21 PAŹDZIERNIKA W HISTORII

21 października w Polsce:

• W 1578 r. podczas I wojny polsko-rosyjskiej, wojska polskie pokonały Rosjan w bitwie pod Kiesią (Kresy Wschodnie).
• W 1658 r. podczas IV wojny polsko-rosyjskiej, wojska moskiewskie księcia Jurija Dołgorukowa pokonały siły polsko-litewskie dowodzone przez hetmana polnego litewskiego Wincentego Gosiewskiego w bitwie pod Werkami (Kresy Wschodnie).
• W 1671 r. podczas wojny polsko-kozacko-tatarskiej, hetman polny koronny Jan Sobieski rozgromił wojska kozacko-tatarskie w bitwie pod Kalnikiem (Kresy Wschodnie).

• W 1702 r. cesarz Leopold I Habsburg wydał tzw. Złotą Bullę ustanawiającą jezuicką Akademię Leopoldyńską we Wrocławiu (obecnie Uniwersytet Wrocławski, woj. dolnośląskie) ze wszystkimi przywilejami uniwersytetów europejskich, początkowo z jedynym fakultetem teologicznym.
• W 1818 r. założone zostało Kaliskie Towarzystwo Muzyczne.
• W 1827 r. po raz pierwszy zwołany został Sejm Wielki Księstwa Poznańskiego.
• W 1831 r. upadło Powstanie listopadowe i skapitulowała twierdza zamojska (woj. lubelskie).
• W 1859 r. ur. się Stanisław Schnür-Pepłowski, historyk literatury i teatru, krytyk teatralny, dziennikarz, redaktor, publicysta, prawnik.
• W 1863 r. podczas Powstania styczniowego, zwycięstwo odniosły wojska rosyjskie w bitwie pod Jurkowicami (woj. świętokrzyskie).
• W 1893 r. zainaugurował działalność Teatr Miejski (obecnie Teatr im. Juliusza Słowackiego) w Krakowie (woj. małopolskie).
• W 1900 r. ur. się Henoch Szapiro vel Henryk Szaro, żydowsko-polski reżyser filmowy, teatralny, scenarzysta. Jeden z ważniejszych polskich reżyserów epoki kina niemego, zginął w 1942 na terenie getta w Warszawie (woj. mazowieckie).
• W 1901 r. ur. się Władysław Jan Grabski, żołnierz Wojska Polskiego i Armii Krajowej, prozaik, poeta, publicysta.
• W 1902 r. ur. się Jan Edward Reyman, piłkarz, napastnik i trener. Więzień niemieckiego obozu KL Auschwitz.
• W 1907 r. ur. się Ludwik Witold Paszkiewicz, porucznik pilot Wojska Polskiego II RP i Polskich Sił Powietrznych na Zachodzie, porucznik Królewskich Sił Powietrznych (RAF), as myśliwski II wojny światowej, kawaler Krzyża Srebrnego Orderu Wojennego Virtuti Militari, zginął w 1940 r. w czasie walk z Niemcami.

• W 1910 r. ur. się Karol Herman Stępień OFMConv, franciszkanin konwentualny z klasztoru oo. Franciszkanów z Iwieńca, błogosławiony Kościoła katolickiego, został spalony żywcem przez Niemców w 1943 r.
• W 1915 r. ur. się Barbara Kostrzewska z domu Trznadel, żołnierz Armii Krajowej, Powstaniec Warszawski, śpiewaczka (sopran liryczno-koloraturowy), reżyser, dyrektor i kierownik artystyczny teatru.
• W 1917 r. ur. się Alfons Mańka OMI, kleryk nowicjusz ze Zgromadzenia Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej, zginął w niemieckim obozie KL Mauthausen-Gusen w 1941 r., Sługa Boży Kościoła katolickiego, męczennik.
• W 1923 r. ur. się Józef Bandzo ps. „Jastrząb”, kapitan Armii Krajowej i NZW, więziony wiele lat przez komunistów. Zmarł w 2016 r.
• W 1933 r. ukraiński nacjonalista Mykoła Łemyk, na znak protestu przeciwko wywołaniu wielkiego głodu na Ukrainie, zamordował naczelnika kancelarii konsulatu sowieckiego we Lwowie (woj. lwowskie, Kresy Wschodnie) i jednocześnie emisariusza sowieckiego wywiadu Aleksieja Majłowa.
• W 1939 r. Niemcy dokonali egzekucji zakładników w Lesznie, Śremie, Osiecznej, Włoszakowicach, Gostyniu, Krobi i Poniecu (woj. wielkopolskie).
• W 1943 r. Irena Sendlerowa została aresztowana przez Gestapo w swoim mieszkaniu przy ul. Ludwiki 6 w Warszawie (woj. mazowieckie).
• W 1949 r. pierwszy zbudowany po wojnie w Polsce statek pełnomorski SS „Sołdek” przekazany został do eksploatacji.
• W 1954 r. odbyła się premiera filmu sensacyjnego pt. Niedaleko Warszawy w reżyserii Marii Kaniewskiej.

