10 GRUDNIA W HISTORII

10 grudnia w Polsce:

• W 1261 r. książę Bolesław V Wstydliwy potwierdził nadanie Mieszka Starego z 1145 r. dla klasztoru cystersów w Lądzie (woj. wielkopolskie).
• W 1279 r. w krypcie kościoła franciszkanów w Krakowie (woj. małopolskie) pochowany został książę Bolesław V Wstydliwy.
• W 1671 r. Sułtan Imperium Osmańskiego Mehmed IV wypowiedział wojnę Polsce.
• W 1773 r. ur. się Antonina Campi z Miklaszewiczów, śpiewaczka i gwiazda operowa.
• W 1789 r. na posiedzeniu Sejmu odczytany został list króla Prus Fryderyka Wilhelma II, w którym obiecywał zawarcie sojuszu z Rzecząpospolitą pod warunkiem przeprowadzenia reform ustrojowych i wzmocnienia władzy wykonawczej w państwie.

• W 1796 r. nowy rosyjski car Paweł I ogłosił amnestię dla uczestników Insurekcji kościuszkowskiej przebywających na zesłaniu w Rosji.
• W 1805 r. ur. się Amelia Załuska z Ogińskich, muzyk, kompozytorka, poetka, malarka, wraz z mężem Karolem założyła uzdrowisko Iwonicz-Zdrój (woj. podkarpackie), dama Orderu Gwiaździstego Krzyża.
• W 1806 r. przebywający w Poznaniu (woj. wielkopolskie) Napoleon Bonaparte przyjął delegację Elektoratu Hanoweru.
• W 1811 r. w Szczecinie (woj. zachodniopomorskie) spłonął doszczętnie kościół św. Mikołaja, używany przez okupacyjne wojska francuskie jako magazyn paszy dla koni.
• W 1812 r. podczas inwazji Napoleona na Rosję, wojska rosyjskie ponownie zajęły Wilno (woj. wileńskie, Kresy Wschodnie).
• W 1825 r. ur. się Katarzyna Potocka z Branickich, arystokratka, hrabina, działaczka społeczna i dobroczynna.
• W 1830 r. podczas Powstania listopadowego, Franciszek Ksawery Drucki-Lubecki i Jan Jezierski zostali wydelegowani przez dyktatora gen. Józefa Chłopickiego do Sankt Petersburga (Rosja) na rozmowy z carem Mikołajem I, które miały doprowadzić do polubownego zakończenia konfliktu.
• W 1874 r. w proteście przeciw szykanom związanym z narzuceniem wyznania prawosławnego, we wsi Kłoda Mała (woj. lubelskie) samospalenia dokonała rodzina Koniuszewskich (rodzice z dwójką małych dzieci). Józef Koniuszewski za odmowę porzucenia grekokatolicyzmu miał zostać pobity, obciążony podatkami i zamknięty w areszcie. Desperacką decyzję podjął na wieść o przymusowym chrzcie córki w cerkwi prawosławnej.
• W 1875 r. otwarta została jednotorowa linia kolejowa Poznań-Kluczbork.
• W 1895 r. ur. się Józef Janos, artysta ludowy, rzeźbiarz, poeta, świątkarz, rzeźbił przydrożne kapliczki, figury do kościołów. Jego prace znajdują się w wielu muzeach etnograficznych w Polsce.
• W 1898 r. ur. się Franciszek Zachara, muzyk, pianista i kompozytor, zmarł w USA w 1966 r.
• W 1898 r. otwarta została Palmiarnia Legnicka (woj. dolnośląskie).

