19 PAŹDZIERNIKA W HISTORII

19 października w Polsce:

• W 1466 r. zawarty został polsko-krzyżacki II pokój toruński, na mocy którego Pomorze Gdańskie wraz z Warmią pozostały przy Polsce i utworzyły Prusy Królewskie.
• W 1655 r. podczas Potopu szwedzkiego, król Karol X Gustaw wkroczył na czele szwedzkiego wojska do zdobytego Krakowa (woj. małopolskie).
• W 1670 r. w kolegiacie św. Jana w Warszawie (woj. mazowieckie) odbyła się koronacja na królową Polski Elżbiety Habsburżanki, żony Michała Korybuta Wiśniowieckiego.

• W 1706 r. podczas III wojny północnej doszło do wojny domowej w Polsce i największego starcia na ziemiach Korony Królestwa Polskiego w tzw. bitwe pod Kaliszem (woj. wielkopolskie)
• W 1766 r. ur. się Tadeusz Antoni Mostowski, literat, publicysta, polityk, wydawca, krytyk literacki, minister spraw wewnętrznych Księstwa Warszawskiego, minister prezydujący w Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Policji Królestwa Polskiego, członek Komisji Najwyższej Egzaminacyjnej przy Radzie Stanu Królestwa Kongresowego.
• W 1770 r. miał miejsce nieudany atak konfederatów barskich na zajmowany przez wojska rosyjskie Poznań (woj. wielkopolskie).
• W 1798 r. papież Pius VI erygował diecezję warszawską (woj. mazowieckie) bullą pt. Ad universam agri Dominici curam.
• W 1844 r. otwarty został odcinek kolei dolnośląsko-marchijskiej między Wrocławiem a Legnicą (woj. dolnośląskie).
• W 1887 r. ur. się Mieczysław Szawleski, dyplomata, publicysta, przesor Szkoły Nauk Politycznych w Warszawie, pionier badań nad polską emigracją zarobkową, ideolog obozu sanacyjnego, poseł na Sejm II RP, w okresie II wojny światowej pracownik Delegatury Rządu na Kraj oraz żołnierz ZWZ i AK, zamordowany przez Niemców w 1942 r.
• W 1899 r. ur. się Irena Netto, aktorka teatralna i filmowa.
• W 1900 r. ur. się Bronisław Felicjan Górski, nauczyciel, porucznik rezerwy piechoty Wojska Polskiego, zamordowany w 1940 r. przez Sowietów w Charkowie.
• W 1918 r. powołana została Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego.
• W 1918 r. we Lwowie (Kresy Wschodnie) powołana została Ukraińska Rada Narodowa.
• W 1919 r. ur. się Józef Łodyński, aktor teatralny i filmowy.

• W 1926 r. lwowski okręgowy kurator szkolny Stanisław Sobiński został zamordowany przez ukraińskich nacjonalistów.
• W 1927 r. założony został Aeroklub Warszawski.
• W 1928 r. Oficerska Szkoła Marynarki Wojennej w Toruniu (woj. kujawsko-pomorskie) przemianowana została na Szkołę Podchorążych Marynarki Wojennej.
• W 1940 r. ur. się Jerzy Kulej, bokser, dwukrotny mistrz olimpijski, komentator sportowy, komunista, milicjant, członek PZPR, w III RP poseł na Sejm IV kadencji.
• W 1943 r. Niemcy rozstrzelali 65 Polaków w Rozwadowie (obecnie dzielnica Stalowej Woli, woj. podkarpackie) w odwecie za zabicie przez AK volksdeutcha Alberta Alschera.
• W 1944 r. założona została Oficerska Szkoła Łączności w Zamościu (woj. lubelskie).
• W 1947 r. z połączenia sąsiadujących Stoczni Nr 1 i Stoczni Nr 2 powstała Stocznia Gdańska (woj. pomorskie).
• W 1956 r. rozpoczęło się VIII Plenum komunistycznej KC PZPR, na którego obrady bez uprzedzenia przybyła delegacja sowiecka na czele z Nikitą Chruszczowem, a w kierunku Warszawy (woj. mazowieckie) zaczęły się przesuwać stacjonujące w Polsce oddziały sowieckiej Armii.
• W 1962 r. ur. się Andrzej Niemirski, aktor filmowy, telewizyjny, teatralny i dubbingowy.
• W 1963 r. ur. się Katarzyna Żak z domu Matusiak, aktorka filmowa, telewizyjna i teatralna oraz wokalistka.
• W 1965 r. ur. się Marzena Kipiel-Sztuka, aktorka.
• W 1970 r. odbyła się premiera komedii filmowej pt. Rejs w reżyserii Marka Piwowskiego.
• W 1974 r. zainaugurowała działalność Filharmonia Kaliska.