• W 1956 r. Władysław Gomułka został I sekretarzem komunistycznej KC PZPR, zastępując Edwarda Ochaba.
• W 1956 r. w Sosnowcu (woj. śląskie) otwarty został Stadion Ludowy.
• W 1956 r. w Suwałkach (woj. podlaskie) odnotowana została rekordowo niska temperatura −14,2 °C.
• W 1957 r. założony został Aeroklub Ziemi mazowieckiej.
• W 1963 r. we wsi Majdan Kozic Górnych (woj. lubelskie) w walce w obławie komunistycznej ZOMO poległ ostatni żołnierz polskiego podziemia antykomunistycznego sierżant Józef Franczak ps. „Lalek”.
• W 1970 r. amerykanin Garrick Ohlsson został laureatem I nagrody VIII Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina.
• W 1983 r. wmurowany został kamień węgielny pod budowę Instytutu Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi (woj. łódzkie).
• W 1985 r. odbyła się premiera komedii pt. Och, Karol w reżyserii Romana Załuskiego.
• W 2004 r. były prezydent Czechosłowacji i Czech Václav Havel odebrał doktorat honoris causa Uniwersytetu Warszawskiego.
• W 2006 r. w swoim domu w Kiełpinie (woj. pomorskie) popełniła samobójstwo 14-letnia Ania Halman, uczennica Gimnazjum nr 2 w Gdańsku (woj. pomorskie), która dzień wcześniej została w trakcie lekcji upokorzona przez pięciu uczniów swojej klasy.
• W 2007 r. Platforma Obywatelska wygrała przedterminowe wybory parlamentarne.
• W 2010 r. Piotr Duda został wybrany na stanowisko przewodniczącego NSZZ „Solidarność”.
• W 2015 r. Koreańczyk Cho Seong-jin został laureatem I nagrody XVII Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina.

21 października na świecie:

• W 54 p.n.e. r. zwycięstwo odnieśli Galowie nad Rzymianami w bitwie pod Aduatucą (Belgia).
• W 686 r. Konon został wybrany papieżem.
• W 1032 r. Tezilatto di Tusculo został wybrany papieżem i przybrał imię Benedykt IX.
• W 1056 r. rozpoczęło się spisywanie tzw. Ewangeliarza Ostromira.
• W 1096 r. podczas I wyprawy ludowej, wojska sułtana seldżuckiego Sułtanatu Rum Kilidża Arslana I dokonały mordu uczestników krucjaty ludowej w bitwie pod Civetot (Turcja). Nie zdołały jednak powstrzymać marszu krucjaty rycerskiej.
• W 1187 r. kardynał Alberto de Morra został wybrany papieżem i przybrał imię Grzegorz VIII.
• W 1328 r. ur. się Hongwu, cesarz Chin.
• W 1392 r. Go-Komatsu został cesarzem Japonii.
• W 1422 r. Karol VII Walezjusz został królem Francji.
• W 1435 r. Jan Rokycana został wybrany przez utrakwistów arcybiskupem Pragi (Czechy).
• W 1449 r. ur. się Jerzy Plantagenet, książę Clarence.
• W 1520 r. Ferdynand Magellan odkrył cieśninę nazwaną później jego imieniem podczas wyprawy dookoła świata.
• W 1581 r. ur. się Domenichino, włoski malarz.
• W 1595 r. dzień po wygranej przez wojska polskie bitwie pod Cecorą (Mołdawia) zawarty został traktat pokojowy, na mocy którego Tatarzy uznali władzę Jeremiego Mohyły osadzonego na tronie mołdawskim przez kanclerza Jana Zamoyskiego i zgodzili się by na obszarze Hospodarstwa pozostały polskie wojska. Dwa dni później armia tatarska rozpoczęła odwrót.

