23 MARCA W HISTORII

23 marca w Polsce:

• W 1231 r. pojawiła się pierwsza wzmianka o Zgierzu (woj. łódzkie).
• W 1343 r. położony został kamień węgielny pod budowę murów obronnych Głównego Miasta (Gdańsk, woj. pomorskie).
• W 1609 r. podczas wojny o Inflanty, zwycięstwo odniosła flota polska nad szwedzką w stoczonej w bitwie morskiej pod Salis. (obecnie Łotwa).
• W 1613 r. król Zygmunt III Waza i cesarz Maciej Habsburg zawarli sojusz polsko-austriacki.

• W 1660 r. podczas IV wojna polsko-rosyjskiej, wojska rosyjskie rozpoczęły oblężenie Lachowicz (Kresy Wschodnie).
• W 1768 r. Rada Senatu podjęła uchwałę o wezwaniu na pomoc wojsk rosyjskich w celu stłumienia konfederacji barskiej.
• W 1791 r. ur. się Stanisław Chołoniewski, hrabia, duchowny katolicki, kaznodzieja, publicysta, pisarz.
• W 1818 r. ur. się Józef Kapuściński, działacz niepodległościowy, emisariusz Towarzystwa Demokratycznego Polskiego. Zamordowany został w egzekucji przez Austryjaków w 1847 r.
• W 1822 r. ur. się Ignacy Łukasiewicz, farmaceuta i przedsiębiorca, założyciel pierwszej na świecie kopalni ropy naftowej, wynalazca lampy naftowej, pionier przemysłu naftowego w Europie, działacz niepodległościowy i rewolucjonista.
• W 1824 r. ur. się Zygmunt Miłkowski, pisarz, publicysta, wojskowy, działacz niepodległościowy.
• W 1831 r. ur. się Salomea Palińska, żydowsko-polska aktorka teatralna.
• W 1857 r. ur. się Teodor Talowski, artysta, malarz, architekt.
• W 1860 r. ur. się Jan Kleski, ziemianin, prawnik, polityk, poseł.
• W 1869 r. ur. się Leopold Pilichowski, żydowsko-polski artysta, malarz.
• W 1873 r. ur. się Maria Przybyłko-Potocka, aktorka teatralna, reżyser i dyrektor teatru. Zginęła w Powstaniu Warszawskim w 1944 r.
• W 1874 r. ur. się Ludwik Hammerling, ziemianin, przedsiębiorca, polityk, senator II RP. Zginął w USA w 1935 r.
• W 1875 r. ur. się Franciszek Dionizy Wilkoszewski, dziennikarz, wydawca, wieloletni redaktor „Gońca Częstochowskiego”. Zginął w niemieckim obozie KL Buchenwald w 1941 r.
• W 1878 r. ur. się Roman Hubczeńko, aktor teatralny i filmowy.

• W 1882 r. ur. się Miron Kantor, major Wojska Polskiego II RP, lekarz chirurg. Zamordowany w 1940 r. przez Sowietów w Katyniu (ZSRR).
• W 1891 r. ur. się Jerzy Hoppen, artysta, malarz, grafik, pedagog, historyk sztuki i konserwator.
• W 1896 r. ur. się Kazimierz Wilamowski, właśc. Kazimierz Antoni Knobelsdorf, aktor teatralny, filmowy i telewizyjny, reżyser teatralny.
• W 1902 r. ur. się Józef Cebula, duchowny katolicki, Misjonarz Oblat Maryi Niepokalanej (OMI), błogosławiony Kościoła katolickiego. Rozstrzelany w 1941 r. w niemieckim obozie KL Mauthausen-Gusen (Austria).
• W 1902 r. ur. się Zbysław Ciołkosz, konstruktor lotniczy. Zmarł w USA w 1960 r.
• W 1903 r. ur. się Zdzisław Karczewski, lekkoatleta, mistrz Polski, aktor teatralny, filmowy i telewizyjny, reżyser i dyrektor teatralny.
• W 1912 r. w Wyrzysku (woj. wielkopolskie) ur. się Wernher von Braun, niemiecki nazista, zicer nazistowskiej SS, konstruktor m.in. rakiety V-2, konstruktor i dyrektor w amerykańskiej NASA. Zmarł w 1977 r. w USA.
• W 1912 r. ur. się Roman Pisarski, pisarz, autor książek dla dzieci, publicysta, nauczyciel.
• W 1915 r. podczas I w.ś. po prawie pięciu miesiącach oblężenia przez Rosjan skapitulowała austriacka Twierdza Przemyśl (woj. podkarpackie).
• W 1917 r. ur. się Wacław Kuchnio ps. „Spokojny”, żołnierz Związku Walki Zbrojnej, Armii Krajowej i Wolność i Niezawisłość. Popełnił samobójstwo w 1948 r. podczas obławy przez komunistyczne służby.
• W 1920 r. ur. się Czesław Mroczek, aktor teatralny, filmowy, telewizyjny i dubbingowy.
• W 1927 r. polskie władze zdelegalizowały partię Białoruska Włościańsko-Robotnicza Hromada.
• W 1930 r. ur. się Zygmunt Hübner, aktor teatralny, pisarz, reżyser, publicysta i pedagog.