• W 1900 r. ur. się Henryk Niewodniczański, fizyk, specjalista w fizyce jądrowej, twórca i dyrektor Instytutu Fizyki Jądrowej w Krakowie (woj. małopolskie).
• W 1903 r. ur. się Lena Zelwerowicz, właściwie Helena Zelwerowicz-Orchoń, aktorka i pedagog, propagująca kulturę polską za granicą, posiadała tytuł Sprawiedliwy wśród Narodów Świata, za ratowanie Żydów podczas II wojny światowej.
• W 1909 r. ur. się Adam Borys ps. „Pal”, podpułkownik Wojska Polskiego II RP i Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, cichociemny, Powstaniec Warszawski, organizator i pierwszy dowódca batalionu „Parasol” Kedywu Armii Krajowej, inżynier rolnik.
• W 1910 r. ur. się Franciszek Mróz ps. „Halniak”, żołnierz Wojska Polskiego II RP, uczestnik kampanii wrześniowej, żołnierz Armii Krajowej i antykomunistycznej WiN, zamordowany przez komunistów w 1951 r.
• W 1911 r. ur. się Anatol Radzinowicz,  scenograf filmowy, od 2003 r. posiadający gwiazdę w Alei Gwiazd w Łodzi (woj. łódzkie).
• W 1912 r. ur. się bł. Wiktoria Ulma z d. Niemczak, rolniczka z Markowej pod Łańcutem (woj. podkarpackie), błogosławiona kościoła katolickiego, żona bł. Józefa Ulmy. Wraz z mężem i szóstką dzieci została zamordowana w 1944 r. przez Niemców za ukrywanie Żydów. W chwili śmierci była w dziewiątym miesiącu ciąży. Sprawiedliwa wśród Narodów Świata.
• W 1916 r. ur. się Wacław Grabowski ps. „Puszczyk”, porucznik Wojska Polskiego II RP, ZWZ, Armii Krajowej, NSZ, NZW, dowódca ostatniego oddziału niepodległościowego działającego do 5 lipca 1953 r. na północnym Mazowszu, zginął w obławie komunistów w 1953 r.
• W 1920 r. utworzona została Diecezja łódzka.
• W 1926 r. powołana została Rada Finansowa II RP.
• W 1936 r. ur. się Roman Załuski, reżyser filmowy, scenarzysta.

• W 1939 r. w dniach 9 i 10 grudnia sowieckie NKWD aresztowało we Lwowie (woj. lwowskie, Kresy Wschodnie) ok. 2 tysięcy zicerów Wojska Polskiego, których osadzili w poklasztornym więzieniu przy ul. Kazimierzowskiej (tzw. Brygidkach), a następnie wywieźli w głąb sowieckiej ZSRR.
• W 1942 r. Niemcy zamordowali 19 Polaków i 2 Żydów we wsi Wola Przybysławska (woj. lubelskie).
• W 1945 r. ur. się Marek Grechuta, muzyk, gitarzysta, kompozytor, piosenkarz.
• W 1956 r. Rada Państwa PRL wydała dekret przywracający Katowicom i województwu katowickiemu pierwotne nazwy.
• W 1956 r. powołana została tzw. Komisja Mazura, mająca zbadać przypadki łamania prawa w naczelnych organach ścigania i wymiaru sprawiedliwości do 1956 r.
• W 1959 r. Sejm PRL przyjął ustawę o Służbie Więziennej.
• W 1966 r. ukazał się debiutancki album pt. „To właśnie my” zespołu Czerwone Gitary.
• W 1968 r. ur. się Piotr Zelt, aktor telewizyjny, teatralny, filmowy i dubbingowy, prezenter telewizyjny.
• W 1972 r. odbyła się premiera filmu pt. Trzeba zabić tę miłość w reżyserii Janusza Morgensterna.
• W 1977 r. dokonany został oblot szybowca SZD-48 Jantar Standard 2.
• W 1980 r. powstał Instytut Nauk Ekonomicznych PAN.
• W 1982 r. podczas meczu Górnik Wałbrzych-Pogoń Szczecin, Mieczysław Młynarski ustanowił rekord rzuconych punktów (90) polskiej ekstraklasy koszykarskiej.
• W 1989 r. odbyła się premiera filmu telewizyjnego pt. Dekalog I w reżyserii Krzysztza Kieślowskiego.
• W 1989 r. zdemontowany został pomnik bolszewika Włodzimierza Lenina w Nowej Hucie (woj. małopolskie).
• W 1993 r. Instytut Informatyki Uniwersytetu Wrocławskiego powołał organizowaną corocznie olimpiadę informatyczną dla uczniów szkół średnich i gimnazjów.
• W 2004 r. po wieloletniej przebudowie otwarty został zmodernizowany gmach Filharmonii łódzkiej im. Artura Rubinsteina.
• W 2007 r. wystartowała telewizja Biełsat TV.
• W 2011 r. komunista Leszek Miller został ponownie wybrany na przewodniczącego SLD.

