5 GRUDNIA W HISTORII

5 grudnia w Polsce:

• W 1389 r. ur. się Zbigniew Oleśnicki, biskup krakowski, pierwszy kardynał narodowości polskiej, protoprezbiter Kolegium Kardynalskiego, doradca Władysława II Jagiełły i Władysława III Warneńczyka, mówca.
• W 1480 r. założony został klasztor bernardynów w Bydgoszczy (woj. kujawsko-pomorskie).
• W 1726 r. ur. się Mikołaj Józef Piaskowski, kasztelan inowłodzki, szambelan Stanisława Augusta Poniatowskiego, podkomorzy krzemieniecki, chorąży wołyński, wojski włodzimierski, starosta piaseczyński i taraszczański, kawaler Orderu Świętego Stanisława, przeciwnik Konstytucji 3 maja i targowiczanin, były właściciel Zamku w Janowcu (woj. lubelskie).

• W 1757 r. podczas wojny siedmioletniej, król Prus Fryderyk II Wielki pokonał pod Lutynią (woj. dolnośląskie) wojska austriackie i zmusił je do ewakuacji ze Śląska.
• W 1806 r. z inicjatywy Józefa Wybickiego w Warszawie (woj. mazowieckie) powstała Izba Najwyższa Wojenna i Administracji Publicznej.
• W 1813 r. podczas VI koalicji antyfrancuskiej skapitulowała w twierdzy Szczecin (woj. zachodniopomorskie) francuska załoga pod dowództwem gen. Josepha Barbanègre’a.
• W 1830 r. gen. Józef Chłopicki został dyktatorem Powstania listopadowego.
• W 1848 r. władze pruskie zlikwidowały autonomiczne Wielkie Księstwo Poznańskie.
• W 1862 r. uruchomiona została linia kolejowa Kutno-Włocławek-Bydgoszcz Bielawy o długości 154,1 km.
• W 1863 r. podczas Powstania styczniowego, zwycięstwo odnieśli powstańcy pod dowództwem płka Karola Kality w bitwie pod Mierzwinem (woj. świętokrzyskie).
• W 1867 r. ur. się Józef Piłsudski, działacz niepodległościowy, wojskowy, polityk, marszałek Polski, Naczelnik Państwa, minister spraw wojskowych, premier II RP.
• W 1876 r. spłonął doszczętnie pałac w Romanowie koło Żytomierza (Kresy Wschodnie).
• W 1892 r. ur. się Julian Spitosław Kulski, zicer piechoty Legionów Polskich i Wojska Polskiego II RP, polityk i samorządowiec, wiceprezydent Warszawy (woj. mazowieckie), zastępca Stefana Starzyńskiego, od 28 października 1939 do 5 sierpnia 1944 komisaryczny burmistrz miasta Warszawy, sprawował tę funkcję za zgodą władz Polskiego Państwa Podziemnego i rządu na uchodźstwie.
• W 1892 r. w Łodzi (woj. łódzkie) otwarta została zwierzęca Lecznica „Pod koniem”.
• W 1900 r. ur. się Józef Franciszek Gierszewski ps. „Ordon”, zicer rezerwy Wojska Polskiego II RP, pedagog, działacz społeczny na Kaszubach, przywódca organizacji konspiracyjnej Wolność i komendant naczelny Tajnej Organizacji Wojskowej „Gryf Pomorski”, zginął w niewyjaśnionych okolicznościach w 1943 r.

