23 WRZEŚNIA W HISTORII

23 września w Polsce:

• W 1291 r. ur. się Bolesław III Rozrzutny, książę wrocławski, legnicki, brzeski, kaliski, opawski i namysłowski.
• W 1492 r. Jan I Olbracht został koronowany na króla Polski na Wawelu w Krakowie (woj. małopolskie).
• W 1617 r. zawarty został polsko-turecki traktat w Buszy (Kresy Wschodnie), na mocy którego Rzeczpospolita zrzekła się swoich wpływów w Mołdawii i zobowiązywała się do powstrzymania kozaków.

• W 1620 r. w pożarze Drawska pomorskiego (woj. zachodniopomorskie) spłonęło 300 domów, kościół, ratusz wraz z całym archiwum miejskim, szkoła i młyny z zapasami mąki i zboża. Poważnie uszkodzone zostały dwie bramy miejskie i jeden z mostów.
• W 1648 r. podczas Powstania Chmielnickiego rozpoczęła się bitwa pod Piławcami (Kresy Wschodnie).
• W 1651 r. podczas Powstania Chmielnickiego odbyła się nierozstrzygnięta bitwa pod Białą Cerkwią (Kresy Wschodnie).
• W 1676 r. ur. się Anna Katarzyna Radziwiłłowa, kanclerzyna wielka litewska.
• W 1699 r. z terytorium Polski było widoczne całkowite zaćmienie Słońca.
• W 1720 r. założone zostało Towarzystwo Literackie w Gdańsku (woj. pomorskie).
• W 1771 r. podczas Konfederacji barskiej, wojska rosyjskie pokonały Konfederatów barskich w bitwie pod Stołowiczami (Kresy Wschodnie).
• W 1805 r. papież Pius VIII utworzył diecezję lubelską.
• W 1831 r. w ratuszu w Płocku (woj. mazowieckie) odbyło się ostatnie posiedzenie powstańczego Rządu Narodowego i Sejmu Królestwa Polskiego.
• W 1893 r. spisana została tzw. Przepowiednia z Tęgoborza.
• W 1898 r. ur. się Mieczysław Kazimierz Sokołowski ps. „Unikat”, żołnierz Legionów, zicer piechoty Wojska Polskiego II RP i Armii Krajowej, Powstaniec Warszawski, zginął w Powstaniu.
• W 1898 r. w Szczecinie (woj. zachodniopomorskie) odsłonięty został pomnik Sediny.
• W 1903 r. ur. się Stanisław Mateusz Bożydar Maleszewski, powstaniec śląski, podpułkownik dyplomowany kawalerii Wojska Polskiego i Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, zdobywca Monte Cassino.

• W 1904 r. ur. się Stanisław Szkiela, żołnierz Armii Krajowej, Powstaniec Warszawski, działacz sportowy, mistrz piekarski.
• W 1905 r. późniejszy prymas Polski August Hlond otrzymał święcenia kapłańskie.
• W 1905 r. w Stoczni Cesarskiej w Gdańsku (woj. pomorskie) zwodowany został lekki krążownik SMS „Danzig”.
• W 1907 r. ur. się Jerzy Kołaczkowski, dyrygent, kompozytor, publicysta muzyczny. W 1940 r. założył Chór Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie (The Polish Army Choir).
• W 1920 r. ur. się Jerzy Zdzisław Kędzierski, ps.”Tadeusz Klonowski”, żołnierz Wojska Polskiego II RP i Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, prozaik, poeta, eseista, historyk, sekretarz Zrzeszenia Polonii Brytyjskiej i redaktor tygodnika „Kronika”.
• W 1921 r. ur. się Bronisław Troński, ps. „Jastrząb”, żołnierz Armii Krajowej, Powstaniec Warszawski, prawnik, dziennikarz, pisarz i scenarzysta, wieloletni korespondent zagraniczny PAP, wiceprezes Związku Powstańców Warszawskich oraz inicjator utworzenia Stowarzyszenia Pamięci Powstania Warszawskiego 1944.
• W 1921 r. ur. się Adam Skarbiński, żołnierz Armii Krajowej, Powstaniec Warszawski, konstruktor lotniczy, technolog i historyk szybownictwa.
• W 1922 r. ur. się Julian Laskowski ps. Śpioch, podporucznik Armii Krajowej, Powstaniec Warszawski III plutonu „Felek” 2. kompanii „Rudy” batalionu „Zośka”, zginął w Powstaniu.
• W 1922 r. w związku z problemami z korzystaniem z portu w Wolnym Mieście Gdańsku (woj. pomorskie), Sejm II RP upoważnił rząd do budowy portu morskiego w Gdyni (woj. pomorskie).
• W 1924 r. 40-osobowy oddział sowiecki pod dowództwem czekisty Kiryłła Ostrowskiego dokonał napadu na pociąg, zabijając stawiającego opór żydowskiego kupca oraz okradając pasażerów i wagon pocztowy koło Łunińca (woj. nowogródzkie, Kresy Wschodnie).

