1 WRZEŚNIA W HISTORII

1 września w Polsce obchodzimy Święto Wojsk Obrony Przeciwlotniczej oraz Dzień Weterana Walk o Niepodległość Rzeczypospolitej Polskiej.

• W 1015 r. podczas wyprawy cesarza Henryka II Świętego na Polskę, wojska polskie pod wodzą księcia Bolesława Chrobrego pokonały wojska niemieckie w w bitwie pod Budziszynem (woj. lubuskie).
• W 1288 r. ur. się Ryksa Elżbieta, królowa Polski i Czech.
• W 1291 r. król Czech Wacław II wydał w Litomyślu (Czechy) przywilej dla Małopolski, gwarantujący urzędy dla miejscowych, żołd dla rycerzy i nie nakładanie nowych podatków.

• W 1364 r. papież Urban V wydał bullę powołującą do życia Akademię Krakowską, obecnie Uniwersytet Jagielloński w Krakowie (woj. małopolskie).
• W 1431 r. w Czartorysku pod Łuckiem (Kresy Wschodnie) zawarty został rozejm pomiędzy wielkim księciem litewskim Świdrygiełłą a królem Władysławem II Jagiełłą.
• W 1435 r. w bitwie pod Wiłkomierzem (Litwa) nad rzeką Świętą, wojska polsko-litewskie pokonały armię Świdrygiełły i posiłkujących go krzyżaków inflanckich.
• W 1461 r. podczas wojny trzynastoletniej, wyprawa polskiego pospolitego ruszenia zdobyła Debrzno (woj. pomorskie).
• W 1574 r. ur. się Johann Zierenberg, niemiecki polityk, burmistrz i burgrabia królewski w Gdańsku (woj. pomorskie).
• W 1621 r. otwarte zostało Kolegium Jezuitów w Starych Szkotach pod Gdańskiem (woj. pomorskie).
• W 1636 r. utworzona została diecezja smoleńska.
• W 1756 r. ur. się Jacek Idzi Przybylski, poeta, prozaik, krytyk literacki, tłumacz.
• W 1802 r. Dominik Drdatzki został prezydentem Krakowa (woj. małopolskie).
• W 1837 r. we Lwowie (Kresy Wschodnie) założona została organizacja konspiracyjna Młoda Sarmacja.
• W 1846 r. otwarta została dwutorowa linia kolejowa Miłkowice-Bolesławiec-Żary o długości 102,4 km.
• W 1882 r. Ludwik Waryński założył pierwszą polską partię socjalistyczną I Proletariat.
• W 1888 r. ur. się Olga Drahonowska-Małkowska, instruktorka harcerstwa, twórczyni polskiego skautingu.
• W 1906 r. w Warszawie (woj. mazowieckie) ukazało się pierwsze wydanie czasopisma „Myśl Niepodległa”.
• W 1914 r. ur. się Stefan Niedzielak, duchowny katolicki, kapelan AK, WiN i Rodziny Katyńskiej.
• W 1915 r. podczas I w.ś. austro-węgierscy okupanci utworzyli tzw. Generalne Gubernatorstwo Wojskowe w Polsce. Była to austro-węgierska administracja okupacyjna w Królestwie Polskim (Kongresowym), która funkcjonowała do 3 listopada 1918 r.