• W 1980 r. wietnamski pianista Đặng Thái Sơn został zwycięzcą X Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina.
• W 1984 r. w pobliżu Górska pod Toruniem (woj. kujawsko-pomorskie) uprowadzony został i zamordowany kapelan „Solidarności”, ksiądz Jerzy Popiełuszko.
• W 1985 r. Marcin Antonowicz, 19-letni student Uniwersytetu Gdańskiego, został pobity przez funkcjonariuszy MO w Olsztynie (woj. warmińsko-mazurskie), zmarł 2 listopada w szpitalu.
• W 1987 r. odbyła się premiera filmu pt. W zawieszeniu w reżyserii Waldemara Krzystka.
• W 1990 r. rozpoczął działalność ośrodek regionalny TVP Rzeszów (woj. podkarpackie).
• W 1997 r. dwóch posłów AWS zawiesiło nocą w sali obrad Sejmu tzw. krzyż sejmowy.
• W 2001 r. komunista Leszek Miller został premierem III RP.
• W 2005 r. Kazimierz Marcinkiewicz został desygnowany na urząd premiera III RP.
• W 2010 r. 62-letni Ryszard Cyba zastrzelił Marka Rosiaka, asystenta deputowanego do PE Janusza Wojciechowskiego i ciężko ranił nożem Pawła Kowalskiego, asystenta posła na Sejm RP Jarosława Jagiełły w okręgowym biurze poselskim PiS w Łodzi (woj. łódzkie).
• W 2017 r. w geście protestu przeciw polityce PiS na placu Defilad w Warszawie (woj. mazowieckie) podpalił się 54-letni chemik i szkoleniowiec Piotr Szczęsny. Zmarł 10 dni później w szpitalu.

19 października na świecie:

• W 202 p.n.e. podczas II wojny punickiej, decydujące zwycięstwo odniosły wojska Republiki rzymskiej nad siłami Kartaginy w bitwie pod Zamą (Tunezja).
• W 439 r. król Wandalów i Alanów Genzeryk zajął Kartaginę.
• W 1216 r. Henryk III Plantagenet został królem Anglii.

• W 1276 r. ur. się Hisaaki, japoński siogun.
• W 1303 r. Siegen w Nadrenii Północnej-Westfalii (Niemcy) uzyskało prawa miejskie.
• W 1453 r. wojska francuskie odbiły Bordeaux (Francja), co uważane jest za zakończenie wojny stuletniej. W rękach angielskich w północnej Francji pozostało wówczas Calais (Francja).
• W 1469 r. w Valladolid (Hiszpania) odbył się ślub królowej Kastylii i Leónu Izabeli I z następcą tronu Aragonii księciem Ferdynandem.
• W 1512 r. Marcin Luter otrzymał promocję na doktora teologii.
• W 1582 r. ur. się Dymitr Iwanowicz, rosyjski carewicz.
• W 1590 r. ur. się Dorota Sybilla Hohenzollern, księżniczka brandenburska, księżna brzeska.
• W 1595 r. podczas wyprawy Jana Zamoyskiego do Mołdawii rozpoczęła się I bitwa pod Cecorą (Mołdawia).
• W 1613 r. ur. się Karol z Sezze, włoski franciszkanin, mistyk, święty.
• W 1625 r. konsekrowana została katedra św. Jana Ewangelisty w Limie (Peru).
• W 1649 r. podczas kampanii Cromwella w Irlandii, wojska angielskie zajęły miasto New Ross.
• W 1658 r. ur. się Adolf Fryderyk II, książę Meklemburgii-Strelitz.
• W 1712 r. ur. się Piotr, infant portugalski, książę Brazylii.
• W 1718 r. ur. się Victor-François de Broglie, francuski książę, dowódca wojskowy, marszałek Francji.
• W 1726 r. ur. się Ludwika Oldenburg, księżniczka duńska i norweska, księżna Saksonii-Hildburghausen.
• W 1762 r. poświęcony został odbudowany po pożarze protestancki kościół św. Michała w Hamburgu (Niemcy).
• W 1767 r. miała miejsce erupcja Wezuwiusza (Włochy).