• W 1932 r. ur. się Andrzej Tomecki, aktor teatralny, filmowy i telewizyjny.
• W 1932 r. Aleksandr Juninskij z sowieckiej ZSRR został laureatem I nagrody II Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina.
• W 1933 r. ur. się Andrzej Trzaskowski, muzyk, kompozytor, pianista, dyrygent, publicysta i krytyk muzyczny.
• W 1935 r. Sejm II RP uchwalił tzw. konstytucję kwietniową, podpisaną miesiąc później przez prezydenta Ignacego Mościckiego.
• W 1935 r. miało miejsce trzęsienie ziemi o sile 4,3 stopnia w skali Richtera w okolicach Czarnego Dunajca (woj. małopolskie).
• W 1936 r. w Krakowie (woj. małopolskie) doszło do rozruchów antysanacyjnych. Policja otworzyła ogień do manifestujących, zabijając 10 osób i raniąc 45.
• W 1938 r. ur. się Alojzy Twardecki, tłumacz, nauczyciel akademicki, strażak. Był jednym z ponad 200 tysięcy polskich dzieci wywiezionych do Niemiec i poddanych germanizacji w jednym z ośrodków Lebensborn (Niemcy).
• W 1939 r. po zajęciu Kłajpedy (Kresy Wschodnie) przez Niemców przeprowadzona została tzw. mobilizacja alarmowa.
• W 1945 r. ur. się Antoni Krupa, muzyk, kompozytor, dziennikarz, publicysta.
• W 1945 r. podczas II w.ś. sowiecka Armia Czerwona zajęła Sopot (woj. pomorskie).
• W 1946 r. ur. się Jacek Mikuła, muzyk, pianista, kompozytor i aranżer.
• W 1947 r. ur. się Ryszard Misiek, muzyk jazzowy, sakszonista, twórca i kierownik Polskiego Teatru Instrumentalnego.
• W 1952 r. ur. się Sławomir Kryński, reżyser filmowy i scenarzysta.
• W 1952 r. ur. się Marek Oramus, pisarz fantastyki i publicysta.