10 grudnia na świecie:

• W 741 r. Zachariasz został wybrany papieżem.
• W 1041 r. Michał V Kalafates został cesarzem bizantyńskim.
• W 1260 r. Ajjubidzi pokonali Mongołów w I bitwie pod Himsem (Syria).
• W 1394 r. ur. się Jakub I Stuart, król Szkocji.
• W 1489 r. ur. się Gaston z Foix, francuski książę, dowódca wojskowy.
• W 1508 r. Antoni II Dobry został księciem Lotaryngii.
• W 1508 r. podczas wojny włoskiej, z inicjatywy papieża Juliusza II powstała antywenecka Liga z Cambrai.
• W 1520 r. na przedmieściach Wittenbergii (Niemcy) Marcin Luter spalił publicznie papieskie księgi prawnicze wraz z wydaną przez papieża Leona X bullą Exsurge Domine, zawierającą potępienie i wzywającą do odwołania jego nauk. Czynem tym Luter zrywał ostatecznie z Kościołem katolickim, konsekwencją czego była jego ekskomunika przez papieża 3 stycznia następnego roku.
• W 1531 r. ur. się Henryk IX, hrabia Waldeck-Wildungen.
• W 1541 r. wykonany został wyroki śmierci na Francisie Derehamie i Thomasie Culpeperze, kochankach (byłym i aktualnym) Katarzyny Howard, piątej żony króla Anglii Henryka VIII Tudora.
• W 1626 r. ur. się Jerzy Chrystian, landgraf Hesji-Homburg.
• W 1652 r. podczas I wojny angielsko-holenderskiej, flota holenderska pod dowództwem admirała Maartena Trompa pokonała flotę angielską w bitwie pod Dungeness (Wielka Brytania).
• W 1684 r. w angielskiej Royal Society odczytana została przez Edmonda Halleya, odwołująca się do praw Keplera, praca Isaaca Newtona pt. De Motu Corporum o pojęciu grawitacji i jej wpływie na orbity planet. Praca ta obejmowała początki praw ruchu, które zostały szerzej omówione pracy Newtona pt. Principia.
• W 1698 r. car Rosji Piotr I Wielki ustanowił Order Świętego Andrzeja Apostoła Pierwszego Powołania.

• W 1710 r. podczas wojny o sukcesję hiszpańską, wojska francusko-hiszpańskie pokonały Austriaków w bitwie pod Villaviciosą (Hiszpania).
• W 1716 r. w Lipsku (Niemcy) powstało stowarzyszenie studentów Sorabija.
• W 1726 r. Agnieszka z Montepulciano została kanonizowana przez papieża Benedykta XIII.
• W 1756 r. ur. się Fryderyk Franciszek I, wielki książę Meklemburgii-Schwerin.
• W 1768 r. w Londynie (Wielka Brytania) odbyło się zebranie założycielskie Royal Academy z Arts.
• W 1776 r. ur. się Maria Leopoldyna Habsburg-Este, elektorowa Bawarii i Palatynatu.
• W 1807 r. Napoleon Bonaparte przyłączył Królestwo Etrurii ze stolicą we Florencji (obecnie Włochy) do Cesarstwa Francuskiego.
• W 1809 r. w Jönköping (Szwecja) podpisany został traktat pokojowy kończący wojnę duńsko-szwedzką.
• W 1817 r. Mississippi jako 20. stan dołączyło do Unii (USA).
• W 1821 r. w Santiago (Chile) otwarty został Cmentarz Generalny, obecnie będący nekropolią narodową.
• W 1825 r. wybuchła wojna brazylijsko-argentyńska.
• W 1830 r. ur. się Emily Dickinson, amerykańska poetka.
• W 1831 r. w Paryżu (Francja) założone zostało Towarzystwo Litewskie i Ziem Ruskich.
• W 1832 r. w Gruzji aresztowana została grupa młodych szlachciców, którzy zainspirowani rosyjskim powstaniem dekabrystów i polskim Powstaniem listopadowym zorganizowali spisek mający na celu wyzwolenie kraju spod okupacji rosyjskiej.
• W 1834 r. w Wielkiej Brytanii powstał pierwszy rząd Roberta Peela.
• W 1848 r. Ludwik Napoleon Bonaparte wygrał wybory prezydenckie we Francji.
• W 1859 r. podczas wojny domowej w Wenezueli, zwycięstwo odnieśli Federaliści w bitwie pod Santa Inés.
• W 1859 r. założony został Uniwersytet Ateneum Manilski (Filipiny).