• W 1918 r. założone zostało Gimnazjum im. Stefana Batorego w Warszawie (woj. mazowieckie).
• W 1919 r. podczas I w.ś. podpisane zostało polsko-ukraińskie zawieszenie broni na froncie galicyjsko-wołyńskim.
• W 1919 r. Polska ratyfikowała Traktat wersalski.
• W 1920 r. wojska litewskie napadły na Suwałki, Sejny i Augustów (woj. podlaskie) początkując polsko-litewską wojnę graniczną.
• W 1921 r. ur. się Rajmund Kazimierz Łaszczyński, żołnierz Armii Krajowej, Powstaniec Warszawski.
• W 1921 r. ur. się Janusz Jerzy Sobolewski, żołnierz Armii Krajowej, kawaler Orderu Virtuti Militari, Powstaniec Warszawski, zginął w Powstaniu.
• W 1922 r. ur. się Rajmund Kaczyński ps. „Irka”, żołnierz Armii Krajowej, Powstaniec Warszawski, inżynier, nauczyciel akademicki Politechniki Warszawskiej. Ojciec prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego i premiera Jarosława Kaczyńskiego.
• W 1930 r. Polska ratyfikowała Konwencję w sprawie niewolnictwa.
• W 1932 r. wszedł w życie nowy Kodeks karny.
• W 1939 r. wojska niemieckie i słowackie napadły o świcie na Polskę bez wypowiedzenia wojny.
• W 1939 r. prezydent Ignacy Mościcki wprowadził stan wojenny na terytorium całego kraju.
• W 1939 r. w Olsztynie (woj. warmińsko-mazurskie) uruchomiona została komunikacja trolejbusowa.
• W 1943 r. w nocy z 31 sierpnia na 1 września Zgrupowanie nr 2 ppor. cc. Waldemara Szwieca „Robota” ze Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponurego” opanowało na kilka godzin Końskie (woj. świętokrzyskie) bez strat własnych, likwidując niemieckich agentów Gestapo w mieście i zdobywając zaopatrzenie oraz amunicję.
• W 1944 r. w 32. dniu Powstania Warszawskiego, zakończyła się ewakuacja żołnierzy i części ludności cywilnej Starówki do Śródmieścia.
• W 1945 r. w Stargardzie (woj. zachodniopomorskie) otwarte zostało pierwsze po wojnie na Pomorzu liceum ogólnokształcące.
• W 1948 r. ur. się Tadeusz Marian Sawicz, ziara represji komunistycznych w 1970 r.
• W 1953 r. ur. się Witold Paszt, muzyk, wokalista, członek zespołu Vox. Zmarł w 2022 r.

• W 1957 r. Henryk Kowalski wygrał 14. Tour de Pologne.
• W 1958 r. odbyła się premiera filmu wojennego pt. Wolne miasto w reżyserii Stanisława Różewicza.
• W 1958 r. 14 górników zginęło w wybuchu w kopalni KWK „Nowa Ruda” (woj. dolnośląskie).
• W 1964 r. utworzony został Instytut Warzywnictwa im. Emila Chroboczka w Skierniewicach (woj. łódzkie).
• W 1967 r. odsłonięty został Pomnik Powstańców Śląskich w Katowicach (woj. śląskie).
• W 1967 r. odbyła się premiera filmu wojennego pt. Westerplatte w reżyserii Stanisława Różewicza.
• W 1970 r. założona została Wyższa Szkoła Wychowania Fizycznego w Katowicach (woj. śląskie).
• W 1971 r. ur. się Maciej Balcar, muzyk, wokalista, aktor, członek zespołu Dżem.
• W 1971 r. odbyła się premiera filmu psychologicznego pt. Jeszcze słychać śpiew i rżenie koni… w reżyserii Mieczysława Waśkowskiego.
• W 1975 r. ur. się Andrzej Bachleda-Curuś III, narciarz alpejski, gitarzysta.
• W 1975 r. 6 osób zginęło, a 19 zostało rannych w katastrzie kolejowej pod Chorzewem koło Pajęczna (woj. łódzkie).
• W 1979 r. odbyła się premiera filmu historycznego pt. Sekret Enigmy w reżyserii Romana Wionczka.
• W 1979 r. utworzona została Konfederacja Polski Niepodległej.
• W 1980 r. 8 górników zginęło w katastrzie w kopalni KWK „Halemba” w Rudzie śląskiej (woj. śląskie).
• W 1984 r. odbyła się premiera filmu wojennego pt. Katastrza w Gibraltarze w reżyserii Bohdana Poręby.
• W 1984 r. założone zostało Planetarium i Obserwatorium Astronomiczne w Łodzi (woj. łódzkie).
• W 1986 r. powstał Zespół Szkół Muzycznych w Gdańsku-Wrzeszczu (woj. pomorskie).
• W 1989 r. powołana została Kancelaria Senatu III RP.
• W 1990 r. sformowana została Żandarmeria Wojskowa.
• W 1992 r. zamordowany został komunistyczny premier PRL Piotr Jarosiewicz wraz jego małżonką Alicją.