• W 1781 r. podczas wojny o niepodległość USA, gen. Charles Cornwallis poddał się gen. Jerzemu Waszyngtonowi pod Yorktown, co oznaczało koniec brytyjskiej dominacji nad koloniami.
• W 1791 r. ur. się Kajetan Kosma Damian Errico, włoski zakonnik, święty.
• W 1796 r. wojska francuskie zdobyły Bastię (Francja), likwidując zbuntowane Królestwo Anglo-Korsykańskie.
• W 1806 r. niemiecki poeta Johann Wolfgang von Goethe ożenił się z Christiane Vulpius.
• W 1812 r. podczas inwazji na Rosję, Napoleon Bonaparte rozpoczął odwrót spod Moskwy.
• W 1813 r. podczas VI koalicja antyfrancuskiej, porażkę odniosły wojska napoleońskie w tzw. Bitwie Narodów pod Lipskiem (Niemcy). W czasie odwrotu w nurtach Elstery utonął książę Józef Poniatowski.
• W 1834 r. w Berlinie (Niemcy) ur. się Ferdynand Radziwiłł, polski książę, polityk.
• W 1841 r. ur. się Mikołaj I Petrowić-Niegosz, król Czarnogóry.
• W 1845 r. w Dreźnie (Niemcy) odbyła się premiera pierwszej wersji opery pt. Tannhäuser autorstwa Richarda Wagnera.
• W 1856 r. Madżid ibn Sa’id został sułtanem Zanzibaru.
• W 1864 r. podczas wojny secesyjnej w USA, odbył się tzw. Rabunek w St. Albans.
• W 1864 r. podczas wojny secesyjnej w USA, zwycięstwo odniosły wojska Unii w bitwie nad Cedar Creek.
• W 1870 r. u północno-zachodnich wybrzeży Irlandii zatonął brytyjski statek pasażerski „Cambria”, zginęło 179 osób.
• W 1889 r. Karol I Dyplomata został królem Portugalii.

• W 1900 r. Hirobumi Itō został po raz czwarty premierem Japonii.
• W 1914 r. podczas I w.ś. rozpoczęła się I bitwa pod Ypres (Belgia).
• W 1917 r. podczas I w.ś. Niemcy przeprowadzili udany desant na leżące u brzegów Estonii Wyspy Moonsundzkie.
• W 1917 r. Nils Edén został premierem Szwecji.
• W 1921 r. premier Portugalii António Granjo i kilku innych polityków zginęło w zamachu w Lizbonie (Portugalia).
• W 1925 r. odbyły się pierwsze wybory do Sejmu autonomicznego Okręgu Kłajpedy.
• W 1934 r. stłumiona została komunistyczna rewolucja w prowincji Asturia (Hiszpania).
• W 1939 r. Turcja zawarła sojusz obronny z Wielką Brytanią i Francją.
• W 1939 r. złożone zostało francuskie Narodowe Centrum Badań Naukowych.
• W 1939 r. założony został norweski klub piłkarski Haugar Haugesund.
• W 1940 r. podczas II w.ś. niemieckie okręty podwodne zatopiły w dniach 18 i 19 października 28 statków z płynących do Wielkiej Brytanii konwojów SC-7 i HX-79.
• W 1943 r. Amerykanin Albert Schatz odkrył streptomycynę, antybiotyk stosowany w leczeniu gruźlicy.
• W 1943 r. dowódca czetnicki w Czarnogórze i przewodniczący Komitetu Narodowego w Niezależnym Państwie Czarnogórskim gen. Blažo Đukanović schwytany został w zasadzce koło monastyru w Ostrogu (Czarnogóra) przez komunistycznych partyzantów, którzy wkrótce go osądzili i wykonali na nim wyrok śmierci.
• W 1943 r. podczas II w.ś. w sowieckiej ZSRR rozpoczęła sie tzw. konferencja moskiewska.
• W 1944 r. podczas II w.ś. na Filipinach utworzony został pierwszy oddział kamikaze.

• W 1944 r. podczas II w.ś. w zajętym przez wojska sowieckie Debreczynie (Węgry), utworzony został marionetkowy Tymczasowy Rząd Narodowy Węgier.
• W 1950 r. podczas wojny koreańskiej, wojska ONZ zajęły Pjongjang (Korea Północna).
• W 1953 r. Francuzka Denise Perrier zdobyła tytuł Miss World 1953 w Londynie (Wielka Brytania).
• W 1954 r. Austriacy Herbert Tichy i Sepp Joechler oraz Nepalczyk Pasang Dawa Lama dokonali pierwszego wejścia na himalajski ośmiotysięcznik Czo Oju.
• W 1955 r. sowiecka Armia Czerwona zakończyła okupację Austrii.
• W 1956 r. po niepowodzeniu negocjacji w sprawie zawarcia traktatu pokojowego, sowiecka ZSRR i Japonia podpisały w Moskwie (ZSRR) deklarację o zakończeniu stanu wojny i przywróceniu stosunków dyplomatycznych.
• W 1956 r. ukazał się drugi album tzw. króla rock-n-rolla Elvisa Presleya pt. Elvis.
• W 1958 r. na torze Ain-Diab (Maroko) odbył się jedyny w historii wyścig Formuły 1 o Grand Prix Maroka, w trakcie którego śmiertelnie poparzony został brytyjski kierowca Stuart Lewis-Evans po wypadku swojego bolidu.
• W 1960 r. rząd amerykański nałożył embargo handlowe na komunistyczną Kubę.
• W 1962 r. ur. się Evander Holyfield, amerykański bokser.
• W 1963 r. Alec Douglas-Home został premierem Wielkiej Brytanii.
• W 1964 r. Chiny przeprowadziły próbny wybuch jądrowy.
• W 1964 r. ukazał się debiutancki album amerykańskiego duetu Simon & Garfunkel pt. Wednesday Morning, 3 A.M.
• W 1971 r. uruchomione zostało metro w Monachium (Niemcy).
• W 1972 r. Stolica Apostolska wyczała swoje uznanie dla Rządu RP na uchodźstwie.

