12 LISTOPADA W HISTORII

12 listopada w Polsce:

• W 1454 r. król Kazimierz IV Jagiellończyk wydał w Nieszawie (woj. kujawsko-pomorskie) przywilej, na mocy którego wszelkie ważne decyzje państwowe zostały uzależnione od szlacheckich sejmików.
• W 1594 r. Gimnazjum Akademickie w Toruniu (woj. kujawsko-pomorskie) podniesione zostało do rangi trzyletniej uczelni wyższej.
• W 1596 r. w Krakowie (woj. małopolskie) odbył się pogrzeb królowej Polski Anny Jagiellonki.
• W 1607 r. odbył się ingres biskupa poznańskiego Andrzeja Opalińskiego.

• W 1648 r. Kozacy po zapłaceniu okupu zakończyli oblężenie twierdzy Zamość (woj. lubelskie).
• W 1655 r. podczas Potopu szwedzkiego, zawarty został tzw. układ w Ryńsku (woj. kujawsko-pomorskie) pomiędzy elektorem Brandenburgii i księciem pruskim Fryderykiem Wilhelmem I i szlachtą Prus Królewskich za zgodą króla Jana II Kazimierza.
• W 1668 r. ur. się Jerzy Stanisław Sapieha, stolnik litewski, wojewoda mścisławski i trocki.
• W 1669 r. po raz pierwszy w historii Rzeczypospolitej doszło do zerwania Sejmu koronacyjnego, poprzedzającego koronację króla-elekta Michała Korybuta Wiśniowieckiego.
• W 1674 r. podczas wojny polsko-tureckiej, Turcy skapitulowali przed wojskami króla Jana III Sobieskiego w oblężonym Barze (Kresy Wschodnie).
• W 1679 r. ur. się Michał Chalecki, szlachcic, polityk, oboźny Wielkiego Księstwa Litewskiego.
• W 1775 r. ur. się Adam Turno, ziemianin, zicer armii Księstwa Warszawskiego, pamiętnikarz.
• W 1807 r. obszar tzw. Nowego Śląska został przyłączony do Księstwa Warszawskiego.
• W 1815 r. cesarz Rosji Aleksander I Romanow przybył po raz pierwszy do Warszawy (woj. mazowieckie).
• W 1881 r. ur. się Piotr Klimek, duchowny, katecheta oraz dziekan w Żorach (woj. śląskie), zginął w 1940 r. w niemieckim obozie KL Mauthausen-Gusen w Austrii.
• W 1891 r. ur. się Władysław Bortnowski, żołnierz Legionów, generał dywizji Wojska Polskiego II RP, działacz emigracyjny i prezes Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce.
• W 1898 r. ur. się Leopold Okulicki ps. „Niedźwiadek”, żołnierz Legionów, generał brygady Wojska Polskiego II RP, współtwórca SZP, ZWZ, Armii Krajowej, komendant Okręgu Łódź ZWZ, ostatni komendant główny AK, komendant główny NIE, cichociemny, zamordowany przez Sowietów w 1946 r.
• W 1905 r. proklamowana została Republika Sławkowska.
• W 1911 r. odbyła się premiera filmu w języku jidysz pt. Okrutny ojciec w reżyserii Marka Arnsztejna.
• W 1911 r. w Warszawie (woj. mazowieckie) odsłonięty został pomnik Michaiła Skobielewa.

