10 MARCA W HISTORII

10 marca w Polsce:

• W 1296 r. książę kujawski Władysław Łokietek i książę głogowski Henryk III zawarli układ w Krzywiniu (woj. wielkopolskie) o podziale Wielkopolski.
• W 1646 r. król Władysław IV Waza ożenił się z księżniczką francuską Marią Ludwiką Gonzagą de Nevers.
• W 1668 r. ur. się Jerzy Józef Radziwiłł, ziemianin, polityk.
• W 1711 r. ur. się Michał Antoni Sapieha, poeta, tłumacz, polityk.

• W 1749 r. ur. się Tomasz Przyjemski, szlachcic, polityk, poseł.
• W 1799 r. ur. się Stanisław Jabłonowski, pionier przemysłu naftowego, uczestnik Powstania Listopadowego.
• W 1811 r. ur. się August Olizarowski, dramaturg.
• W 1813 r. król Prus Fryderyk Wilhelm III ustanowił we Wrocławiu (woj. dolnośląskie) odznaczenie wojskowe Krzyża Żelaznego.
• W 1827 r. ur. się Józef Bliziński herbu Korczak, dramaturg i komediopisarz pozytywistyczny.
• W 1847 r. ur. się Stanisław Dobrzański, aktor, komediopisarz, reżyser i dyrektor teatrów.
• W 1847 r. ur. się Karol Kozłowski, architekt, projektant m.in. Filharmonii Narodowej w Warszawie (woj. mazowieckie).
• W 1863 r. Marian Langiewicz został dyktatorem Powstania Styczniowego.
• W 1865 r. ur. się Julian Nowak, lekarz weterynarii, mikrobiolog, polityk, założyciel Unii Narodowo-Państwowej, premier II RP.
• W 1869 r. ur. się Jerzy Turnau, ziemianin, literat, artysta, malarz.
• W 1870 r. ur. się Ester Rachel Kamińska z d. Halpern, żydowsko-polska aktorka teatralna i filmowa. Nazywana „matką teatru żydowskiego”.
• W 1873 r. ur. się Witold Noskowski ps. „Taper”, dziennikarz, krytyk literacki, teatralny i muzyczny. Zamordowany przez Niemców w 1939 r.
• W 1876 r. ur. się Witold Kazimierz Czartoryski, książę herbu Pogoń Litewska, arystokrata, mecenas sztuki.
• W 1886 r. ur. się Edward Stamm, filozz, logik, pedagog, matematyk i historyk matematyki.
• W 1894 r. ur. się Janina Biesiadecka, pierwotnie Fryderyka Praeger ps. „Janina Urbanowicz”, aktorka teatralna. Zamordowana w 1944 r. przez Niemców w egzekucji.
• W 1909 r. ur. się Bogusław Brandt, artysta, grafik, sztycharz i rytownik, projektant znaczków pocztowych i exlibrisów.

• W 1910 r. ur. się Mira Grelichowska, aktorka, artystka estradowa i piosenkarka.
• W 1917 r. ur. się Zbigniew Dionizy Ścibor-Rylski herbu Ostoja ps. „Motyl”, lotnik Wojska Polskiego II RP, zicer Armii Krajowej, Powstaniec Warszawski generał brygady Sił Zbrojnych RP, sekretarz Kapituły Orderu Wojennego Virtuti Militari, członek założyciel i prezes Zarządu Głównego Związku Powstańców Warszawskich. W czasach PRL tajny współpracownik komunistycznej SB.
• W 1919 r. we Lwowie (woj. lwowskie, Kresy Wschodnie) ukazało się pierwsze wydanie polskojęzycznego dziennika żydowskiego pt. „Chwila”.
• W 1920 r. podczas wojny polsko-bolszewickiej, wojska bolszewickie rozpoczęły zensywę na zachód.
• W 1922 r. powstał drugi rząd Antoniego Ponikowskiego.
• W 1926 r. ur. się Czesław Justyn Cywiński, żołnierz Armii Krajowej, podpułkownik WP, inżynier, prezes Zarządu Głównego Światowego Związku Żołnierzy AK, współinicjator wielu akcji upamiętniających działalność AK w całym kraju. Zginął w katastrzie smoleńskiej w 2010 r.
• W 1930 r. w Chojnicach (woj. pomorskie) założony został Miejski Klub Sportowy Chojniczanka.
• W 1934 r. uchwalona została pierwsza ustawa II RP o ochronie przyrody, która dała m.in. podstawy prawne do tworzenia parków narodowych.
• W 1936 r. ur. się Wojciech Łukaszewski, muzyk, kompozytor, pedagog, krytyk muzyczny.
• W 1937 r. ur. się Bernadetta Matuszczak, muzyk, kompozytorka.
• W 1940 r. ur. się Elżbieta Franke z d. Cymerman, florecistka, kilkakrotna mistrzyni Polski, olimpijka, trenerka.
• W 1941 r. ur. się Jan Boba, muzyk, pianista i aranżer jazzowy.
• W 1944 r. podczas II w.ś. Niemcy rozstrzelali 38 Żydów w ruinach getta w Warszawie (woj. mazowieckie). W egzekucjach zginął m.in. Emanuel Ringelblum, historyk i twórca podziemnego Archiwum Getta Warszawskiego oraz jego dwóch polskich opiekunów z wykrytego 7 marca przez Gestapo podziemnego bunkra „Krysia” przy ul. Grójeckiej.