• W 1861 r. Kentucky jako 12. stan przystąpiło do Skonfederowanych Stanów Ameryki (USA).
• W 1865 r. Leopold II Koburg został królem Belgów.
• W 1868 r. w Londynie (Wielka Brytania) uruchomiona została pierwsza na świecie uliczna sygnalizacja świetlna.
• W 1869 r. Amerykanin George Hull przyznał się w prasie do zorganizowania oszustwa naukowego, polegającego na odkopaniu skamieniałych rzekomych szczątków człowieka o wzroście 3 m tzw. Giganta z Cardiff.
• W 1869 r. stan Wyoming w USA (wówczas terytorium) przyznał prawa wyborcze kobietom.
• W 1870 r. podczas wojny francusko-pruskiej, wojska pruskie pokonały wojska francuskie w bitwie pod Beaugency (Francja).
• W 1877 r. podczas X wojny rosyjsko-tureckiej, po 5 miesiącach oblężenia wojska rosyjsko-rumuńskie zdobyły Plewen (Bułgaria).
• W 1879 r. austriacki astronom Johann Palisa odkrył planetoidę Isolda.
• W 1879 r. odnotowana została najniższa temperatura w historii Paryża (Francja) –23,9 °C.
• W 1880 r. Petko Karawełow został premierem Bułgarii.
• W 1889 r. Amerykanin George Stafford Parker opatentował swoje pierwsze wieczne pióro.
• W 1890 r. w USA zakończona została budowa nieistniejącego już pierwszego nowojorskiego drapacza chmur tzw. New York World Building.
• W 1895 r. w Petersburgu (Rosja) odbyła się premiera opery pt. Noc wigilijna autorstwa Nikołaja Rimskiego-Korsakowa.
• W 1896 r. w Paryżu (Francja) odbyła się premiera sztuki pt. Ubu Król, czyli Polacy autorstwa Alfreda Jarry’ego.
• W 1898 r. w Paryżu (Francja) zawarty został pokój kończący wojnę amerykańsko-hiszpańską.
• W 1899 r. podczas II wojny burskiej, zwycięstwo odniosły wojska brytyjskie w bitwie pod Stormbergiem (Afryka Południowa).

• W 1899 r. Sobhuza II został królem Suazi.
• W 1901 r. w Sztokholmie (Szwecja) wręczone zostały po raz pierwszy Nagrody Nobla.
• W 1902 r. na Tasmanii (Australia) kobiety uzyskały prawa wyborcze.
• W 1902 r. w Egipcie otwarta została tzw. Tama Asuańska.
• W 1903 r. ur. się George J. Lewis, amerykański aktor pochodzenia meksykańskiego, znany z serialu pt. Zorro.
• W 1903 r. Maria Skłodowska-Curie, Pierre Curie i Henri Becquerel odebrali Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki.
• W 1905 r. Henryk Sienkiewicz odebrał literacką Nagrodę Nobla.
• W 1910 r. w Metropolitan Opera w Nowym Jorku (USA) odbyła się premiera opery pt. Dziewczyna ze Złotego Zachodu autorstwa Giacomo Pucciniego.
• W 1911 r. Maria Skłodowska-Curie odebrała Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii.
• W 1917 r. ur. się Yahya Petra, sułtan stanu Kelantan i król Malezji.
• W 1918 r. Bolszewicy zajęli opuszczony przez Niemców Mińsk (Białoruś).
• W 1921 r. José María Orellana został prezydentem Gwatemali.
• W 1924 r. Adolf Hitler został przedterminowo zwolniony z więzienia.
• W 1924 r. Władysław Reymont odebrał literacką Nagrodę Nobla.
• W 1928 r. Joseph Ward został po raz drugi premierem Nowej Zelandii.
• W 1928 r. Wilhelm Miklas został prezydentem Austrii.
• W 1931 r. Niceto Alcalá-Zamora został wybrany przez parlament na pierwszego prezydenta II Republiki Hiszpańskiej.
• W 1932 r. Tajlandia została monarchią konstytucyjną.
• W 1936 r. król Wielkiej Brytanii Edward VIII Windsor zrzekł się tronu z powodu planowanego zawarcia małżeństwa z amerykańską rozwódką Wallis Simpson.
• W 1937 r. w Miami (USA) otwarty został stadion Orange Bowl Stadium.