• W 1918 r. podczas wojny polsko-ukraińskiej, zakończyły się walki o Przemyśl (woj. podkarpackie).
• W 1921 r. ur. się Tadeusz Kamiński ps. ‘Olek”, podporucznik AK, Powstaniec Warszawski, dowódca III plutonu 1. kompanii batalionu „Parasol” AK, zginął w Powstaniu.
• W 1922 r. odbyły się pierwsze w historii wybory do Senatu RP.
• W 1923 r. ur. się Aleksy Antkiewicz, bokser, pierwszy powojenny medalista olimpijski, zwany „Bombardierem z Wybrzeża”.
• W 1925 r. założone zostało Polskie Towarzystwo Antropologiczne.
• W 1929 r. nad lotniskiem Ławica w Poznaniu (woj. wielkopolskie), podczas kręcenia sceny pojedynku powietrznego do filmu pt. Gwiaździsta eskadra, doszło do kolizji samolotów Spad 61C1 i Potez XV, zginęli pilot i obserwator z drugiej maszyny.
• W 1932 r. doszło do zamieszek antyżydowskich we Lwowie (woj. lwowskie, Kresy Wschodnie).
• W 1933 r. Ruch Chorzów zdobył swój pierwszy tytuł piłkarskiego mistrza Polski.
• W 1934 r. ur. się Joanna Olczak-Ronikier, pisarka, scenarzystka, współzałożycielka kabaretu literackiego „Piwnica pod Baranami”.
• W 1935 r. koło Łowicza (woj. łódzkie) spadł meteoryt.
• W 1939 r. w wyniku zderzenia pociągów w Sukowicach (woj. opolskie) zginęło kilkadziesiąt osób.
• W 1942 r. podczas rejsu szkoleniowego u wybrzeża Helu (woj. pomorskie) zatonął po kolizji ze statkiem magazynowym niemiecki okręt podwodny U-272, zginęło 28 spośród 47 członków załogi.
• W 1944 r. powołany został Centralny Komitet Żydów Polskich.
• W 1945 r. powołane zostało Towarzystwo Opieki nad Majdankiem.
• W 1948 r. biskup lubelski Stefan Wyszyński otrzymał nominację na arcybiskupa gnieźnieńskiego i warszawskiego oraz prymasa Polski.
• W 1949 r. zainaugurował działalność Teatr Nowy w Łodzi (woj. łódzkie).
• W 1959 r. ur. się Zenon Zając, ślusarz, pracownik Kopalni Węgla Kamiennego Wujek, zamordowany przez komunistów podczas pacyfikacji kopalni w 1981 r.

• W 1962 r. odbyła się premiera filmu przygodowego pt. O dwóch takich, co ukradli Księżyc w reżyserii Jana Batorego.
• W 1981 r. zwodowany został kadłub żaglowca „Dar Młodzieży”.
• W 1985 r. powołany został komunistyczny rząd Zbigniewa Messnera.
• W 1987 r. urodziła się pierwsza Polka z zapłodnienia pozaustrojowego.
• W 1989 r. w Krzyżowej (woj. dolnośląskie) odbyła się Msza Pojednania z udziałem premiera i byłego komunisty Tadeusza mazowieckiego i kanclerza RFN Helmuta Kohla.
• W 1992 r. sprowadzona z Francji urna z prochami gen. Kazimierza Sosnkowskiego złożona została w podziemiach bazyliki archikatedralnej św. Jana Chrzciciela w Warszawie (woj. mazowieckie).
• W 2003 r. Polska pokonała Włochy 3:1 w towarzyskim meczu piłkarskim na Stadionie Wojska Polskiego w Warszawie (woj. mazowieckie).
• W 2004 r. odbył się pierwszy Lekarski Egzamin Państwowy.
• W 2018 r. w całej Polsce odbyły się uroczystości z okazji 100. rocznicy odzyskania niepodległości przez Polskę.

12 listopada na świecie:

• W 836 r. konsekrowany został kościół św. Kastora w Koblencji (Niemcy).
• W 954 r. Lotar został koronowany na króla zachodnizrankijskiego.
• W 1028 r. odbył się ślub bizantyńskiej pary cesarskiej Zoe i Romana III Argyrosa.
• W 1037 r. Harold I Zajęcza Stopa został królem Anglii.
• W 1094 r. król Szkocji Duncan II poległ w bitwie pod Monthechin (Szkocja).
• W 1202 r. Waldemar II Zwycięski został królem Danii.
• W 1330 r. podczas wojny węgiersko-wołoskiej, klęską wojsk węgierskich zakończyła się bitwa pod Posadą (Rumunia).
• W 1459 r. założony został Uniwersytet Bazylejski (Szwajcaria).