• W 1945 r. podczas II w.ś. sowiecka Armia Czerwona zajęła Lębork i Łebę (woj. pomorskie).
• W 1947 r. Polska i Czechosłowacja zawarły układ o przyjaźni.
• W 1951 r. ur. się Andrzej Wasilewicz,  aktor teatralny i filmowy, reżyser i producent filmowy.
• W 1952 r. dokonany został oblot szybowca SZD-9 Bocian.
• W 1953 r. ur. się Waldemar Świć, szachista i trener szachowy.
• W 1954 r. rozpoczął się II Zjazd komunistycznej PZPR.
• W 1955 r. ur. się Juliusz Machulski, aktor, reżyser, producent filmowy, scenarzysta i dramaturg. Założyciel Studia Filmowego „Zebra”.
• W 1957 r. ur. się Andrzej Huszcza, żużlowiec, medalista mistrzostw świata i Polski, trener.
• W 1958 r. ur. się Robert Inglot, aktor filmowy i telewizyjny.
• W 1958 r. ur. się Piotr Jabłkowski, szpadzista, wicemistrz Polski, olimpijczyk.
• W 1958 r. ur. się Wojtek Łuka, artysta, malarz, plastyk, grafik, rysownik.
• W 1958 r. ur. się Anna Nasiłowska, pisarka, poetka, krytyk literacki, historyk literatury współczesnej, przesor nauk humanistycznych.
• W 1958 r. ur. się Antoni Skupień, żużlowiec, medalista mistrzostw Polski, trener.
• W 1959 r. rozpoczął się III Zjazd komunistycznej PZPR.
• W 1963 r. ur. się Olaf Deriglaszf, muzyk, gitarzysta, basista, kompozytor, autor tekstów, aranżer, producent muzyczny.
• W 1967 r. ur. się Joanna Voss, aktorka teatralna, filmowa i telewizyjna.
• W 1981 r. odbyło się pierwsze spotkanie premiera komunistycznej PRL gen. Wojciecha Jaruzelskiego i przewodniczącego NSZZ „Solidarność” Lecha Wałęsy.
• W 1986 r. odbyła się premiera filmu pt. Wkrótce nadejdą bracia w reżyserii Kazimierza Kutza.
• W 1990 r. rozpoczęło nadawanie zakopiańskie Radio Alex.
• W 1994 r. założony został Uniwersytet Opolski w Opolu (woj. opolskie).
• W 2008 r. Husni Mubarak jako pierwszy prezydent Egiptu złożył zicjalną wizytę w Polsce.
• W 2009 r. arcybiskup metropolita przemyski Józef Michalik został wybrany ponownie na przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski.

10 marca na świecie:

• W 241 p.n.e. podczas I wojny punickiej, zwycięstwo odniosła flota rzymska nad kartagińską w bitwie koło Wysp Egadzkich.
• W 1045 r. po wypędzeniu Sylwestra III, Benedykt IX objął po raz drugi tron papieski.
• W 1098 r. Baldwin I z Boulogne został hrabią Edessy.
• W 1208 r. papież Innocenty III wezwał do krucjaty przeciwko albigensom.
• W 1315 r. ur. się Ramathibodi I, król Syjamu.
• W 1415 r. ur. się Wasyl II Ślepy, wielki książę moskiewski.
• W 1452 r. ur. się Ferdynand II Katolicki, król Aragonii, Sycylii, Kastylii i Neapolu.
• W 1503 r. ur. się Ferdynand I Habsburg, święty cesarz rzymski, król Czech i Węgier.
• W 1517 r. w Moskwie (Rosja) zawarty został antypolski traktat zaczepno-obronny pomiędzy wielkim księciem moskiewskim Wasylem III a zakonem krzyżackim.
• W 1528 r. pzywódca anabaptystów Balthasar Hubmaier został spalony na stosie w Wiedniu (Austria).
• W 1533 r. ur. się Franciszek III Gonzaga, książę Mantui, hrabia Montferratu.
• W 1535 r. biskup Panamy Tomás de Berlanga odkrył Wyspy Galapagos.
• W 1549 r. ur. się Franciszek Solano, hiszpański franciszkanin, misjonarz, święty.
• W 1629 r. król Anglii Karol I Stuart rozwiązał parlament i rozpoczął 11-letnie dyktatorskie rządy.
• W 1649 r. król Portugalii Jan IV Szczęśliwy wydał dekret o utworzeniu Kompanii Handlowej w Brazylii.
• W 1682 r. ur. się Wilhelm VIII Heski, landgraf Hesji-Kassel.
• W 1710 r. podczas III wojny północnej, zwycięstwo odniosły wojska szwedzkie nad duńskimi w bitwie pod Helsingborgiem (Szwecja).
• W 1750 r. Agostino Viale został dożą Genui.
• W 1776 r. ur. się Luiza Pruska, królowa Prus.

• W 1785 r. późniejszy prezydent USA Thomas Jefferson został amerykańskim ambasadorem we Francji.
• W 1787 r. ur. się William Etty, brytyjski artysta, malarz.
• W 1791 r. papież Pius VI potępił francuską Konstytucję cywilną kleru.
• W 1793 r. podczas Rewolucji francuskiej, w celu walki z kontrrewolucją powołany został tzw. Trybunał Rewolucyjny.
• W 1793 r. podczas Rewolucji francuskiej, w departamencie Wandea (Francja) wybuchło rojalistyczne powstanie.
• W 1801 r. w Wielkiej Brytanii odbył się pierwszy spis ludności.
• W 1804 r. w Saint Louis (USA) odbyła się uroczystość przekazania USA przez Francję Luizjany.
• W 1814 r. podczas VI koalicji antyfrancuskiej, zwycięstwo odniosły wojska prusko-rosyjskie nad wojskami francuskimi w bitwie pod Laon (Francja).
• W 1831 r. utworzona została francuska Legia Cudzoziemska.
• W 1832 r. ur. się John Owen Dominis, książę małżonek Hawajów.
• W 1844 r. ur. się Pablo Sarasate, hiszpański muzyk, skrzypek, kompozytor.
• W 1845 r. ur. się Aleksander III Romanow, car Rosji.
• W 1845 r. otwarty został stadion krykietowy The Oval w Londynie. (Wielka Brytania).
• W 1848 r. Senat USA ratyfikował tzw. traktat z Guadalupe Hidalgo kończący wojnę amerykańsko-meksykańską.
• W 1863 r. przyszły król Wielkiej Brytanii Edward VII poślubił księżniczkę duńską Aleksandrę.
• W 1864 r. Ludwik II Wittelsbach został królem Bawarii.
• W 1869 r. Bayonne w New Jersey (USA) otrzymało prawa miejskie.
• W 1875 r. Louis Buffet został premierem Francji.
• W 1876 r. szkocki wynalazca Alexander Graham Bell przeprowadził pierwszą rozmowę telefoniczną.
• W 1887 r. ur. się Innocenty od Niepokalanego Poczęcia, hiszpański pasjonista, męczennik, święty.