• W 1992 r. zaginął bez śladu dziennikarz śledczy Gazety Poznańskiej Jarosław Ziętara.
• W 1994 r. na dworcu PKS w Krakowie (woj. małopolskie) został pozostawiony nieuzbrojony ładunek wybuchowy. Terrorysta, nazywający siebie „Gumisiem” zażądał 500 tysięcy marek niemieckich okupu, grożąc podłożeniem ładunków bez ostrzeżenia.
• W 1996 r. rozpoczeło działalność studio TVP w Białymstoku (woj. podlaskie).
• W 1998 r. wszedł w życie nowy Kodeks karny.
• W 1999 r. weszła w życie reforma systemu oświaty.
• W 1999 r. założony został Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie (woj. warmińsko-mazurskie).
• W 2001 r. polscy piłkarze pokonali Norwegię 3:0 i awansowali do turnieju finałowego Mistrzostw Świata 2002 na Stadionie Śląskim w Chorzowie (woj. śląskie).
• W 2001 r. powołane zostały Akademia Sztuk Pięknych w Katowicach (woj. śląskie), Uniwersytet Rzeszowski (woj. podkarpackie) i Uniwersytet Zielonogórski (woj. lubuskie). 
• W 2004 r. Polska została członkiem europejskiej organizacji ds. bezpieczeństwa żeglugi powietrznej Eurocontrol.
• W 2004 r. wystartował kanał telewizyjny TV Biznes.
• W 2005 r. założony został Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy (woj. kujawsko-pomorskie).
• W 2007 r. zderzyły się w powietrzu dwa samoloty typu Zlin 526 Grupy Akrobacyjnej AZL Żelazny, w wyniku czego śmierć na miejscu ponieśli piloci Lech Marchelewski i Piotr Banachowicz podczas pokazów lotniczych Radom Air Show w Radomiu (woj. mazowieckie).
• W 2009 r. Poczta Polska w wyniku komercjalizacji została przekształcona w spółkę akcyjną.
• W 2011 r. powstało Narodowe Centrum Badań Jądrowych w Otwocku-Świerku (woj. mazowieckie).
• W 2013 r. wystartował kanał telewizyjny TVP Regionalna.

1 września na świecie:

• W 5509 p.n.e. postulowana została data początkująca erę bizantyjską.
• W 1181 r. Ubaldo de Lucca został wybrany papieżem i przyjął imię Lucjusz III.
• W 1271 r. Teobaldo Visconti został wybrany papieżem i przyjął imię Grzegorz X.
• W 1339 r. Jan I Dziecię został księciem Dolnej Bawarii (Niemcy).
• W 1341 r. ur. się Fryderyk III Prosty, król Sycylii.
• W 1403 r. ur. się Ludwik VIII, książę Bawarii-Ingolstadt.
• W 1449 r. cesarz Chin Zhu Qizhen został pokonany i wzięty do niewoli w bitwie pod Tumu (Chiny) przez Ojratów pod wodzą Esena kończąz militarną przewagę dynastii Ming nad koczownikami.
• W 1524 r. podpisane zostały tzw. recesy z Malmö (Szwecja), co zicjalnie zakończyło szwedzką wojnę o niepodległość.
• W 1581 r. rosyjski ataman kozacki Jermak Timziejewicz wyruszył na podbój Syberii (Rosja) na czele oddziału ok. 700-800 Kozaków i najemników.
• W 1588 r. ur. się Henryk Burbon, książę de Condé, zarządca Burgundii.
• W 1612 r. podczas II wojny polsko-rosyjskiej miała miejsce nierozstrzygnięta I bitwa pod Moskwą (Rosja) pomiędzy wojskami polsko-litewskimi pod dowództwem hetmana wielkiego litewskiego Jana Karola Chodkiewicza a pospolitym ruszeniem Dmitrija Pożarskiego i Dmitrija Trubieckiego.
• W 1643 r. podczas wojny trzydziestoletniej, wojska szwedzkie rozpoczęły nieudane oblężenie Brna (Czechy).
• W 1651 r. ur. się Natalia Naryszkina, caryca Rosji.
• W 1707 r. zawarta została tzw. ugoda altransztadzka pomiędzy królem Szwecji Karolem XII a cesarzem niemieckim Józefem I Habsburgiem.
• W 1711 r. ur. się Wilhelm IV Orański, stadhouder Republiki Zjednoczonych Prowincji.
• W 1715 r. Ludwik XV został królem Francji.
• W 1730 r. rozpoczęła się trwająca 5,5 roku erupcja wulkanu Timanfaya na Lanzarote w archipelagu Wysp Kanaryjskich.