• W 1600 r. stoczona została bitwa pod Sekigaharą (Japonia).
• W 1621 r. z rozkazu króla Filipa IV Habsburga został ścięty hrabia Oliva i markiz Siete Iglesias Rodrigo Calderón w Plaza Mayor w Madrycie (Hiszpania).
• W 1638 r. 4 osoby zginęły, a 60 zostało rannych w wyniku uderzenia pioruna kulistego w kościół w Widecombe-in-the-Moor (Wielka Brytania).
• W 1664 r. ur. się Praskowia Sałtykowa, caryca Rosji.
• W 1675 r. ur. się Higashiyama, cesarz Japonii.
• W 1680 r. założony został teatr narodowy Comédie-Française w Paryżu (Francja).
• W 1719 r. podczas wojny Hiszpanii z koalicją angielsko-francusko-austriacką, wojska angielskie zdobyły Vigo (Hiszpania).
• W 1757 r. ur. się Pierre Augereau, francuski generał, książę Castiglione, marszałek Francji.
• W 1792 r. podczas I koalicji antyfrancuskiej, francuskie wojska rewolucyjne zajęły Moguncję (Niemcy).
• W 1797 r. wszedł do służby najstarszy obecnie pływający okręt na świecie amerykański USS „Constitution”.
• W 1798 r. w Kairze (Egipt) wybuchło antyfrancuskie powstanie, które zdławione zostało tego samego dnia.
• W 1805 r. podczas III koalicji antyfrancuskiej, zwycięstwo odniosła flota brytyjska nad francusko-hiszpańską w bitwie pod Trafalgarem (Hiszpania).
• W 1813 r. ur. się Józefina Fryderyka Luiza Badeńska, księżniczka Badenii.
• W 1819 r. ur. się Milan Obrenowić, książę Serbii.
• W 1824 r. Anglik Joseph Aspdin opatentował cement portlandzki.

• W 1833 r. ur. się Alfred Nobel, szwedzki chemik, przemysłowiec, wynalazca, fundator nagrody swojego imienia.
• W 1858 r. w Paryżu (Francja) odbyła się premiera operetki pt. Orfeusz w piekle autorstwa Jakuba Offenbacha.
• W 1861 r. podczas wojny secesyjnej w USA, zwycięstwo odnieśli Konfederaci w bitwie pod Ball’s Bluff i Unionistów w bitwie pod Fredericktown.
• W 1862 r. niemiecki astronom Heinrich Louis d’Arrest odkrył planetoidę (76) Freia.
• W 1879 r. w Menlo Park w stanie New Jersey (USA) zespół badawczy pod kierownictwem Thomasa Alvy Edisona skonstruował pierwszą w pełni użyteczną żarówkę z grafitowym żarnikiem, która świeciła przez kilkadziesiąt godzin.
• W 1882 r. w Tokio (Japonia) założony został prywatny Uniwersytet Waseda.
• W 1888 r. założona została Socjaldemokratyczna Partia Szwajcarii.
• W 1895 r. Republika Tajwanu została zlikwidowana przez wojska japońskie po 5 miesiącach istnienia.
• W 1902 r. w USA zakończył się 5-miesięczny strajk w kopalniach.
• W 1907 r. ponad 12 tys. osób zginęło w trzęsieniu ziemi w Tadżykistanie.
• W 1914 r. podczas I w.ś. Turcja zamknęła dla żeglugi drogę wodną przez cieśniny Bosfor i Dardanele.
• W 1916 r. premier Austrii Karl von Stürgkh został zastrzelony w restauracji w Wiedniu (Austria) przez filozza Friedricha Adlera.
• W 1918 r. Włodzimierz Lenin powołał Główny Zarząd Wywiadowczy (GRU) sowieckiej ZSRR.