• W 1893 r. w Rosji ur. się Maryla Lednicka-Szczytt, właśc. Maria Lednicka-Szczytt, polska artystka, rzeźbiarka.
• W 1894 r. ukazało się pierwsze wydanie anglojęzycznego chińskiego dziennika pt. „Peking and Tientsin Times”.
• W 1896 r. Grek Charilaos Wasilakos wygrał pierwszy bieg maratoński, uzyskując czas 3 godz. 18 min.
• W 1904 r. uruchomiona została komunikacja tramwajowa w mieście Norrköping (Szwecja).
• W 1905 r. podczas wojny rosyjsko-japońskiej, zwycięstwem Japończyków zakończyła się bitwa pod Mukdenem (Chiny).
• W 1905 r. założony został brytyjski klub piłkarski Chelsea F.C.
• W 1906 r. 1099 górników zginęło w katastrzie w kopalni Courrières (Francja).
• W 1912 r. Yuan Shikai został drugim prezydentem Chin.
• W 1914 r. sufrażystka Mary Richardson zniszczyła siedmioma uderzeniami siekiery obraz Wenus z lustrem Diego Velázqueza w National Gallery w Londynie (Wielka Brytania).
• W 1915 r. Dimitrios Gunaris został premierem Grecji.
• W 1919 r. uchwalona została konstytucja Ukraińskiej SRR.
• W 1920 r. Hjalmar Branting został premierem Szwecji.
• W 1921 r. następca tronu Rumunii książę Karol ożenił się z księżniczką grecką i duńską Heleną w Atenach (Grecja).
• W 1923 r. założony został hiszpański klub piłkarski Villarreal CF.
• W 1925 r. założony został grecki klub sportowy Olympiakos Pireus.
• W 1933 r. 117 osób zginęło w trzęsieniu ziemi w Long Beach w Kalifornii (USA).
• W 1933 r. Panajis Tsaldaris został po raz drugi premierem Grecji.
• W 1938 r. w USA odbyła się 10. ceremonia wręczenia Oscarów.

• W 1939 r. w trakcie XVIII Zjazdu WKP(b) Józef Stalin wygłosił tzw. „kasztanową mowę”, która była zapowiedzią zbliżenia sowiecko-niemieckiego.
• W 1940 r. ur. się Chuck Norris, amerykański aktor, producent filmowy i telewizyjny, mistrz sztuk walki.
• W 1942 r. podczas II w.ś. na Pacyfiku, Cesarska Armia Japońska zajęła Finschhafen (Nowa Gwinea).
• W 1944 r. otwarty został Park Meir w Tel Awiwie (Izrael).
• W 1944 r. podczas II w.ś. w Moskwie (ZSRR) powstała rządowa agencja prasowa Polpress, utworzona przez Związek Patriotów Polskich.
• W 1945 r. podczas II w.ś. Amerykanie dokonali nocnego nalotu dywanowego na Tokio (Japonia), zginęło ponad 100 tys. osób.
• W 1945 r. na Filipinach zniesiono ruch lewostronny.
• W 1946 r. zakończył się zwołany przez władze stalinowskie tzw. pseudosobór lwowski, na którym zniesiona została unia brzeska i przyłączona została Ukraińska Cerkiew Greckokatolicka do Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego.
• W 1947 r. ur. się Tom Scholz, amerykański muzyk, członek zespołu Boston, inżynier, wynalazca, filantrop.
• W 1948 r. czechosłowacki minister spraw zagranicznych Jan Masaryk zginął wypadając w niewyjaśnionych okolicznościach z okna gmachu ministerstwa.
• W 1948 r. w Norymberdze (Niemcy) zakończył się proces członków organizacji zajmujących się nazistowskimi programami rasowymi.
• W 1949 r. podczas I wojny izraelsko-arabskiej, wojska izraelskie zajęły Ejlat nad Morzem Czerwonym (Izrael).
• W 1951 r. Henri Queuille został po raz trzeci premierem Francji.
• W 1952 r. gen. Fulgencio Batista dokonał przewrotu wojskowego i objął władzę na Kubie.
• W 1953 r. odbyła się premiera musicalu filmowego pt. Lili w reżyserii Charlesa Waltersa.

