woj. świętokrzyskie), na skutek zdrady, w niemieckiej obławie zginął ppor. cichociemny Waldemar Szwiec, komendant II Zgrupowania Partyzanckiego AK „Ponury” oraz żołnierze jego pocztu osłonowego: strz. Piotr Downar, strz. Janusz Rychter i plut. pchor. Stanisław Wolf. Ciężko ranna st. strz. Grażyna Śniadecka zmarła kilka godzin później w niemieckiej niewoli.
• W 1959 r. spłonęła północna wieża bazyliki św. Antoniego w Rybniku (woj. śląskie).
• W 1962 r. ur. się Andrzej Zieliński, aktor teatralny, filmowy, telewizyjny i dubbingowy.

• W 1966 r. w Gorzowie Wielkopolskim (woj. lubuskie) odnotowana została rekordowa temperatura październikowa +28,7°C.
• W 1966 r. odkryta została tzw. Jaskinia Niedźwiedzia w pobliżu wsi Kletno w Sudetach (woj. dolnośląskie).
• W 1968 r. odbyła się premiera filmu pt. Struktura kryształu w reżyserii Krzysztza Zanussiego.
• W 1988 r. utworzony został rząd komunisty Mieczysława Rakowskiego.
• W 1992 r. naczelny archiwista państwowy Rosji Rudolf Pichoja przekazał prezydentowi Lechowi Wałęsie kopie dokumentów dotyczących zbrodni katyńskiej.
• W 1993 r. założone zostało Muzeum Byłego Obozu Zagłady w Sobiborze (woj. lubelskie).
• W 2009 r. w wyniku nagłego ataku zimy wiele miejscowości zostało pozbawionych prądu.

14 października na świecie:

• W 1006 r. ur. Godfryd II Martel, hrabia Andegawenii.
• W 1066 r. Normanowie pokonali pospolite ruszenie anglosaskie w bitwie pod Hastings (Wielka Brytania).
• W 1404 r. ur. się Maria Andegaweńska, królowa Francji.
• W 1414 r. ur. się Karol Walezjusz, hrabia Mortain, Maine, Guise i Gien.
• W 1468 r. król Francji Ludwik XI i książę Burgundii Karol Zuchwały zawarli pokój w Péronne (Francja).
• W 1469 r. w Valladolid (Hiszpania) odbył się ślub Izabeli I Kastylijskiej i Ferdynanda II Aragońskiego, późniejszej hiszpańskiej pary królewskiej.

• W 1519 r. ur. się Maria Hohenzollern, księżniczka brandenburska, elektorowa Palatynatu Reńskiego.
• W 1524 r. ur. się Elżbieta Oldenburg, księżniczka duńska, księżna meklemburska na Schwerinie i Güstrowie.
• W 1529 r. podczas I wojny austriacko-tureckiej, wojska tureckie zakończyły nieudane oblężenie Wiednia (Austria).
• W 1533 r. zwycięstwo odniosły wojska geldryjskie nad fryzyjskimi w I bitwie pod Jemgum (Niemcy).
• W 1574 r. ur. się Anna Duńska, księżniczka duńska i norweska, królowa Anglii i Szkocji.
• W 1582 r. ze względu na wprowadzenie kalendarza gregoriańskiego w dniu 4 października, dat od 5 października do 14 października nie było we Francji, Hiszpanii, Italii, Portugalii i Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
• W 1630 r. ur. się Zzia Dorota Wittelsbach, księżniczka palatynacka, elektorowa Hanoweru.
• W 1633 r. ur. się Jakub II Stuart, król Anglii i Szkocji.
• W 1643 r. ur. się Bahadur Shah I, władca Imperium Mogołów w Indiach.
• W 1655 r. założony został uniwersytet w Duisburgu (Niemcy).
• W 1702 r. podczas wojny o sukcesję hiszpańską, zwycięstwo odniosły wojska francuskie nad cesarskimi w bitwie pod Friedlingen (Niemcy).
• W 1706 r. założone zostało miasto San Isidro (Argentyna).
• W 1711 r. Justus został cesarzem Etiopii.
• W 1758 r. ukazało się pierwsze wydanie szwedzkiego dziennika „Norrköpings Tidningar”.
• W 1758 r. podczas wojny siedmioletniej, zwycięstwo odniosły wojska austriackie nad pruskimi w bitwie pod Hochkirch (Niemcy).
• W 1784 r. ur. się Ferdynand VII, król Hiszpanii.