• W 1919 r. austriacki parlament ratyfikował traktat pokojowy z Saint Germain (Francja) i powstała I Republika Austriacka.
• W 1920 r. ukazało się pierwsze wydanie dziennika Rudé právo, centralnego organu Komunistycznej Partii Czechosłowacji (KPCz).
• W 1923 r. w Deutsches Museum w Monachium (Niemcy) uruchomione zostało pierwsze na świecie planetarium.
• W 1930 r. 271 górników zginęło w katastrzie w kopalni węgla kamiennego w Alsdorfie (Niemcy).
• W 1931 r. w Drugiej Republice Hiszpańskiej wprowadzona została cenzura prasy.
• W 1931 r. wybuchło antybrytyjskie powstanie Greków cypryjskich.
• W 1933 r. Niemcy wystąpiły z Ligi Narodów.
• W 1938 r. wojska japońskie zajęły Kanton (Chiny).
• W 1944 r. podczas II w.ś. wojska amerykańskie zajęły Akwizgran (Niemcy).
• W 1944 r. podczas II w.ś. doszło do pierwszego ataku kamikaze na australijski krążownik HMAS „Australia”.
• W 1944 r. podczas II w.ś. żołnierze sowieccy dokonali zbrodni na niemieckiej ludności w Nemmersdorf (Prusy Wschodnie, obecnie Rosja).
• W 1947 r. rozpoczęła się operacja wysiedlenia rodzin z zachodniej Ukrainy, których członkowie byli podejrzewani o współpracę z OUN lub UPA.
• W 1955 r. Chivu Stoica został premierem Rumunii.
• W 1956 r. prezydent Hondurasu Juan Lozano Díaz został obalony w wojskowym zamachu stanu.
• W 1957 r. ur. się Steve Lukather, amerykański muzyk, wokalista, kompozytor, producent muzyczny, członek zespołu Toto.

• W 1959 r. w Nowym Jorku (USA) otwarte zostało Muzeum Guggenheima.
• W 1961 r. Francuzi dokonali oblotu samolotu rozpoznawczo-patrolowego Breguet Atlantic.
• W 1963 r. założona została Europejska Konfederacja Piłki Siatkowej (CEV) z siedzibą w Luksemburgu (Luksemburg).
• W 1964 r. w Nowym Jorku (USA) uprowadzony został boss mafijny Joseph Bonanno, co doprowadziło do wybuchu tzw. wojny bananowej między amerykańskimi rodzinami mafijnymi.
• W 1966 r. na wieś Aberfan (Walia) osunęła się hałda kopalniana, zginęły 144 osoby, głównie uczniowie z zasypanej szkoły.
• W 1967 r. podczas tzw. wojny na wyczerpanie, egipskie kutry rakietowe typu Komar zatopiły izraelski niszczyciel INS „Ejlat”, zginęło 47 marynarzy, a 41 zostało rannych.
• W 1969 r. gen. Mohammed Siad Barre dokonał wojskowego zamachu stanu i przejął władzę w Somalii.
• W 1969 r. Willy Brandt został kanclerzem niemieckiej RFN.
• W 1970 r. otwarty został sześciopasmowy most autostradowy Lillebæltsbroen nad Małym Bełtem (Dania), łączący Jutlandię z wyspą Fionia.
• W 1972 r. 22 osoby zginęły w eksplozji gazu w centrum handlowym w Clarkston na przedmieściach Glasgow (Szkocja).
• W 1978 r. pilotujący awionetkę 20-letni Australijczyk Frederick Valentich zaginął w niewyjaśnionych okolicznościach nad Cieśniną Bassa (Australia). Wcześniej informował wieżę kontroli lotów w Melbourne (Australia) o ścigającym go UFO.
• W 1981 r. Andreas Papandreu został premierem Grecji.