• W 1934 r. Franciszek Hynek i Władysław Pomaski wygrali odbywające się w Polsce zawody balonowe o Puchar Gordona Bennetta.
• W 1934 r. otwarty został stadion na Dębcu w Poznaniu (woj. wielkopolskie). W meczu inauguracyjnym Lech Poznań wygrał z Wartą Poznań 4:0.
• W 1939 r. ur. się Janusz Gajos, aktor, przesor sztuk teatralnych.
• W 1939 r. mjr Henryk Dobrzański ps. „Hubal” sformował w Górach Świętokrzyskich (woj. świętokrzyskie) pierwszy oddział partyzancki.
• W 1939 r. Niemcy rozstrzelali 23 przedstawicieli polskiej inteligencji w Lublinie (woj. lubelskie).
• W 1939 r. podczas kampanii wrześniowej, żołnierze Wojska Polskiego II RP pokonali Niemców w bitwie pod Krasnobrodem (woj. lubelskie).
• W 1942 r. Niemcy zamordowali prawie wszystkich mieszkańców (2892 osoby) wsi Kortelisy na Wołyniu (Kresy Wschodnie), w większości Ukraińców. Ofiarą tej samej akcji pacyfikacyjnej padły również sąsiednie wsie Borki, Zabłocie i Borysówka.
• W 1942 r. Niemcy zlikwidowali getto żydowskie w Szydłowcu (woj. mazowieckie).
• W 1943 r. Niemcy rozpoczęli likwidację getta żydowskiego w Wilnie (Kresy Wschodnie).
• W 1944 r. w 54. dniu Powstania Warszawskiego pogorszyła się sytuacja wojska i ludności na Żoliborzu, który zbombardowali Niemcy. 
• W 1944 r. między 22-24 września poległa w Powstaniu Warszawskim Krystyna Bełżyńska ps. „Krystyna”, łączniczka Armii Krajowej zgrupowania „Leśnik”.
• W 1944 r. dekretem komunistycznej PKWN został wydany Kodeks Karny Wojska Polskiego.
• W 1953 r. ur. się Grzegorz Markowski, wokalista, członek zespołu Perfect.
• W 1962 r. Jan Kudra wygrał 19. Tour de Pologne.

• W 1976 r. powstał Komitet Obrony Robotników (KOR).
• W 1980 r. odbyła się premiera filmu wojennego pt. Urodziny młodego warszawiaka w reżyserii Ewy i Czesława Petelskich.
• W 1991 r. w Poznaniu (woj. wielkopolskie) odbył się pierwszy polski koncert zespołu Deep Purple.
• W 2001 r. odbyły się wybory parlamentarne, w których zwyciężyła koalicja komunistów z SLD-UP.
• W 2004 r. 60 osób w wieku od 18 do 40 lat obejrzało w ciągu 73 godzin 40 filmów w kinie Atlantic 21 w Warszawie (woj. mazowieckie), ustanawiając rekord Guinnessa w oglądaniu filmów non stop.
• W 2005 r. na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie (woj. mazowieckie) zadebiutowały akcje PGNiG.
• W 2013 r. na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie (woj. mazowieckie) wprowadzony został indeks WIG30.
• W 2017 r. w Warszawie (woj. mazowieckie) odsłonięty został pomnik gen. Stanisława Sosabowskiego.