• W 1472 r. wielki książę moskiewski Iwan III Srogi poślubił księżniczkę bizantyjską księżniczkę Zoe Paleolog.
• W 1503 r. ur. się Filip Wittelsbach, palatyn i książę Palatynatu-Neuburg.
• W 1540 r. ur. się Anna Wittelsbach, księżniczka Palatynatu-Veldenz, margrabina Badenii-Durlach.
• W 1547 r. ur. się Klaudia Walezjuszka, księżniczka francuska, księżna Lotaryngii i Baru.
• W 1614 r. zawarty został tzw. pokój w Xanten (Niemcy) kończący wojnę sukcesyjną w niemieckich Zjednoczonych Księstwach Jülich-Kleve-Berg.
• W 1660 r. w Llívii (Hiszpania) podpisany został francusko-hiszpański traktat graniczny.
• W 1673 r. podczas wojny Francji z koalicją hiszpańsko-austriacko-lotaryńską, po oblężeniu skapitulował francuski garnizon w Bonn (Niemcy).
• W 1717 r. ur. się Józef Fryderyk Wilhelm, książę Hohenzollern-Hechingen.
• W 1775 r. Emmanuel de Rohan-Polduc został wielkim mistrzem zakonu joannitów.
• W 1793 r. zgilotynowany został astronom i rewolucyjny mer Paryża (Francja) Jean Sylvain Bailly.
• W 1796 r. podczas I koalicji antyfrancuskiej, taktyczne zwycięstwo odniosły wojska austriackie nad francuskimi w bitwie pod Caldiero (Włochy).
• W 1802 r. brytyjski uczony John Dalton zademonstrował sformułowane przez siebie prawo stosunków wielokrotnych.
• W 1841 r. podczas I wojny brytyjsko-afgańskiej, wojska afgańskie rozpoczęły oblężenie Dżalalabadu (Afganistan).
• W 1847 r. brytyjczyk James Young Simpson po raz pierwszy użył do znieczulenia chlorzormu.
• W 1858 r. Jan II Dobry został księciem Liechtensteinu.
• W 1862 r. niemiecki astronom Christian Peters odkrył planetoidę (77) Frigga.
• W 1864 r. wybuchła wojna brytyjsko-bhutańska.

• W 1872 r. założony został niemiecki Dresdner Bank.
• W 1879 r. austriacki astronom Johann Palisa odkrył planetoidę (210) Isabella.
• W 1881 r. w Nowym Jorku (USA) odbyła się premiera II Koncertu fortepianowego Piotra Czajkowskiego.
• W 1885 r. Johann Palisa odkrył planetoidę (253) Mathilde.
• W 1893 r. tzw. linia Duranda została przyjęta jako granica między brytyjskimi posiadłościami w Indiach a Afganistanem.
• W 1895 r. Mustafa Fahmi Pasza został premierem Egiptu.
• W 1896 r. William Coleman został prezydentem Liberii.
• W 1901 r. włoski astronom Luigi Carnera odkrył planetoidę (479) Caprera.
• W 1908 r. 348 górników zginęło w wyniku eksplozji w kopalni węgla kamiennego w Hamm (Niemcy).
• W 1908 r. Butrus Ghali został premierem Egiptu.
• W 1909 r. węgierska Partia Niepodległości rozpadła się na skrzydła radykalne i umiarkowane.
• W 1909 r. w Wiedniu (Austria) odbyła się premiera operetki pt. Hrabia Luksemburg autorstwa Franza Lehára.
• W 1912 r. na Lodowcu Szelfowym Rossa (Antarktyda) znalezione zostały zamrożone ciała Roberta Falcona Scotta i pozostałych członków jego wyprawy na biegun południowy.
• W 1914 r. podczas I w.ś. Turcja wypowiedziała wojnę państwom ententy.
• W 1918 r. Austria została proklamowana republiką.
• W 1918 r. Niemiecki astronom Max Wolf odkrył planetoidę (907) Rhoda.
• W 1918 r. podczas wojny domowej w Rosji, zwycięstwo odnieśli bolszewicy w bitwie o Grozny (ZSRR).
• W 1918 r. założona została Bawarska Partia Ludowa.
• W 1920 r. na mocy traktatu z Rapallo utworzone zostało Wolne Miasto Fiume (Chorwacja).