• W 1981 r. obyła się premiera francuskiego filmu sensacyjnego pt. Zawodowiec w reżyserii Georges’a Lautnera.
• W 1983 r. XVII Generalna Konferencja Miar ustaliła obecnie obowiązującą definicję metra.
• W 1986 r. Wyspy Marshalla uzyskały niepodległość od USA.
• W 1987 r. indyjscy żołnierze dokonali mordu ok. 70 pacjentów i członków personelu narodowości tamilskiej w szpitalu w Dżafnie (Sri Lanka).
• W 1988 r. ukazał się album pt. Look Sharp! szwedzkiego duetu Roxette.
• W 1989 r. 127 osób zginęło, a 19 zostało rannych w katastrzie honduraskiego Boeinga 727 w Hondurasie.
• W 1990 r. Dany Szamun (syn byłego prezydenta Libanu Kamila Szamuna) lider Narodowej Partii Liberalnej zamordowany został w swoim mieszkaniu w Bejrucie (Liban) wraz z żoną i dwoma synami.
• W 1990 r. palestyński zamachowiec zasztyletował 3 Izraelczyków, a jednego zranił w Jerozolimie (Izrael).
• W 1992 r. Mart Laar został premierem Estonii.
• W 1993 r. został zamordowany prezydent Burundi Melchior Ndadaye, co spowodowało wybuch krwawej wojny domowej w Burundi.
• W 1994 r. w mieście Tammiku (Estonia) trzej złomiarze ukradli blok metalu zawierający promieniotwórczy cez-137. Jeden z nich został śmiertelnie napromieniowany, a troje członków jego rodziny i dwóch pozostałych zapadło na chorobę popromienną.
• W 1994 r. 32 osoby zginęły w wyniku zawalenia się mostu Seongsu w Seulu (Korea Południowa).
• W 1998 r. Massimo D’Alema został premierem Włoch.

• W 1998 r. przyjęta została nowa konstytucja Albanii.
• W 1999 r. podczas II wojny czeczenskiej, 140 osób zginęło, a kilkaset zostało rannych w wyniku rosyjskiego ostrzału rakietowego centrum Groznego (Czeczenia okupowana przez Rosję).
• W 2001 r. rozpoczęła się rosyjska misja statku Sojuz TM-33 na Międzynarodową Stację Kosmiczną południowoafrykańskim turystą kosmicznym Markiem Shuttleworthem na pokładzie.
• W 2002 r. 14 osób zginęło, a 50 zostało rannych w podwójnym samobójczym zamachu członków Islamskiego Dżihadu na autobus w Haderze (Izrael).
• W 2003 r. papież Jan Paweł II powołał 30 nowych kardynałów, w tym Polaka Stanisława Nagyego.
• W 2003 r. odkryta została planeta karłowata (136199) Eris, której rozmiary początkowo zdawały się być większe od Plutona.
• W 2004 r. Omar Karami został premierem Libanu.
• W 2004 r. kubański dyktator Fidel Castro złamał nogę przewracając się po wygłoszeniu przemówienia w Santa Clara (Kuba).
• W 2007 r. Szwajcarska Partia Ludowa wygrała wybory parlamentarne.
• W 2007 r. ponad 70% głosujących opowiedziało się za bezpośrednim wyborem prezydenta i skróceniem jego kadencji do 5 lat w referendum konstytucyjnym w Turcji.
• W 2009 r. prezydent Wysp Marshalla Litokwa Tomeing został zdymisjonowany po przegłosowaniu przez parlament wotum nieufności.
• W 2010 r. 10 osób zginęło, a 9 zostało rannych w wyniku wybuchu bomby w autobusie w miejscowości Matalam na wyspie Mindanao (Filipiny).
• W 2010 r. przyjęty został nowy wzór flagi Birmy.

• W 2013 r. 7 osób (w tym zamachowczyni) zginęło, a 37 zostało rannych w wybuchu bomby w autobusie w Wołgogradzie (Rosja).
• W 2014 r. 5 osób, w tym szef francuskiego koncernu petrochemicznego Total Christophe de Margerie, zginęło w wyniku zderzenia jego prywatnego samolotu z ciężarówką-pługiem na lotnisku Wnukowo w Moskwie (Rosja).
• W 2016 r. 79 osób zginęło, a 551 zostało rannych w wyniku wykolejenia przepełnionego pociągu w miejscowości Eséka (Kamerun).