• W 1957 r. ur. się Shannon Tweed, kanadyjska aktorka, żona muzyka Gene’a Simmonsa.
• W 1958 r. ur. się Sharon Stone, amerykańska aktorka, modelka.
• W 1959 r. Amerykanie dokonali oblotu samolotu szkolno-treningowego Northrop T-38 Talon.
• W 1959 r. w Tybecie wybuchło antychińskie powstanie, w którym zginęło ok. 86 tys. Tybetańczyków.
• W 1962 r. ur. się Jasmine Guy, amerykańska aktorka.
• W 1963 r. ur. się Rick Rubin, amerykański producent muzyczny.
• W 1963 r. Mohammad Jusuf Chan został premierem Afganistanu.
• W 1964 r. ur. się Edward, hrabia Wesseksu, syn Elżbiety II.
• W 1964 r. ur. się Neneh Cherry, szwedzka wokalistka, raperka, DJ.
• W 1966 r. ur. się Edie Brickell, amerykańska piosenkarka, autorka tekstów.
• W 1966 r. odbył się ślub przyszłej królowej holenderskiej Beatrycze z niemieckim dyplomatą Clausem von Amsbergiem.
• W 1969 r. zabójca amerykańskiego pastora Martina Luthera Kinga, James Earl Ray, został skazany w USA na 99 lat pozbawienia wolności.
• W 1970 r. w Rumunii rozpoczęła się budowa Drogi Transfogaraskiej.
• W 1971 r. William McMahon został premierem Australii.
• W 1972 r. marszałek Lon Nol rozwiązał parlament i przejął pełnię władzy w Kambodży.
• W 1973 r. Amerykanie dokonali oblotu samolotu szkolnego Boeing T-43.
• W 1973 r. gubernator Bermudów Richard Sharples i jego asystent zostali zamordowani przez skrajne ugrupowanie Czarne Berety.
• W 1977 r. ur. się Robin Thicke, amerykański piosenkarz, aktor.
• W 1977 r. odkryte zostały pierścienie Urana.
• W 1978 r. Francuzi dokonali oblotu myśliwca Mirage 2000.

• W 1985 r. 12 żołnierzy zginęło, a 14 zostało rannych w samobójczym zamachu bombowym w Metulli (Izrael).
• W 1987 r. Charles Haughey został po raz trzeci premierem Irlandii.
• W 1989 r. 24 osoby zginęły, a 45 zostało rannych w katastrzie lotu Air Ontario 1363 w Dryden w prowincji Ontario (Kanada).
• W 1991 r. palestyńscy terroryści zasztyletowali 4 Izraelki na przystanku autobusowym w Jerozolimie (Izrael).
• W 1992 r. Eduard Szewardnadze został przewodniczącym nowo utworzonej Rady Państwa Gruzji.
• W 1992 r. w związku z tzw. aferą karabinową aresztowano sześciu Polaków we Frankfurcie nad Menem (Niemcy).
• W 1993 r. Adolfas Šleževičius został premierem Litwy.
• W 1995 r. Konstandinos Stefanopulos został prezydentem Grecji.
• W 1997 r. Libia i Watykan nawiązały stosunki dyplomatyczne.
• W 2002 r. ubiegający się o reelekcję urzędujący prezydent Denis Sassou-Nguesso wygrał w pierwszej turze wybory prezydenckie w Kongo.
• W 2004 r. Kostas Karamanlis został premierem Grecji.
• W 2005 r. 50 osób zginęło, a ponad 80 zostało rannych w samobójczym zamachu bombowym na szyicki meczet w Mosulu (Irak).
• W 2006 r. amerykańska sonda Mars Reconnaissance Orbiter weszła na orbitę Marsa.
• W 2006 r. ok. 30 osób, w tym 21 dzieci, zginęło w wybuchu miny-pułapki pod autobusem w Dera Bugti w prowincji Beludżystan (Pakistan).
• W 2008 r. 5 amerykańskich żołnierzy zginęło w zamachu bombowym w Bagdadzie (Irak).
• W 2008 r. Leonard Cohen został przyjęty do amerykańskiej Rock and Roll Hall z Fame.
• W 2008 r. wystąpienia mieszkańców przeciw władzom chińskim zapoczątkowały największe od prawie 50 lat zamieszki w Tybecie.

• W 2009 r. 11 osób zginęło w mordzie w hrabstwie Geneva w Alabamie (USA).
• W 2010 r. w katastrzie polskiego samolotu rządowego w Smoleńsku (Rojsa) zginął prezydent RP Lech Kaczyński wraz małżonką Marią i 94 pasażerami.
• W 2011 r. 26 osób zginęło, a 313 zostało rannych w trzęsieniu ziemi na pograniczu chińsko-birmańskim.
• W 2012 r. częściowo spłonął zamek Krásna Hôrka górujący nad miejscowością Krásnohorské Podhradie (Słowacja).
• W 2017 r. południowokoreański Sąd Konstytucyjny zatwierdził impeachment prezydent Park Geun-hye, uznając ją winną złamania konstytucji i obowiązującego prawa.
• W 2019 r. 157 osób zginęło w katastrzie samolotu należącego do linii Ethiopian Airlines Boeinga 737 MAX 8 w okolicy miasta Debre Zeit (Etiopia).