• W 1941 r. podczas II w.ś. pod Kuantanem (Malezja) doszło do pierwszego w czasie II w.ś. starcia brytyjsko-japońskiego.
• W 1942 r. podczas II w.ś. Rząd RP na uchodźstwie przesłał pierwszy zicjalny raport o holokauście (tzw. notę Raczyńskiego) do ministrów zagranicznych 26 państw, sygnatariuszy Deklaracji Narodów Zjednoczonych, sporządzony na podstawie dokumentów przywiezionych do Londynu (Wielka Brytania) przez kuriera Jana Karskiego w postaci mikrzilmów (materiały przygotowane przez Referat Spraw Żydowskich Komendy Głównej AK i potwierdzone jego świadectwem) oraz tzw. raportów Karskiego, sporządzonych przez niego w latach 1940-1942.
• W 1944 r. w Moskwie (ZSRR) zawarty został sojusz sowiecko-francuski.
• W 1945 r. Alcide De Gasperi został premierem Włoch.
• W 1948 r. István Dobi został premierem Węgier.
• W 1948 r. ONZ uchwaliła tzw. Powszechną Deklarację Praw Człowieka.
• W 1948 r. otwarty został Port lotniczy Meigs Field (nieistniejący) w Chicago (USA).
• W 1949 r. podczas chińskiej wojny domowej, wojska komunistyczne podeszły pod Chengdu, ostatnie miasto na kontynencie znajdujące się pod kontrolą Kuomintangu. Tego samego dnia Czang Kaj-szek ewakuował się samolotem na Tajwan.
• W 1954 r. Ichirō Hatoyama został premierem Japonii.
• W 1957 r. Włosi dokonali oblotu myśliwca Aermacchi MB-326.
• W 1961 r. sowiecka ZSRR zerwała stosunki dyplomatyczne z Albanią.
• W 1962 r. odbyła się premiera angielskiego filmu przygodowego pt. Lawrence z Arabii w reżyserii Davida Leana.
• W 1963 r. brytyjski protektorat Zanzibar uzyskał niepodległość jako sułtanat.
• W 1963 r. wybuchło powstanie antybrytyjskie w Jemenie.

• W 1965 r. ur. się Stephanie Morgenstern, szwajcarsko-kanadyjska aktorka, reżyser i scenarzysta telewizyjno-filmowy.
• W 1969 r. Norweg Ragnar Frisch i Holender Jan Tinbergen odebrali przyznaną po raz pierwszy Nagrodę Banku Szwecji im. Alfreda Nobla w dziedzinie ekonomii.
• W 1969 r. odbyła się premiera amerykańskiego filmu pt. Czyż nie dobija się koni? w reżyserii Sydneya Pollacka.
• W 1969 r. prezydent Dahomeju (późniejszego Beninu) Émile Derlin Zinsou został obalony w wojskowym zamachu stanu.
• W 1974 r. ur. się Meg White, amerykańska multiinstrumentalistka, wokalistka, członkini zespołu The White Stripes.
• W 1974 r. odbyła się premiera filmu pt. Płonący wieżowiec w reżyserii Johna Guillermina.
• W 1975 r. utworzony został Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego.
• W 1977 r. rozpoczęła się sowiecka załogowa misja Sojuz 23 na stację orbitalną Salut 6.
• W 1980 r. Czesław Miłosz odebrał literacką Nagrodę Nobla.
• W 1980 r. w Ugandzie odbyły się pierwsze od 1962 r. wybory parlamentarne, w których zwyciężył Kongres Ludowy Ugandy, co umożliwiło powrót do władzy prezydentowi Miltonowi Obote, obalonemu w 1971 r. przez gen. Idiego Amina.
• W 1982 r w Montego Bay (Jamajka) podpisana została Konwencja Narodów Zjednoczonych o prawie morza.
• W 1983 r. Danuta Wałęsa, w imieniu swego męża Lecha, odebrała w Oslo (Norwegia) Pokojową Nagrodę Nobla.
• W 1983 r. Raúl Alfonsín został prezydentem Argentyny.
• W 1984 r. Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło tzw. Konwencję w sprawie zakazu stosowania tortur.
• W 1988 r. szwedzki skoczek narciarski Jan Boklöv po raz pierwszy wygrał zawody o Pucharu Świata dzięki zastosowaniu tzw. „stylu V” w Lake Placid (USA).
• W 1989 r. Marián Čalfa został premierem Czechosłowacji.