• W 1734 r. założone zostało miasto Rewda na Uralu (Rosja).
• W 1745 r. odbył się ślub późniejszego cesarza i cesarzowej Rosji Piotra III i Katarzyny II Wielkiej.
• W 1774 r. brytyjscy żołnierze opróżnili z prochu strzelniczego oraz innych materiałów wojskowych magazyny znajdujące się w pobliżu Bostonu (USA), co wywołało tzw. „alarm prochowy” wśród amerykańskich patriotów. Incydent był zapowiedzią wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych rozpoczętej w kwietniu następnego roku.
• W 1784 r. założone zostało miasto Śnieżne (Ukraina).
• W 1804 r. niemiecki astronom Karl Ludwig Harding odkrył planetoidę (3) Juno.
• W 1814 r. podczas wojny brytyjsko-amerykańskiej, amerykański slup wojenny USS „Wasp” zatopił brytyjski okręt tej samej klasy HMS „Avon”.
• W 1829 r. Agustín Gamarra został prezydentem Peru.
• W 1831 r. papież Grzegorz XVI ustanowił Order Świętego Grzegorza Wielkiego.
• W 1831 r. założony został ogród zoologiczny w Dublinie (Irlandia).
• W 1838 r. szkoccy emigranci założyli klub piłkarski Saint Andrew’s Buenos Aires (Argentyna).
• W 1854 r. ur. się Engelbert Humperdinck, niemiecki kompozytor.
• W 1858 r. flota francuska zaatakowała port Đà Nẵng (Wietnam), zdobyła miasto i ustanowiła przyczółek dla późniejszej ekspansji kolonialnej.
• W 1862 r. podczas wojny secesyjnej w USA, odbyła się nierozstrzygnięta bitwa pod Chantilly.
• W 1864 r. ur. się Motojirō Akashi, japoński baron, generał, gubernator generalny Tajwanu.
• W 1864 r. rozpoczęła się konferencja w Charlottetown (Kanada), w trakcie której podjęto wstępne decyzje w celu utworzenia Konfederacji Kanady.
• W 1864 r. podczas wojny secesyjnej w USA, gen. Konfederacji John Bell Hood ewakuował Atlantę (USA) po czteromiesięcznym oblężeniu prowadzonym przez gen. Williama Shermana i rozkazał zniszczyć wszystkie budynki publiczne i każdy możliwy wartościowy łup dla wojsk Unii.
• W 1873 r. w San Francisco w stanie Kalifornia (USA) uruchomiona została pierwsza linia tramwaju linowego.

• W 1870 r. Cirilo Antonio Rivarola został prezydentem Paragwaju.
• W 1870 r. podczas wojny francusko-pruskiej, porażkami wojsk francuskich zakończyła się bitwa pod Sedanem (Francja) i bitwa pod Noiseville (Francja).
• W 1876 r. Harry Atkinson został po raz pierwszy premierem Nowej Zelandii.
• W 1877 r. ur. się Francis William Aston, brytyjski fizyk, chemik, laureat Nagrody Nobla.
• W 1877 r. podczas X wojny rosyjsko-tureckiej, rozpoczęła się bitwa pod Łoweczem (Bułgaria).
• W 1877 r. w Pensylwanii (USA) zastrzelony został ostatni wapiti kanadyjski z rodziny jeleniowatych.
• W 1879 r. założone zostało miasto General Roca (Argentynie).
• W 1880 r. podczas II wojny brytyjsko-afgańskiej, zwycięstwo odniosły wojska brytyjskie w bitwie pod Kandaharem (Afganistan).
• W 1886 r. założony został szwajcarski klub sportowy Grasshoppers Zurych.
• W 1891 r. francuski astronom Auguste Charlois odkrył planetoidę (314) Rosalia.
• W 1892 r. niemiecki astronom Anton Staus odkrył planetoidę (335) Roberta.
• W 1894 r. ponad 400 osób zginęło w pożarze miasta Hinckley w stanie Minnesota (USA).
• W 1896 r. w Lozannie (Szwajcaria) uruchomiona została komunikacja tramwajowa.
• W 1897 r. w Bostonie (USA) uruchomione zostało pierwsze na kontynencie północnoamerykańskim metro.
• W 1902 r. odbyła się premiera francuskiego niemego filmu science fiction pt. Podróż na Księżyc w reżyserii Georges’a Mélièsa.
• W 1905 r. Alberta i Saskatchewan przystąpiły do Konfederacji Kanady.
• W 1906 r. rząd rosyjski powołał antyrewolucyjne polowe sądy wojskowe, które skazały na śmierć ponad 6 tys. osób.
• W 1909 r Baguio na wyspie Luzon (Filipiny) uzyskało prawa miejskie.
• W 1910 r. papież Pius X wprowadził obowiązek składania tzw. Przysięgi antymodernistycznej przez wszystkich księży i biskupów przed uzyskaniem święceń oraz przez nauczycieli religii i przesorów w seminariach duchownych.