• W 1953 r. ur. się Danuta Lejman, po mężu Perkowska, lekkoatletka, mistrzyni Polski.
• W 1961 r. odbyła się premiera filmu pt. Rozstanie w reżyserii Wojciecha Jerzego Hasa.
• W 1965 r. ur. się Agata Młynarska, aktorka, dziennikarka, producentka, konferansjerka, prezenterka telewizyjna.
• W 1966 r. ur. się Hubert Urbański, aktor, dziennikarz, prezenter telewizyjny i radiowy.
• W 1967 r. ur. się Michał Białecki, aktor teatralny, filmowy i telewizyjny, reżyser, producent.
• W 1967 r. ur. się Rafał Kubacki, judoka, siedemnastokrotny mistrz Polski, olimpijczyk.
• W 1967 r. ur. się Jacek Polak, muzyk, gitarzysta, współzałożyciel rockowej grupy muzycznej Mr. Pollack. Zmarł na Covid19 w 2020 r.
• W 1971 r. ur. się Leszek Możdżer, muzyk, pianista, kompozytor, producent muzyczny.
• W 1971 r. 18 górników zginęło w katastrzie w kopalni KWK „Rokitnica” w Zabrzu (woj. śląskie).
• W 1973 r. ur. się Jerzy Dudek, piłkarz, reprezentant Polski.
• W 1975 r. ur. się Maria Seweryn, aktorka teatralna, filmowa i telewizyjna, dyrektor teatru.
• W 1976 r. ur. się Marcin Czarnik, aktor teatralny, filmowy i telewizyjny.
• W 1980 r. odbyły się wybory do Sejmu i Rad Narodowych PRL.
• W 1995 r. podpisana została tzw. Karta Etyczna Mediów.
• W 1999 r. pistolet WIST-94 wszedł na wyposażenie Sił Zbrojnych III RP.
• W 2000 r. były komunista, minister i poseł Ireneusz Sekuła został znaleziony nieprzytomny z ranami postrzałowymi brzucha w swoim biurze w Warszawie (woj. mazowieckie). Zmarł 29 kwietnia w szpitalu.
• W 2001 r. odbyła się premiera filmu przygodowego pt. W pustyni i w puszczy w reżyserii Gavina Hooda.
• W 2017 r. otwarte zostało Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku (woj. pomorskie).

23 marca na świecie:

• W 603 r. (lub 26 marca) ur. się K’inich Janaab’ Pakal, władca państwa-miasta Majów Palenque.
• W 625 r. zwycięstwo odniesli Kurjaszyci z Mekki (Arabia Saudyjska) nad muzułmanami z Medyny (Arabia Saudyjska) dowodzonymi przez Mahometa w bitwie pod Uhudem (Arabia Saudyjska).
• W 752 r. (lub 22 marca) Stefan II został wybrany papieżem. Zmarł przed koronacją.
• W 1153 r. w Konstancji (Niemcy) zawarta została ugoda między papieżem Eugeniuszem III a królem Niemiec Fryderykiem I Barbarossą, który miał otrzymać koronę cesarską w zamian za pomoc w przywróceniu władzy papieża w Państwie Kościelnym.
• W 1187 ur. się Piotr I, portugalski książę, hrabia Urgell.
• W 1324 r. papież Jan XXII ekskomunikował króla Niemiec Ludwika IV Bawarskiego.
• W 1430 ur. się Małgorzata Andegaweńska, królowa Anglii.
• W 1530 r. król Hiszpanii Karol V Habsburg podpisał akt, na mocy którego Malta została przekazana zakonowi joannitów.
• W 1534 r. Konkwistadorzy pod dowództwem Francisca Pizarra zdobyli Cuzco (Peru).
• W 1568 r. w trakcie wojen religijnych we Francji zawarty został tzw. pokój z Longjumeau.
• W 1609 r. (data chrztu) ur. się Giovanni Benedetto Castiglione, włoski artysta, malarz barokowy, rysownik.
• W 1609 r. ur. się Johann Heinrich Schönfeld, niemiecki artysta, malarz, rysownik.
• W 1648 r. Francja i Holandia dokonały podziału karaibskiej wyspy Saint Martin/Sint Maarten.
• W 1680 r. ur. się Juan Ramírez Mejandre, hiszpański artysta, rzeźbiarz.
• W 1702 r. rozpoczęła się wyprawa do ludu Cabuquas w Afryce Południowej z udziałem m.in. Polaków.