• W 1906 r. założycielka mariawityzmu siostra Feliksa Kozłowska została imiennie ekskomunikowana jako pierwsza kobieta w historii chrześcijaństwa.
• W 1909 r. korporacje akademickie Konwent Polonia i Arkonia podpisały tzw. kartel wieczysty.
• W 1911 r. ur. się Władysław Szpilman, polso-żydowski muzyk, kompozytor, pianista, dyrygent.
• W 1914 r. podczas I w.ś. po porażce w bitwie pod Łodzią (woj. łódzkie) Rosjanie rozpoczęli ewakuację z miasta.
• W 1915 r. założona została partia PSL „Wyzwolenie”.
• W 1918 r. podczas wojny polsko-ukraińskiej, rozpoczęła się bitwa o Chyrów (Kresy Wschodnie).
• W 1921 r. ur. się Marian Mikołaj Łącz, aktor teatralny i filmowy, piłkarz, reprezentant Polski w piłce nożnej.
• W 1928 r. ur. się Barbara Krafftówna, właściwie Barbara Krafft-Seidner, aktorka teatralna i filmowa, artystka kabaretowa i piosenkarka.
• W 1929 r. ur. się Stanisław Bareja, aktor, scenarzysta i reżyser filmowy.
• W 1929 r. powołany został sojusz partii Centrolew.
• W 1930 r. powstał drugi rząd Walerego Sławka.
• W 1938 r. po utracie stateczności w porcie w Gdańsku (woj. pomorskie) podczas załadunku blachy, zatonął masowiec „Tczew”, zginęło 2 członków załogi.
• W 1948 r. w dodatkowym meczu o mistrzostwo Polski w piłce nożnej Cracovia pokonała Wisłę Kraków 3:1.
• W 1948 r. zainaugurował działalność teatr w Grudziądzu (woj. kujawsko-pomorskie).
• W 1953 r. ppłk Józef Światło, funkcjonariusz komunistycznej MBP wystąpił o azyl polityczny w Berlinie Zachodnim (Niemcy).
• W 1954 r. odbyły się wybory do Rad Narodowych.
• W 1956 r. ur. się Krystian Zimerman, polski pianista, dyrygent.

• W 1961 r. odbyła się premiera filmu psychologicznego pt. Zaduszki w reżyserii Tadeusza Konwickiego.
• W 1967 r. w telewizyjnej audycji pt. Po szóstej zadebiutowała Grupa Skifflowa No To Co.
• W 1968 r. PRL ratyfikowała tzw. Konwencję o Eliminowaniu Wszystkich Form Dyskryminacji Rasowej.
• W 1975 r. 59 intelektualistów wysłało list do władz przeciwko zmianom w Konstytucji PRL.
• W 1975 r. oddany został do użytku Dworzec Centralny w Warszawie (woj. mazowieckie).
• W 1982  r. ukazało się pierwsze wydanie tygodnika pt. „Wprost”.
• W 1986 r. komunista Jerzy Bolesławski został prezydentem Warszawy (woj. mazowieckie).
• W 1986 r. odbyła się premiera filmu animowanego pt. Bolek i Lolek na Dzikim Zachodzie w reżyserii Stanisława Dulza.
• W 1992 r. wystartowała pierwsza ogólnopolska telewizja prywatna Polsat.
• W 1996 r. Sejm RP przyjął ustawę o zawodzie lekarza.
• W 1999 r. uruchomiona została platforma telewizyjna Cyfrowy Polsat.
• W 2001 r. Wyższa Szkoła Morska w Gdyni (woj. pomorskie) przekształcona została w Akademię Morską.
• W 2005 r. przestały obowiązywać międzystrefowe numery kierunkowe.

5 grudnia na świecie:

• W 887 r. Uda został wybrany cesarzem Japonii.
• W 1301 r. papież Bonifacy VIII wydał bullę pt. Ausculta fili carissime, w której zagroził ekskomuniką królowi Francji Filipowi IV Pięknemu, w związku z nałożeniem przez niego podatku na duchownych i przejęcie sądów nad nimi.
• W 1349 r. ok. 500 Żydów oskarżanych o wywołanie epidemii czarnej śmierci zginęło w trwającym do 7 grudnia pogromie w Norymberdze (Niemcy).