• W 1921 r. w USA rozpoczęła się konferencja waszyngtońska zwołana w celu uregulowania sytuacji na Dalekim Wschodzie i Oceanie Spokojnym, powstałej po zakończeniu I wojny światowej, awansu Japonii do rangi wielkiej potęgi oraz ograniczenia zbrojeń morskich.
• W 1925 r. brytyjski okręt podwodny HMS M1 zatonął z całą załogą (69 osób) po zderzeniu ze szwedzkim parowcem SS „Vidar” na wysokości Plymouth (Wielka Brytania).
• W 1927 r. rewolucjnista Lew Trocki został wydalony z bolszewickiej partii WKP(b).
• W 1929 r. ur. się Grace Grimaldi, amerykańska aktorka, księżna Monako.
• W 1933 r. Hugh Gray jako pierwszy sfotografował rzekomego potwora z Loch Ness.
• W 1933 r. w wyborach do niemieckiego Reichstagu nazistowska NSDAP otrzymała 92% poparcia.
• W 1933 r. ujgurski działacz niepodległościowy Sabit Damolla, proklamował niepodległość Sinciangu od Chin, jako Turecka Islamska Republika Turkiestanu Wschodniego.
• W 1936 r. w USA otwarty został most przez Zatokę San Francisco łączący San Francisco z Oakland.
• W 1936 r. węgierski astronom György Kulin odkrył planetoidę (2043) Ortutay.
• W 1940 r. podczas II w.ś. wojska Wolnej Francji zajęły Gabon, kontrolowany dotąd przez rząd Vichy.
• W 1942 r. podczas II w.ś. wojska alianckie zdobyły Tobruk (Libia).
• W 1942 r. podczas II w.ś. rozpoczęła się I bitwa pod Guadalcanalem między wojskami amerykańskimi i japońskimi.
• W 1943 podczas II w.ś. rozpoczęła się bitwa o Leros (Grecja).
• W 1944 r. ur. się Booker T. Jones, amerykański muzyk, członek zespołu Booker T. and the M.G.’s.
• W 1944 r. bombowce angielskiej Royal Air Force zatopiły niemiecki pancernik „Tirpitz” w Tromsø (Norwegia).
• W 1945 r. ur. się Neil Young, kanadyjski gitarzysta, wokalista, kompozytor, członek zespołów Buffalo Springfield i Crosby, Stills, Nash and Young.
• W 1948 r. Międzynarodowy Trybunał Wojskowy dla Dalekiego Wschodu w Tokio (Japonia) ogłosił wyroki w procesie japońskich dowódców wojskowych oskarżonych o dokonanie zbrodni w czasie II wojny światowej.

• W 1948 r. zlikwidowana została komunikacja tramwajowa w Igławie (Czechy).
• W 1949 r. na konferencji prasowej w Wolfsburgu (Niemcy) zaprezentowany został Volkswagen Transporter.
• W 1950 r. założony został maltański klub piłkarski Birkirkara FC.
• W 1952 r. Sowieci dokonali oblotu bombowca Tu-95.
• W 1956 r. Sudan i Tunezja zostały członkami ONZ.
• W 1958 r. zakończyła się brytyjsko-islandzka I wojna dorszowa.
• W 1962 r. na wyspie Honsiu (Japonia) utworzony został Park Narodowy Hakusan.
• W 1964 r. Brytyjka Ann Sidney zdobyła tytuł Miss World 1964 w Londynie (Wielka Brytania).
• W 1964 r. książę Jan został wielkim księciem Luksemburga po abdykacji swojej matki Szarlotty.
• W 1964 r. w Tokio (Japonia) zakończyły się II Letnie Igrzyska Paraolimpijskie.
• W 1965 r. Sowieci wystrzelili sondę Wenera 2 w kierunku planety Wenus.
• W 1968 r. Gwinea Równikowa została przyjęta do ONZ.
• W 1970 r. Japończycy dokonali oblotu samolotu transportowego Kawasaki C-1.
• W 1970 r. ok. pół miliona osób zginęło po uderzeniu cyklonu Bhola we Wschodnim Pakistanie (obecnie Bangladesz).
• W 1971 r. w stanie Utah (USA) utworzony został Park Narodowy Arches.
• W 1974 r. USA i Algieria wznowiły zerwane 7 lat wcześniej stosunki dyplomatyczne.
• W 1975 r. Komory zostały członkiem ONZ.
• W 1976 r. Édouard Nzambimana został premierem Burundi.
• W 1979 r. prezydent USA Jimmy Carter wstrzymał import ropy naftowej z Iranu w związku z wzięciem zakładników w amerykańskiej ambasadzie w Teheranie (Iran).
• W 1979 r. Süleyman Demirel został po raz czwarty premierem Turcji.
• W 1980 r. amerykańska sonda Voyager 1 zbliżyła się do Saturna i wykonała pierwsze zdjęcia jego pierścieni.