• W 1708 r. pretendent do tronu Szkocji i Anglii Jakub Franciszek Edward Stuart podjął nieudaną próbę wylądowania w Szkocji na czele floty francuskiej.
• W 1716 r. Jeremiasz III został ekumenicznym patriarchą Konstantynopola (obecnie Stambuł, Turcja).
• W 1732 ur. się Maria Adelajda Burbon, francuska księżniczka.
• W 1752 r. ukazało się pierwsze wydanie najstarszej kanadyjskiej gazety pt. „Halifax Gazette”.
• W 1779 r. brytyjski astronom Edward Pigott odkrył Galaktykę Czarne Oko w gwiazdozbiorze Warkocza Bereniki.
• W 1781 r. wojska hiszpańskie rozgromiły armię powstańczą Tupaca Amaru II w bitwie pod Pucacasa (Peru).
• W 1782 r. we Francji wydana została powieść epistolarna autorstwa Pierre’a Choderlosa de Laclosa pt. Niebezpieczne związki.
• W 1796 r. ur. się Wawrzyniec Imbert, francuski duchowny katolicki, biskup, misjonarz, męczennik, święty.
• W 1801 r. cesarz Rosji Paweł I Romanow został zamordowany w pałacowym zamachu stanu. Nowym cesarzem został jego syn Aleksander I Romanow.
• W 1809 r. ur. się Hippolyte Flandrin, francuski artysta, malarz.
• W 1836 r. amerykańska mennica państwowa rozpoczęła bicie monet przy użyciu maszyny parowej.
• W 1839 r. ur. się Alfons Maria Fusco, włoski duchowny katolicki, święty.
• W 1839 r. na łamach gazety pt. „Boston Morning Post” prawdopodobnie po raz pierwszy użyte zostało określenie „OK”.
• W 1847 r. doszło do wielkiego pożaru Bukaresztu (Rumunia).
• W 1849 r. zwycięstwem wojsk austriackich nad piemonckimi zakończyła się bitwa pod Novarą (Włochy).

• W 1861 r. Camillo Cavour został pierwszym premierem zjednoczonych Włoch.
• W 1868 r. założony został Uniwersytet Kalifornijski (USA).
• W 1869 r. ur. się Emilio Aguinaldo, filipiński działacz niepodległościowy, polityk, pierwszy prezydent Filipin.
• W 1881 r. podpisany został traktat pokojowy kończący I wojnę burską.
• W 1882 r. utworzone zostało Biuro Wywiadu Marynarki Wojennej USA.
• W 1887 r. ur. się Juan Gris, hiszpański artysta, malarz.
• W 1887 r. ur. się Feliks Jusupow, rosyjski książę, autor, publicysta.
• W 1892 r. Botho zu Eulenburg został premierem Prus.
• W 1895 r. Antonio Cánovas del Castillo został po raz szósty premierem Hiszpanii.
• W 1895 r. brytyjska drużyna Manchester City odniósła najwyższe ligowe zwycięstwo w swojej historii, pokonując Lincoln City 11:3
• W 1903 r. bracia Wright złożyli wniosek o przyznanie patentu na ich sposób sterowania maszynami latającymi.
• W 1904 r. ur. się Joan Crawford, amerykańska aktorka.
• W 1908 r. niemiecki astronom Max Wolf odkrył planetoidę (659) Nestor.
• W 1911 r. w Royal Albert Hall w Londynie (Wielka Brytania) po raz pierwszy wykonany został hymn ruchu brytyjskich sufrażystek pt. The March z the Women, skomponowany przez Ethel Smyth.
• W 1918 r. powstała Dońska Republika Radziecka.
• W 1919 r. nazista Benito Mussolini założył we Włoszech faszystowską organizację tzw. Związki Kombatanckie.
• W 1926 r. powstała irlandzka republikańska partia polityczna Fianna Fáil.
• W 1931 r. Józef Piłsudski zakończył trzymiesięczny wypoczynek na Maderze (Portugalia).

• W 1933 r. belgijski astronom Sylvain Arend odkrył planetoidę (1263) Varsavia.
• W 1933 r. niemiecki Reichstag przyjął tzw. ustawę o pełnomocnictwach (jęz. niem. Ermächtigungsgesetz), oznaczającej w praktyce przekazanie Adolfowi Hitlerowi pełni władzy, gdyż przyznawała ona jego rządowi prawo uchwalania ustaw bez zgody Reichstagu.
• W 1937 r. podczas hiszpańskiej wojny domowej, zwycięstwo odniosły wojska republikańskie w bitwie pod Guadalajarą.
• W 1939 r. wybuchła wojna węgiersko-słowacka.
• W 1942 r. podczas II w.ś. Adolf Hitler wydał dyrektywę o rozpoczęciu budowy Wału Atlantyckiego.
• W 1942 r. podczas II w.ś. wojska japońskie dokonały inwazji na Andamany w Zatoce Bengalskiej (Indie).
• W 1943 r. podczas II w.ś. otwarty został zbudowany przez armię amerykańską Port lotniczy Keflavík (Islandia).
• W 1944 r. ur. się Ric Ocasek, amerykański muzyk, gitarzysta, kompozytor, wokalista zespołu The Cars, producent muzyczny. Zmarł w 2019 r.
• W 1944 r. podczas II w.ś. 33 żołnierzy niemieckiej SS zginęło w ataku partyzantów w Rzymie (Włochy). Następnego dnia Niemcy w odwecie rozstrzelali w kamieniołomach pod miastem 335 cywilów.
• W 1948 r. podczas wojny domowej w Mandacie Palestyny, w mieście Naharijja (Izrael) Arabowie rozbili żydowski konwój z zaopatrzeniem dla kibucu Jechi’am, zginęło 47 osób.
• W 1949 r. ur. się Trevor Jones, afrykański muzyk, kompozytor, twórca muzyki filmowej.
• W 1949 r. podczas I wojny izraelsko-arabskiej, zawarte zostało porozumienie o zawieszeniu broni między Izraelem a Libanem.