• W 1910 r. założony został brazylijski klub piłkarski Corinthians São Paulo.
• W 1914 r. Sankt Petersburg (Rosja) zmienił nazwę na Piotrogród.
• W 1914 r. ogrodzie zoologicznym w Cincinnati (USA), padł ostatni gołąb wędrowny o imieniu Martha.
• W 1916 r. podczas I w.ś. Bułgaria wypowiedziała wojnę Rumunii.
• W 1919 r. formalnie zlikwidowana została Litewsko-Białoruska Socjalistyczna Republika Rad.
• W 1920 r. Francuzi utworzyli Liban, który pozostał pod ich protektoratem do 1943 r.
• W 1923 r. ponad 105 tys. osób zginęło w wyniku trzęsienia ziemi w Tokio i Jokohamie.
• W 1925 r. w Meksyku założony został bank centralny Banco de México.
• W 1928 r. Albania została ogłoszona królestwem. Na jej czele stanął dotychczasowy prezydent Ahmed Zogu jako Zogu I.
• W 1932 r. wybuchła wojna kolumbijsko-peruwiańska.
• W 1935 r. utworzona została Litewska Marynarka Wojenna.
• W 1932 r. w niemieckiej III Rzeszy rozszerzony został wymierzony w homoseksualistów paragraf 175 kodeksu karnego z 1871 r.
• W 1941 r. podczas II w.ś. Niemcy utworzyli Komisariat Rzeszy Ukraina.
• W 1944 r. w Rio de Janeiro (Brazylia) odsłonięty został pomnik Fryderyka Chopina.
• W 1944 r. w Sztokholmie (Szwecja) zaprezentowany został samochód osobowy Volvo PV444.
• W 1945 r. otwarty został Polski Cmentarz Wojenny na Monte Cassino (Włochy).
• W 1946 r. ur. sie Barry Gibb, brytyjski wokalista, członek zespołu Bee Gees.
• W 1946 r. 68% Greków opowiedziało się w referendum za restauracją monarchii i powrotem do kraju króla Jerzego II.
• W 1947 r. specjalna ONZ-owska komisja UNSCOP opublikowała raport, w którym zaleciła zakończenie brytyjskiego mandatu nad Palestyną i utworzenie dwóch państw – żydowskiego i arabskiego.
• W 1951 r. podpisany został Pakt Bezpieczeństwa Pacyfiku (ANZUS).