• W 1805 r. podczas III koalicji antyfrancuskiej, zwycięstwo odniosły wojska francuskie nad austriackimi w bitwie pod Elchingen (Niemcy).
• W 1806 r. podczas IV koalicji antyfrancuskiej, Napoleon Bonaparte i marszałek Louis Nicolas Davout odnieśli zwycięstwa nad wojskami pruskimi w bitwach pod Jeną i Auerstedt (Niemcy).
• W 1809 r. podpisany został austriacko-francuski pokój w Schönbrunn (Austria).
• W 1810 r. podczas wojny napoleońskie w Hiszpanii i Portugalii, 4. Pułku Piechoty Księstwa Warszawskiego zwycięsko odparł atak brytyjskiego korpusu ekspedycyjnego w bitwie pod Fuengirolą (Hiszpania).
• W 1813 r. podczas VI koalicji antyfrancuskiej, stoczona została bitwa pod Lieberwolkwitz (Niemcy).
• W 1877 r. amerykański astronom Christian Peters odkrył planetoidę (176) Iduna.
• W 1878 r. w Sheffield (Wielka Brytania) rozegrany został pierwszy w historii mecz piłkarski przy świetle elektrycznym z lamp łukowych.
• W 1888 r. ukazał się po raz pierwszy film krótkometrażowy pt. Scenka ogrodu z Roundhay, jest to najstarszy znany film w historii.
• W 1890 r. ur. się Dwight Eisenhower, amerykański generał, polityk, 34. prezydent USA.
• W 1892 r. Arthur Conan Doyle wydał zbiór opowiadań pt. Przygody Sherlocka Holmesa.
• W 1895 r. Francis Hagerup został premierem Norwegii.
• W 1896 r. gen. Maresuke Nogi został 3. japońskim gubernatorem generalnym Tajwanu.
• W 1904 r. niemiecki astronom Paul Götz odkrył planetoidy: (548) Kressida i (547) Praxedis.
• W 1905 r. założony został hiszpański klub piłkarski Sevilla FC.
• W 1905 r. założona została Międzynarodowa Federacja Lotnicza (FAI).
• W 1907 r. w USA rozpoczął się kryzys finansowy na nowojorskiej giełdzie papierów wartościowych.

• W 1912 r. Theodore Roosevelt, 26. prezydent USA został postrzelony w Milwaukee (USA) przez chorego psychicznie emigranta z Niemiec.
• W 1913 R. 439 górników i ratowników zginęło w wyniku eksplozji i pożarów w kopalni węgla kamiennego w Senghenydd (Walia).
• W 1915 r. podczas I w.ś. Bułgaria przystąpiła do wojny po stronie państw centralnych.
• W 1915 r. piłkarska reprezentacja Urugwaju wygrała II turniej Copa América rozgrywany w Montevideo (Urugwaj).
• W 1917 r. odbyła się premiera filmu niemego pt. Kleopatra w reżyserii J. Gordona Edwardsa.
• W 1918 r. Ahmed İzzet Pasza został wielkim wezyrem tureckim.
• W 1918 r. Czechosłowacka Rada Narodowa powołała rząd tymczasowy.
• W 1920 r. Finlandia i sowiecka ZSRR zawarły traktat pokojowy w Tartu (Estonia).
• W 1921 r. w Bułgarii powołane zostało Porozumienie Narodowe, opozycyjne wobec autorytarnego rządu Bułgarskiego Ludowego Związku Chłopskiego.
• W 1922 r. niemiecki astronom Karl Wilhelm Reinmuth odkrył planetoidę (985) Rosina.
• W 1923 r. uruchomiona została komunikacja trolejbusowa w Filadelfii (USA).
• W 1924 r. utworzona została Tadżycką ASRR.
• W 1926 r. ukazała się powieść dla dzieci pt. Kubuś Puchatek autorstwa Alana Alexandra Milne’a.
• W 1933 r. Niemcy wystąpiły z Ligi Narodów.
• W 1936 r. Belgia zerwała sojusz wojskowy z Francją, chcąc zachować neutralność w razie ewentualnej wojny niemiecko-francuskiej.
• W 1939 r. podczas II w.ś. brytyjskie niszczyciele zatopiły niemieckiego U-Boota U-45 wraz z całą, 38-osobową załogą na południowy wschód od Irlandii.