• W 1980 r. reprezentacja Polski odniosła jedyne do tej pory zwycięstwo (2:1) nad reprezentacją Hiszpanii w towarzyskim meczu piłkarskim rozegranym w Barcelonie (Hiszpania).
• W 1981 r. rozpoczął się drugi testowy lot STS-2 amerykańskiego wahadłowca Columbia.
• W 1982 r. Jurij Andropow został wybrany na sekretarza generalnego sowieckiej KPZR.
• W 1985 r. powstała Hiszpańska Akademia Sztuki Filmowej.
• W 1989 r. papież Jan Paweł II kanonizował brata Alberta Chmielewskiego i Agnieszkę Przemyślidkę.
• W 1990 r. Akihito został koronowany na 125. cesarza Japonii.
• W 1990 r. Letsie III został królem Lesotho, zastępując zdetronizowanego ojca Moshoeshoe II.
• W 1991 r. 270 osób zginęło, a 250 uznano za zaginione gdy indonezyjscy żołnierze otworzyli ogień do studentów biorących udział w pogrzebie kolegi na cmentarzu Santa Cruz w Dili (Timor Wschodni).
• W 1994 r. Chandrika Kumaratunga została zaprzysiężona na urząd prezydenta Sri Lanki.
• W 1995 r. rozpoczęła się misja STS-74 amerykańskiego wahadłowca Atlantis.
• W 1995 r. obywatele Azerbejdżanu przyjęli w referendum nową konstytucję.
• W 1996 r. należący do Saudi Arabian Airlines Boeing 747 i kazachski transportowy Ił-76 zderzyły się koło Nowego Delhi (Indie), zginęło 349 osób.
• W 1996 r. ukazał się debiutancki album amerykańskiego rapera Eminem pt. Infinite.
• W 1998 r. niemiecki Daimler-Benz połączył się z amerykańskim Chryslerem, tworząc korporację Daimler-Chrysler.
• W 1999 r. 894 osoby zginęły, a 4948 zostało rannych w trzęsieniu ziemi w Düzce (Turcja).
• W 1999 r. na wyspie Palawan (Filipiny) utworzony został Park Narodowy Rzeki Podziemnej Puerto Princesa.
• W 1999 r. założono mołdawski klub piłkarski Dacia Kiszyniów.

• W 2001 r. należący do American Airlines Airbus A300 rozbił się krótko po starcie z Portu lotniczego Nowy Jork-JFK (USA), zginęło 260 osób.
• W 2003 r. 23 osoby zginęły, w tym 19 włoskich karabinierów, w samobójczym zamachu bombowym w Nasirijji (Irak).
• W 2003 r. komunista Aleksander Kwaśniewski jako pierwszy polski prezydent przybył z zicjalną wizytą do Albanii.
• W 2004 r. w Ramallah na Zachodnim Brzegu Jordanu (Palestyna) odbył się pogrzeb prezydenta autonomii palestyńskiej Jasera Arafata.
• W 2006 r. Gerald Ford został najdłużej żyjącym byłym prezydentem USA. Zmarł tego samego roku.
• W 2006 r. mieszkańcy Osetii Południowej opowiedzieli się w referendum za niepodległością od Gruzji.
• W 2010 r. rozpoczęły się XVI Igrzyska Azjatyckie w Kantonie (Chiny).
• W 2011 r. Liga Państw Arabskich zawiesiła Syrię w prawach członka.
• W 2011 r. premier Włoch Silvio Berlusconi podał się do dymisji.
• W 2013 r. Tryptyk zatytułowany Trzy studia do portretu Luciana autorstwa Freuda Francisa Bacona został sprzedany na aukcji domu aukcyjnym Christie’s w Londynie (Wielka Brytania) za 142 mln USD, co stanowiło wówczas najwyższą cenę, jaką zapłacona została na aukcji za dzieło sztuki.
• W 2014 r. lądownik Philae, który odłączył się od należącej do Europejskiej Agencji Kosmicznej sondy Rosetta, wylądował pierwszy raz w historii na jądrze komety (67P/Czuriumow-Gierasimienko).
• W 2015 r. 43 osoby zginęły, a ok. 240 zostało rannych w samobójczym zamachu bombowym w Bejrucie (Liban).
• W 2015 r. George Konrote został prezydentem Fidżi.
• W 2017 r. 630 osób zginęło, a ponad 10 tys. zostało rannych w trzęsieniu ziemi na pograniczu iracko-irańskim.
• W 2017 r. ubiegający się o reelekcję Borut Pahor wygrał w II turze wybory prezydenckie w Słowenii.
• W 2020 r. Juan Antonio Briceño został premierem Belize.