• W 1974 r. uchwalona została konstytucja Niue (Nowa Zelandia).
• W 1977 r. koło Miluzy (Francja) uprowadzony został i zamordowany przez terrorystów z zachodnioniemieckiej Frakcji Czerwonej Armii (RAF) prezydent Niemieckiego Związku Pracodawców Hanns Martin Schleyer.
• W 1983 r. rozstrzelany został obalony 6 dni wcześniej prokomunistyczny premier Grenady Maurice Bishop.
• W 1986 r. prezydent Mozambiku Samora Machel oraz 33 inne osoby zginęły, a 10 zostało rannych w katastrzie samolotu Tu-134 w górach Lebombo (RPA).
• W 1987 r. na światowych giełdach rozegrał się tzw. Czarny poniedziałek. Wskaźnik Dow Jones spadł o 22%, FTSE 100 o 32%, CAC 40 i DAX o ponad 20%, a Nikkei o 16%.
• W 1988 r. 124 osoby zginęły w katastrzie Boeinga 737 pod Ahmadabadem (Indie).
• W 1991 r. ok. 2 tys. osób zginęło w trzęsieniu ziemi w północnych Indiach.
• W 1993 r. Benazir Bhutto po raz drugi objęła urząd premiera Pakistanu.
• W 1994 r. w samobójczym zamachu bombowym członka Hamasu na autobus w centrum Tel Awiwu (Izrael), zginęły 22 osoby, a 50 zostało rannych.
• W 1998 r. 59 osób zostało rannych po obrzuceniu granatami przystanku autobusowego przez członków Hamasu w mieście Beer Sheva (Izrael).
• W 2000 r. w prowincji Beludżystan (Pakistan) odkryta została mumia księżniczki perskiej sprzed 2600 lat.
• W 2002 r. Irlandczycy przyjęli w powtórzonym referendum Traktat nicejski.
• W 2002 r. w Kopenhadze (Dania) uruchomione zostało metro.
• W 2003 r. papież Jan Paweł II beatyfikował Matkę Teresy z Kalkuty.

• W 2004 r. Soe Win został premierem Birmy.
• W 2005 r. rozpoczął się proces irackiego dyktatora Saddama Husajna.
• W 2006 r. królowa brytyjska Elżbieta II przybyła do Estonii na zakończenie podróży po krajach bałtyckich.
• W 2006 r. w stolicy Uzbekistanu Taszkencie podczas awaryjnego lądowania rozbił się samolot An-2 z wojskowymi spadochroniarzami, zginęło 15 osób.
• W 2007 r. 11 osób zginęło, a ponad 100 zostało rannych w zamachu bombowym na centrum handlowe w stolicy Filipin Manili.
• W 2007 r. uchwalona została konstytucja Czarnogóry.
• W 2009 r. prezydent Ugandy Yoweri Museveni przywrócił tradycyjne królestwo Rwenzururu, którego monarchą został Charles Wesley Mumbere.
• W 2010 r. Europejska Rada Resuscytacji opublikowała wytyczne resuscytacji krążeniowo-oddechowej 2010.
• W 2010 r. 6 osób zginęło, w tym 3 terrorystów, a 17 zostało rannych w zamachu na gmach parlamentu w stolicy Czeczenii Groznym.
• W 2014 r. papież Franciszek, przy udziale swego emerytowanego poprzednika Benedykta XVI, beatyfikował papieża Pawła VI.
• W 2016 r. Andrej Plenković został premierem Chorwacji.
• W 2017 r. w odległości 30 mln km od Ziemi odkryty został pierwszy potwierdzony obiekt pozasłoneczny 1I/ʻOumuamua.
• W 2018 r. pociąg wjechał w tłum ludzi zgromadzonych na festiwalu z okazji święta Dasara, zabijając 61 osób i raniąc ponad 200 niedaleko miasta Amritsar w stanie Pendżab (Indie).