• W 1939 r. podczas II w.ś. w głównej bazie Royal Navy w Scapa Flow (Wielka Brytania) w wyniku storpedowania przez niemieckiego U-Boota U-47 zatonął pancernik HMS „Royal Oak”, zginęło 833 spośród 1234 członków załogi.
• W 1939 r. ur. się Ralph Lauren, amerykański projektant mody.
• W 1940 r. założony został honduraski klub piłkarski CD Vida.
• W 1942 r. powstała nacjonalistyczna Ukraińska Powstańcza Armia (UPA).
• W 1943 r. podczas II w.ś. japońscy okupanci proklamowali niepodległość Republiki Filipin i utworzyli marionetkowy rząd.
• W 1944 r. Faris al-Churi został premierem Syrii.
• W 1944 r. odbył się zjazd założycielski Szwajcarskiej Partii Pracy.
• W 1944 r. w sowieckiej ZSRR założony został Moskiewski Państwowy Instytut Stosunków Międzynarodowych.
• W 1944 r. podczas II w.ś. zamieszany w zamach na Adolfa Hitlera feldmarszałek Erwin Rommel został zmuszony do popełnienia samobójstwa.
• W 1945 r. rozpoczęło nadawanie północnokoreańskie, międzynarodowe „Radio Pyongyang” od 2002 r. działające pod nazwą „Głos Korei”.
• W 1946 r. ur. się Dan McCafferty, brytyjski wokalista, członek zespołu Nazareth.
• W 1947 r. Amerykanin Chuck Yeager jako pierwszy pilot przekroczył barierę dźwięku na samolocie Bell X-1.
• W 1948 r. ur. się Marcia Barrett, jamajska wokalistka, członkini zespołu Boney M.
• W 1949 r. Amerykanie dokonali oblotu amerykańskiego samolotu transportowego Fairchild C-123 Provider.

• W 1953 r. izraelscy komandosi przeprowadzili odwetowy atak na przygraniczną jordańską wioskę Quibya (Palestyna), wysadzając 42 domy, szkołę i meczet, zginęło 75 Arabów.
• W 1955 r. w Wiedniu (Austria) otwarty został odbudowany po zniszczeniach wojennych teatr Burgtheater.
• W 1957 r. Finka Marita Lindahl zdobyła tytuł Miss World 1957 w Londynie (Wielka Brytania).
• W 1958 r. na Madagaskarze proklamowane zostało powstanie Demokratycznej Republiki Malagasy, będącej autonomiczną republiką w ramach Wspólnoty Francuskiej.
• W 1958 r. w Jerozolimie (Izrael) wmurowany został kamień węgielny pod budowę nowego gmachu Knesetu.
• W 1962 r. amerykański samolot szpiegowski Lockheed U-2 wykonał zdjęcia sowieckich baz rakietowych na Kubie.
• W 1964 r. amerykanie dokonali oblotu ciężkiego śmigłowca transportowego Sikorsky CH-53E Super Stallion.
• W 1964 r. afroamerykański pastor Martin Luther King został ogłoszony laureatem Pokojowej Nagrody Nobla.
• W 1964 r. w sowieckiej ZSRR odsunięty od władzy został Nikita Chruszczow. Nowym sekretarzem generalnym komunistycznej KPZR został Leonid Breżniew.
• W 1965 r. wystrzelona została amerykańska satelita gezizyczna OGO 2.
• W 1965 r. amerykanie dokonali oblotu samolotu pasażerskiego Cessna 421.
• W 1966 r. otwarta została pierwsza linia metra w Montrealu (Kanada).
• W 1966 r. w Holandii założona została socjal-liberalna partia polityczna Demokraci 66.
• W 1969 r. Olz Palme został premierem Szwecji.