• W 1949 r. brytyjski parlament uchwalił Akt nowzundlandzki, który potwierdził warunki unii pomiędzy odrębnymi dotychczas dominiami Kanady i Nowej Fundlandii.
• W 1950 r. w USA odbyła się 22. ceremonia wręczenia Oscarów.
• W 1951 r. odsłonięty został Pomnik założycieli miasta Tel Awiw (Izrael).
• W 1953 r. ur. się Chaka Khan, amerykańska piosenkarka.
• W 1956 r. Pakistan jako pierwszy kraj islamski został proklamowany republiką.
• W 1956 r. ukazał się debiutancki album pt. Elvis Presley, amerykańskiego króla rock-n-rolla Elvisa Presleya.
• W 1958 r. otwarta została Synagoga Pokoju w Strasburgu (Francja).
• W 1960 r. ur. się Grażyna Michalska, właściwie Grażyna Górska-Chojnacka, aktorka filmowa.
• W 1961 r. w Leningradzie (ZSRR) odbyła się prapremiera baletu pt. Legenda o miłości z choreografią Jurija Grigorowicza, librettem Nazıma Hikmeta i muzyką Arifa Melikowa.
• W 1961 r. w ostatnim dniu, 10-dniowego testu w komorze wypełnionej tlenem, która miała symulować warunki panujące wewnątrz statku kosmicznego, kandydat na kosmonautę sowiecki porucznik pilot Walentin Bondarienko w wyniku nieuwagi upuścił nasączony spirytusem wacik na rozgrzaną płytę kuchenki elektrycznej, na której przyrządzał posiłki, po czym nastąpił wybuchł gwałtowny pożar. Ciężko poparzony Bondarienko zmarł tego samego dnia w szpitalu w Moskwie (ZSRR).
• W 1963 r. w Londynie (Wielka Brytania) odbył się 8. Konkurs Piosenki Eurowizji.
• W 1965 r. rozpoczęła się amerykańska załogowa misja kosmiczna Gemini 3.
• W 1978 r. do południowego Libanu przybyły pierwsze oddziały ONZ-owskiej misji pokojowej UNIFIL.
• W 1980 r. we Włoszech wybuchła tzw. afera Totonero związana z handlem meczami w piłkarskich ligach Serie A i Serie B.