• W 1990 r. Rada Najwyższa Gruzji podjęła decyzję o likwidacji Południowoosetyjskiego Obwodu Autonomicznego.
• W 1991 r. w zamieszkanym głównie przez Ormian Górskim Karabachu przeprowadzone zostało referendum, w którym zdecydowana większość głosujących opowiedziała się za niepodległością od Azerbejdżanu.
• W 1993 r. odbyła się premiera gry komputerowej pt. Doom.
• W 1995 r. po 23 latach od startu spłonął w atmosferze bezzałogowy sowiecki statek kosmiczny Kosmos 398.
• W 1996 r. komunistka Wisława Szymborska odebrała literacką Nagrodę Nobla.
• W 1997 r. stolica Kazachstanu została przeniesiona z Ałmaty do Astany.
• W 1999 r. Fernando de la Rúa został prezydentem Argentyny.
• W 2000 r. Ion Iliescu został po raz drugi prezydentem Rumunii.
• W 2001 r. odbyła się premiera filmu fantasy pt. Władca Pierścieni: Drużyna Pierścienia w reżyserii Petera Jacksona.
• W 2002 r. odbyła się premiera musicalu filmowego pt. Chicago w reżyserii Roba Marshalla.
• W 2005 r. 108 osób zginęło, a 2 zostały ranne w katastrzie lotu Sosoliso Airlines 1145 w Nigerii.
• W 2005 r. Islandka Unnur Birna Vilhjálmsdóttir zdobyła tytuł Miss Świata 2005 w kurorcie Sanya (Chiny).
• W 2005 r. wystartowała rosyjska telewizja informacyjna w języku angielskim pt. Russia Today.
• W 2007 r. Cristina Fernández de Kirchner jako druga kobieta (po Isabel Perón) objęła urząd prezydenta Argentyny.
• W 2007 r. po kilku dekadach w Londynie (Wielka Brytania) odbył się koncert brytyjskiego zespołu Led Zeppelin.
• W 2009 r. w Dublinie (Irlandia) otwarty został Most im. Samuela Becketta.
• W 2010 r. były premier Chorwacji Ivo Sanader został aresztowany na autostradzie w Austrii, dokąd uciekł po uchyleniu mu immunitetu parlamentarnego w związku z zarzutami korupcyjnymi.

• W 2011 r. Mohammed Basindawa został premierem Jemenu.
• W 2011 r. na podstawie porozumienia z opozycją ustąpił ze stanowiska prezydent Osetii Południowej Eduard Kokojty. Tymczasowym prezydentem został premier Wadim Browcew.
• W 2012 r. w Republice Środkowoafrykańskiej partyzanci z koalicji Seleka wznowili rebelię zmierzającą do obalenia prezydenta François Bozizé.
• W 2013 r. Urugwaj jako pierwszy kraj na świecie zalegalizował uprawę, sprzedaż i zażywanie marihuany.
• W 2015 r. Mauricio Macri został prezydentem Argentyny.
• W 2016 r. 48 osób zginęło, a 166 zostało rannych w wybuchu samochodu pułapki niedaleko stadionu piłkarskiego Beşiktaşu Stambuł (Turcja).
• W 2016 r. ok. 160 osób zginęło w wyniku zawalenia się świątyni ewangelikalnego Kościoła Biblijnego w mieście Uyo (Nigeria).
• W 2019 r. Sanna Marin objęła urząd premiera Finlandii.
• W 2019 r. 42-letni Ctirad Vitásek zastrzelił 7 i ranił 2 osoby w szpitalu uniwersyteckim w Ostrawie (Czechy). Po udanym policyjnym pościgu popełnił samobójstwo w swoim samochodzie.