• W 1958 r. Islandia powiększyła swoją strefę wyłącznych połowów z 4 do 12 mil morskich od wybrzeża, co wywołało tzw. I wojnę dorszową z Wielką Brytanią.
• W 1961 r. 78 osób zginęło w katastrzie samolotu Lockheed Constellation linii TWA pod Hinsdale w stanie Illinois (USA).
• W 1961 r. odkryta została Kometa Humasona.
• W 1961 r. sowiecka ZSRR złamała po 3 latach własne moratorium rozpoczynając serię 45 regularnych testów broni atomowej w ciągu 65 dni.
• W 1962 r. 70% mieszkańców Singapuru opowiedziało się w referendum za przystąpieniem do Federacji Malajskiej.
• W 1962 r. 12.225 osób zginęło, a 2776 zostało rannych w trzęsieniu ziemi w prowincji Kazwin (Iran).
• W 1962 r. wystrzelona została niedoszła sowiecka sonda Wenus Sputnik 20.
• W 1965 r. utworzony został Tybetański Region Autonomiczny.
• W 1969 r. w Libii doszło do wojskowego zamachu stanu. Muammar al-Kadafi, po obaleniu króla Idrisa I i proklamowaniu Libijskiej Republiki Arabskiej przejął władzę.
• W 1972 r. Józef Zapędzki obronił tytuł mistrza olimpijskiego w konkurencji pistoletu szybkostrzelnego podczas Igrzysk Olimpijskich w Monachium (Niemcy).
• W 1972 r. w Reykjavíku (Islandia) zakończył się szachowy „mecz stulecia” o mistrzostwo świata, w którym Amerykanin Bobby Fischer pokonał Borisa Spasskiego z sowieckiej ZSRR.
• W 1975 r. 23 spośród 29 pasażerów oraz 3 stewardesy zginęły w katastrzie należącego do wschodnioniemieckich linii Interflug samolotu Tu-134 w Lipsku (Niemcy). Jedna osoba zmarła później z powodu odniesionych obrażeń.
• W 1975 r. zawarte zostały izraelsko-egipskie porozumienia w sprawie Półwyspu Synaj. Na jego mocy Izrael przeprowadził częściowe wyczanie swoich wojsk na odległość 70 km na wschód od Kanału Sueskiego.
• W 1980 r. po przebiegnięciu w ciągu 143 dni 5300 km, śmiertelnie chory na raka kanadyjski lekkoatleta Terry Fox został zmuszony do przerwania swego „Maratonu Nadziei” poprzez Kanadę.

• W 1981 r. obalony został prezydent Republiki Środkowoafrykańskiej David Dacko. Władzę w kraju przejął André Kolingba.
• W 1982 r. prezydent USA Ronald Reagan przedstawił własny plan zakończenia konfliktu izraelsko-palestyńskiego.
• W 1983 r. południowokoreański Boeing 747-200A lecący z Anchorage na Alasce (USA) do Seulu (Chiny) z nieznanych przyczyn zboczył z kursu i wleciał na kilkadziesiąt km w głąb przestrzeni powietrznej sowieckiej ZSRR i został zestrzelony przez sowiecki samolot myśliwski. Zginęło wszystkich 269 osób na pokładzie, w tym amerykański kongresmen Larry McDonald.
• W 1985 r. odnaleziony został wrak transatlantyka RMS „Titanic”.
• W 1992 r. uchwalona została konstytucja Słowacji.
• W 1997 r. Vincent Siew został premierem Tajwanu.
• W 1999 r. Mireya Moscoso została pierwszą kobietą-prezydentem Panamy.
• W 2004 r. Cypr, Czechy, Litwa, Łotwa, Słowacja, Słowenia i Węgry zostały przyjęte do Europolu.
• W 2004 r. Martín Torrijos został prezydentem Panamy.
• W 2004 r. opanowana została szkoła w Biesłanie w Osetii Północnej (Rosja) przez terrorystów domagających się wyczania wojsk rosyjskich z Czeczenii.
• W 2006 r. Irański samolot Tu-154M rozbił się podczas lądowania w Meszhedzie (Iran), zginęło 28 spośród 147 osób na pokładzie.
• W 2008 r. oko huraganu Gustav minęło o kilka km przymusowo ewakuowany Nowy Orlean w stanie Luizjana (USA).
• W 2008 r. 6 osób zginęło w zamachu bombowym na autobus w mieście Digos na wyspie Mindanao (Filipiny).
• W 2010 r. 31 osób zginęło, a 281 zostało rannych w zamachu bombowym w czasie szyickiej procesji w Lahaur (Pakistan).
• W 2011 r. Tony Tan Keng Yam został prezydentem Singapuru.
• W 2014 r. urodzony w Wietnamie Hieu Van Le jako pierwszy w historii Azjata objął urząd australijskiego gubernatora stanowego (Australii Południowej).
• W 2016 r. w użytkowanej przez prywatną firmę SpaceX części kosmodromu na przylądku Canaveral na Florydzie (USA) doszło do wybuchu rakiety nośnej Falcon 9. Wraz z nią zniszczona została izraelska satelita komunikacyjna Amos 6.