• W 1360 r. wszedł do obiegu frank francuski.
• W 1377 r. ur. się Jianwen, cesarz Chin.
• W 1443 r. ur. się Juliusz II, papież.
• W 1456 r. ok. 35 tys. osób zginęło w trzęsieniu ziemi w południowych Włoszech.
• W 1484 r. papież Innocenty VIII wydał potępiającą czary bullę pt. Summis desiderantes affectibus.
• W 1492 r. Krzysztz Kolumb dotarł do Haiti.
• W 1496 r. król Portugalii Manuel I Szczęśliwy wydał edykt nakazujący opuszczenie kraju wszystkim Żydom, którzy nie przyjmą wiary chrześcijańskiej.
• W 1537 r. ur. się Yoshiaki Ashikaga, japoński siogun.
• W 1539 r. ur. się Faust Socyn, włoski reformator religijny, teolog, polemista, pisarz i poeta. Twórca socynianizmu i doktryny religijnej braci polskich, dziadek Andrzeja Wiszowatego. Wpływ poglądów Socyna na ówczesną Europę zachodnią i środkową był znaczący i przyczynił się do stworzenia racjonalizmu i koncepcji państwa demokratycznego.
• W 1560 r. Karol IX Walezjusz został królem Francji.
• W 1590 r. kardynał Niccolò Sfondrati został wybrany papieżem i przyjął imię Grzegorz XIV.
• W 1602 r. we Florencji (Włochy) odbyła się premiera opery pt. Eurydyka autorstwa Giulio Cacciniego, jednej z pierwszych zachowanych oper.
• W 1630 r. ur. się Zzia Augusta Holstein-Gottorp, księżna Anhalt-Zerbst.
• W 1671 r. ur. się Józef Klemens Wittelsbach, książę bawarski, elektor i arcybiskup Kolonii, biskup Hildesheim, Ratyzbony, Fryzyngi i Liège.
• W 1766 r. w Londynie (Wielka Brytania) założony został dom aukcyjny Christie’s.
• W 1776 r. założone zostało najstarsze amerykańskie bractwo studenckie Phi Beta Kappa Society.
• W 1777 r. papież Pius VI utworzył metropolię morawską ze stolicą w Ołomuńcu (Czechy).
• W 1782 r. ur. się Martin Van Buren, amerykański prawnik, polityk, sekretarz stanu, wiceprezydent i 8. prezydent USA.

• W 1792 r. ur. się Andrés de Santa Cruz, boliwijski wojskowy, polityk, prezydent Peru i Boliwii.
• W 1792 r. George Washington wybrany został po raz drugi na urząd prezydenta USA.
• W 1798 r. podczas wojny chłopskiej w Luksemburgu, decydujące zwycięstwo odniosły francuskie wojska republikańskie nad powstańcami w bitwie pod Hasselt (Belgia).
• W 1813 r. podczas wojny o niepodległość Wenezueli, wojska Simóna Bolívara pokonały Hiszpanów w bitwie pod Araure (Wenezuela).
• W 1843 r. Luis González Bravo został premierem Hiszpanii.
• W 1844 r. w Lund (Szwecja) po raz pierwszy wykonany został szwedzki hymn narodowy pt. Du gamla, du fria.
• W 1848 r. król Fryderyk Wilhelm IV nadał Prusom nową konstytucję.
• W 1861 r. ur. się Armando Diaz, włoski dowódca wojskowy, marszałek Włoch.
• W 1861 r. John McDouall Stuart i Frederick George Waterhouse wyruszyli na wyprawę, w ramach której jako pierwsi przemierzyli Australię z południa na północ.
• W 1865 r. Chile i Peru zawarły antyhiszpański sojusz wojenny.
• W 1876 r. ok. 300 osób zginęło w pożarze teatru na Brooklynie w Nowym Jorku (USA).
• W 1882 r. założony został szwedzki klub piłkarski Gefle IF.
• W 1886 r. w Niemczech ur. się Karol Mikołaj Radziwiłł, polski książę, II ordynat dawidgródzki, posiadał majątki ziemskie o powierzchni 155.340 ha, żołnierz Wojska Polskiego II RP i major Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie.
• W 1892 r. John Thompson został premierem Kanady.
• W 1894 r. ukończona została budowa gmachu Reichstagu w Berlinie (Niemcy).
• W 1901 r. ur. się Walt Disney, amerykański producent filmowy, założyciel wytwórni filmowej The Walt Disney Company.
• W 1905 r. Henry Campbell-Bannerman został premierem Wielkiej Brytanii.
• W 1907 r. brytyjski transatlantyk „Mauretania” zdobył Błękitną Wstęgę Atlantyku.