• W 1973 r. ur. się Andżelika Borys, białoruska nauczycielka polskiego pochodzenia, działaczka mniejszości polskiej na Białorusi, przewodnicząca Związku Polaków na Białorusi, represjonowana przez władze białoruskie.
• W 1973 r. podczas tzw. wojny Jom Kipur, oddziały egipskie rozpoczęły jednoczesne natarcie w pięciu miejscach na okupowany przez Izrael Synaj.
• W 1976 r. rozpoczęła się sowiecka załogowa misja Sojuz 23 na stację orbitalną Salut 5. Z powodu awarii automatycznego systemu dokowania dwuosobowa załoga wróciła 16 października na Ziemię.
• W 1978 r. w Watykanie rozpoczęło się konklawe po nagłej śmierci Jana Pawła I, które 2 dni później wybrało na papieża arcybiskupa, metropolitę krakowskiego, kardynała Karola Wojtyłę.
• W 1981 r. zaprzysiężony na stanowisko prezydenta Egiptu został dotychczasowy wiceprezydent Husni Mubarak, zastępując zamordowanego 6 października Anwara Sadata.
• W 1987 r. w USA doszło do krachu na na nowojorskiej giełdzie na Wall Street.
• W 1994 r. odbyła się premiera filmu sensacyjnego pt. Pulp Fiction w reżyserii Quentina Tarantino.
• W 1998 r. w Kanadzie otwarta została kopalnia diamentów Ekati.
• W 2004 r. książę Norodom Sihamoni został wybrany przez Radę Tronową na króla Kambodży po abdykacji swego ojca Norodoma Sihanuouka.
• W 2006 r. rząd w Chartumie (Sudan) zawarł ugodę z przywódcami Frontu Wschodniego, co zakończyło jedną z trzech rebelii w Sudanie.
• W 2006 r. ONZ nałożyła na Koreę Północną sankcje w odpowiedzi z przeprowadzone testy bronią jądrową.
• W 2007 r. na lotnisku w Vancouver (Kanada) zmarł Polak Robert Dziekański po porażeniu policyjnym paralizatorem.

• W 2008 r. Rosja przekazała Chinom 340 km² spornego terytorium granicznego.
• W 2008 r. Partia Konserwatywna wygrała wybory parlamentarne w Kanadzie.
• W 2008 r. Syria uznała niepodległość Libanu i nawiązała z nim stosunki dyplomatyczne.
• W 2008 r. Yehude Simon został premierem Peru.
• W 2010 r. Mark Rutte został premierem Holandii.
• W 2010 r. w Rosji rozpoczął się powszechny spis ludności.
• W 2012 r. Austriak Felix Baumgartner ustanowił rekord świata skacząc ze spadochronem z wysokości około 39 km nad pustynią w Nowym Meksyku (USA).
• W 2014 r. Rada Najwyższa Ukrainy przyjęła ustawę o utworzeniu Narodowego Biura Antykorupcyjnego.
• W 2017 r. 587 osób zginęło, a 316 zostało rannych w samobójczym zamachu bombowym z użyciem samochodu-pułapki w Mogadiszu (Somalia).
• W 2018 r. papież Franciszek dokonał kanonizacji siedmiu błogosławionych w tym swojego poprzednika Pawła VI oraz arcybiskupa męczennika Oscara Romero.