• W 1982 r. w puczu wojskowym odsunięty został od władzy prezydent Gwatemali Fernando Romeo Lucas García, którego zastąpił emerytowany generał Efraín Ríos Montt.
• W 1983 r. prezydent USA Ronald Reagan ogłosił w orędziu telewizyjnym zainicjowanie tzw. programu „Gwiezdnych wojen”.
• W 1984 r. odbyła się premiera komedii filmowej pt. Akademia Policyjna w reżyserii Hugh Wilsona.
• W 1987 r. Willy Brandt ustąpił z funkcji przewodniczącego Socjaldemokratycznej Partii Niemiec (SPD).
• W 1988 r. rząd Nikaragui i antykomunistyczna organizacja partyzancka Contras zawarły w Sapoa zawieszenie broni w wojnie domowej.
• W 1988 r. Zbigniew Boniek po raz ostatni (80 raz) wystąpił w piłkarskiej reprezentacji Polski w zremisowanym 1:1 towarzyskim meczu z Irlandią Północną w Belfaście (Irlandia).
• W 1989 r. Stanley Pons z University z Utah (USA) i Martin Fleischmann z University z Southampton (WIelka Brytania) ogłosili, że wynaleźli prostą metodę wykonania zimnej fuzji atomów deuteru, poprzez elektrolizę ciężkiej wody z użyciem porowatej elektrody palladowej.
• W 1990 r. odbyła się premiera filmu pt. Pretty Woman w reżyserii Garry’ego Marshalla.
• W 1994 r. 75 osób zginęło w katastrzie rosyjskiego Airbusa A310 na Syberii (Rosja).
• W 1994 r. kandydat rządzącej Partii Rewolucyjno-Instytucjonalnej na prezydenta Meksyku Luis Colosio został zamordowany w Tijuanie (Meksyk) przez 23-letniego Mario Aburto Martíneza.
• W 1996 r. urzędujący prezydent Lee Teng-hui wygrał pierwsze bezpośrednie wybory prezydenckie na Tajwanie.
• W 1998 r. film pt. Titanic Jamesa Camerona zdobył 11 statuetek podczas 70. ceremonii wręczenia Oscarów.

• W 1998 r. prezydent Rosji Borys Jelcyn zdymisjonował premiera Wiktora Czernomyrdina. Nowym premierem został Siergiej Kirijenko.
• W 2000 r. papież Jan Paweł II odprawił mszę św. w Wieczerniku w Jerozolimie (Izrael).
• W 2001 r. rosyjska stacja orbitalna Mir spłonęła w atmosferze nad Pacyfikiem.
• W 2003 r. podczas II wojny w Zatoce Perskiej, rozpoczęła się bitwa pod Nasirijją (Irak).
• W 2003 r. w USA odbyła się 75. ceremonia wręczenia Oscarów.
• W 2003 r. w podwójnym referendum zatwierdzone zostało członkostwo Słowenii w Unii Europejskiej i NATO.
• W 2003 r. w wyniku referendum w Czeczenii została przyjęta konstytucja zaproponowana przez władze rosyjskie.
• W 2004 r. Lawrence Gonzi został premierem Malty.
• W 2005 r. 15 osób zginęło, a 170 zostało rannych w eksplozji w rafinerii BP w Texas City (USA).
• W 2007 r. irańska marynarka wojenna pojmała 15 brytyjskich marynarzy z fregaty HMS „Cornwall”, patrolującej irackie wody Zatoki Perskiej.
• W 2007 r. wicepremier Iraku sunnita Salam Zikam Ali az-Zauba’i został ciężko ranny w zamachu samobójczym w Bagdadzie (Irak).
• W 2007 r. ok. 500 osób zginęło w stolicy Demokratycznej Republiki Konga Kinszasie w walkach pomiędzy wojskiem a sympatykami kandydata opozycji w wyborach prezydenckich Jean-Pierre’a Bemby.
• W 2009 r. 14 osób zginęło w katastrzie samolotu Pilatus PC-12 w Butte w stanie Montana (USA).
• W 2009 r. strona rządowa i rebelianci z Narodowego Kongresu Obrony Ludu zawarli porozumienie kończące 5-letni konflikt w prowincji Kiwu (Demokratyczna Republika Konga).

• W 2009 r. dwóch pilotów zginęło w katastrzie należącego do przedsiębiorstwa FedEx samolotu transportowego McDonnell Douglas MD-11F podczas podchodzenia do lądowania w porcie lotniczym Narita pod Tokio (Japonia).
• W 2012 r. Nicolae Timzti został zaprzysiężony na urząd prezydenta Mołdawii.
• W 2014 r. Kamil Stoch zwyciężył w klasyfikacji generalnej Pucharu Świata w skokach narciarskich.
• W 2017 r. wybuchł pożar największego ukraińskiego składu amunicji w pobliżu miasta Bałaklija w obwodzie charkowskim.
• W 2018 r. 25-letni marokański terrorysta zastrzelił 4 i zranił 15 osób w miejscowościach Carcassonne i Trèbes (Francja), po czym zginął w strzelaninie z policją.