• W 1916 r. w Wielkiej Brytanii upadł drugi rząd Herberta Henry’ego Asquitha.
• W 1916 r. zwodowany został amerykański niszczyciel USS „Allen”.
• W 1917 r. w Mińsku (Białoruś) rozpoczął obrady I Zjazd Wszechbiałoruski.
• W 1922 r. uchwalona została konstytucja Wolnego Państwa Irlandzkiego.
• W 1929 r. powstała Tadżycka SRR.
• W 1931 r. w Moskwie (ZSRR) wysadzona została w powietrze Cerkiew Chrystusa Zbawiciela.
• W 1932 r. prezydent Brazylii Getúlio Vargas przywrócił Order Krzyża Południa.
• W 1933 r. ratyfikacja 21. poprawki do Konstytucji Stanów Zjednoczonych uchyliła 18. poprawkę, znosząc tym samym prohibicję.
• W 1934 r. kobiety w Turcji otrzymały czynne i bierne prawa wyborcze.
• W 1934 r. Etiopczycy zastrzelili kilku włoskich żołnierzy w oazie Ueluel (Etiopia), co doprowadziło do tzw. kryzysu abisyńskiego.
• W 1936 r. uchwalona została konstytucja sowieckiej ZSRR, znana jako „Konstytucja Stalinowska” i „Konstytucja Zwycięskiego Socjalizmu”.
• W 1936 r. rozwiązana została Zakaukaska FSRR.
• W 1938 r. ur. się J.J. Cale, amerykański muzyk, gitarzysta, kompozytor, wokalista.
• W 1940 r. odbyła się premiera amerykańsko-brytyjskiego filmu przygodowego pt. Złodziej z Bagdadu w reżyserii Ludwiga Bergera, Michaela Powella i Williama Camerona Menziesa.
• W 1941 r. podczas II w.ś. w czasie bitwy pod Moskwą (ZSRR) rozpoczęła się kontrzensywa zimowa wojsk sowieckich.
• W 1941 r. podczas II w.ś. Wielka Brytania wypowiedziała wojnę Finlandii, Węgrom i Rumunii.
• W 1945 r. u wybrzeży Florydy (USA) zaginęła eskadra pięciu amerykańskich samolotów torpedowo-bojowych Grumman TBF Avenger. Zdarzenie to zapoczątkowało powstawanie teorii spiskowych dotyczących tzw. Trójkąta Bermudzkiego.
• W 1946 r. powstała Koreańska Centralna Agencja Prasowa (KCNA).

• W 1952 r. nad Londynem (WIelka Brytania) utworzył się wielki smog, który spowodował w następnych dniach śmierć 12 tys. osób.
• W 1952 r. w Belgradzie (Serbia) założone zostało Muzeum Nikoli Tesli.
• W 1957 r. Sowieci zwodowali lodołamacz atomowy „Lenin”.
• W 1965 r. ur. się Johnny Rzeznik, amerykański muzyk polskiego pochodzenia, gitarzysta, wokalista, autor tekstów, kompozytor, producent muzyczny, członek zespołu Goo Goo Dolls.
• W 1965 r. papież Paweł VI beatyfikował ojca Charbela Makhloufa.
• W 1965 r. podczas obrad II soboru watykańskiego zostały odwołane ekskomuniki, którymi w 1054 r. obłożyli się nawzajem dostojnicy Kościołów rzymskiego i konstantynopolitańskiego.
• W 1965 r. ubiegający się o reelekcję prezydent Charles de Gaulle i socjalista François Mitterrand przeszli do II wyborów prezydenckich we Francji.
• W 1965 r. ogłoszone zostało orędzie 42 biskupów niemieckich, będące odpowiedzią na orędzie polskich biskupów.
• W 1969 r. ukazał się album pt. Let It Bleed brytjskiej grupy The Rolling Stones.
• W 1972 r. Gough Whitlam został premierem Australii.
• W 1973 r. odbyła się premiera dramatu kryminalnego pt. Serpico w reżyserii Sidneya Lumeta.
• W 1973 r. założony został Uniwersytet w Oldenburgu w Dolnej Saksonii (Niemcy).
• W 1974 r. na antenie brytyjskiej BBC wyemitowany został ostatni odcinek serialu pt. Latający Cyrk Monty Pythona.
• W 1976 r. we Francji założone zostało Zgromadzenie na rzecz Republiki (RPR).
• W 1977 r. Egipt zerwał stosunki dyplomatyczne z Algierią, Libią, Syrią, Irakiem i Jemenem Południowym, chcącymi storpedować egipsko-izraelski proces pokojowy.
• W 1981 r. Chan Sy został premierem Kambodży.
• W 1984 r. odbyła się premiera komedii kryminalnej pt. Gliniarz z Beverly Hills w reżyserii Martina Bresta.

• W 1987 r. Penaia Ganilau został pierwszym prezydentem Fidżi.
• W 1988 r. wystartowała pierwsza norweska telewizja komercyjna TVNorge.
• W 1993 r. burmistrz Wiednia (Austria) Helmut Zilk został ciężko ranny w wybuchu listu-pułapki.
• W 1995 r. 54 osoby zginęły w katastrzie azerskiego samolotu Tu-134B pod Nachiczewanem (Azerbejdżan).
• W 1995 r. Hiszpan Javier Solana został zaprzysiężony na stanowisku sekretarza generalnego NATO.
• W 1996 r. Madeleine Albright jako pierwsza kobieta została nominowana na stanowisko sekretarza stanu USA.
• W 1997 r. brytyjski obrońca praw zwierząt Barry Horne skazany został na karę 18 lat pozbawienia wolności za wzniecanie pożarów w sklepach futrzarskich w Bristolu (Wielka Brytania).
• W 2000 r. wyniesiona została na orbitę izraelska satelita obserwacyjna Eros A.
• W 2001 r. rozpoczęła się amerykańska misja STS-108 wahadłowca Endeavour.
• W 2003 r. 44 osoby zginęły, a 150 zostało rannych w wybuchu bomby w pociągu na stacji Jessentuki w Kraju Stawropolskim (Rosja).
• W 2003 r. w Rosji otwarty został najdłuższy tunel kolejowy tzw. Tunel Północnomujski.
• W 2006 r. na Fidżi doszło do wojskowego zamachu stanu.
• W 2006 r. w Bułgarii wprowadzono nowy układ klawiatury.
• W 2007 r. 19-letni szaleniec zastrzelił w centrum handlowym w Omaha w stanie Nebraska (USA) 8 osób, 4 zranił, po czym popełnił samobójstwo.
• W 2008 r. 29 osób zginęło, a ponad 100 zostało rannych w zamachu bombowym w Peszawarze (Pakistan).
• W 2008 r. były amerykański futbolista i aktor O.J. Simpson został skazany na karę 33 lat pozbawienia wolności z możliwością warunkowego zwolnienia po odbyciu co najmniej 9 lat orzeczonej kary za zbrojny napad i porwanie.
• W 2009 r. 156 osób zginęło, a 132 odniosły obrażenia w pożarze klubu nocnego Permie (Rosja).

• W 2010 r. 44 osoby zginęły w pożarach lasów w paśmie górskim Góry Karmel (Izrael).
• W 2011 r. ogłoszone zostało odkrycie planety Kepler-22b w gwiazdozbiorze Łabędzia, znajdującego się w ekosferze gwiazdy podobnej do Słońca.
• W 2012 r. cypryjski kontenerowiec „Corvus J” zderzył się z płynącym pod banderą Bahamów samochodowcem „Baltic Ace” na Morzu Północnym, zatonęło 11 spośród 24 członków załogi.
• W 2013 r. 56 osób zginęło, a ponad 200 zostało rannych w ataku islamskich terrorystów na szpital mieszczący się przy kompleksie Ministerstwa Obrony Narodowej w stolicy Jemenu Sanie.
• W 2014 r. odbyła się pierwsza misja orbitalna bezzałogowej wersji amerykańskiego statku Orion.
• W 2015 r. w Chimbote (Peru) odbyła się beatyfikacja misjonarzy Alessandro Dordiego, Zbigniewa Strzałkowskiego i Michała Tomaszka, zamordowanych w 1991 r. przez członków maoistowskiej organizacji partyzanckiej Świetlisty Szlak.