23 września na świecie:

• W 63 p.n.e. ur. się Oktawian August, cesarz rzymski.
• W 867 r. współregent Cesarstwa Bizantyńskiego Bazyli I Macedończyk zamordował Michała III Metystesa i zasiadł na tronie cesarskim, dając początek dynastii macedońskiej.
• W 1122 r. papież Kalikst II i cesarz niemiecki Henryk V Salicki zawarli tzw. konkordat wormacki, co zakończyło tzw. spór o inwestyturę.
• W 1158 r. ur. się Godfryd II Plantagenet, książę Bretanii.
• W 1161 r. ur. się Takakura, cesarz Japonii.

• W 1215 r. ur. się Kubilaj-chan, wielki chan mongolski.
• W 1386 r. Mircza Stary został hospodarem wołoskim.
• W 1392 r. ur. się Filip Maria Visconti, książę Mediolanu.
• W 1409 r. wojska mongolskie pokonały siły chińskiej dynastii Ming w bitwie nad rzeką Kerulen (Chiny).
• W 1459 r. podczas tzw. wojny dwóch róż, Yorkowie pokonali Lancasterów w bitwie pod Blore Heath (Wielka Brytania).
• W 1568  r. flota hiszpańska pokonała angielską w bitwie pod San Juan de Ulúa (Meksyk).
• W 1598 r. ur. się Eleonora Gonzaga, cesarzowa niemiecka, królowa czeska i węgierska.
• W 1608 r. wojska polsko-litewskie rozpoczęły nieudane, 16-miesięczne oblężenie prawosławnego klasztoru Troicko-Siergijewskiego pod Moskwą (Rosja).
• W 1642 r. podczas angielskiej wojny domowej, zwycięstwo odnieśli Rojaliści w bitwie pod Powick Bridge (Wielka Brytania).
• W 1647 r. ur. się Fryderyk Magnus, margrabia Badenii-Durlach.
• W 1669 r. cesarz niemiecki Leopold I Habsburg założył Uniwersytet w Zagrzebiu (Chorwacja).
• W 1674 r. ur. się Karol Ludwik, książę Hohenlohe-Neuenstein-Gleichen.
• W 1713 r. ur. się Ferdynand VI, król Hiszpanii.
• W 1740 r. ur. się Go-Sakuramachi, cesarzowa Japonii.
• W 1753 r. ur. się Ludwik Franciszek Andrzej Barret, francuski duchowny katolicki, męczennik, święty.
• W 1759 r. ur. się Maria Klotylda Burbon, królowa Sardynii.
• W 1771 r. ur. się Kōkaku, cesarz Japonii.
• W 1781 r. ur. się Julia Sachsen-Coburg-Saalfeld, niemiecka księżniczka.

• W 1795 r. Termidorianie doprowadzili do uchwalenia trzeciej konstytucji w dziejach Francji.
• W 1798 r. zdławiona została rewolucja irlandzka.
• W 1803 r. wojska brytyjskie pokonały siły Imperium Marathów w bitwie pod Assaye (Indie).
• W 1806 r. zakończyła się ekspedycja Meriwethera Lewisa i Williama Clarka, pierwsza, która drogą lądową na zachód poprzez kontynent północnoamerykański dotarła do wybrzeża Pacyfiku (USA).
• W 1821 r. podczas wojny o niepodległość Grecji, wojska greckie zdobyły miasto Tripoli na Peloponezie i zgładzili 32 tysiące Turków i Żydów.
• W 1829 r. ur. się Radama II, król Madagaskaru.
• W 1839 r. ur. się Henryk Dorie, francuski misjonarz, męczennik, święty.
• W 1846 r. niemiecki astronom Johann Gottfried Galle odkrył Neptuna w miejscu wskazanym przez francuskiego matematyka i astronoma Urbaina Le Verriera.
• W 1846 r. podczas wojny amerykańsko-meksykańskiej, zwycięstwo odniosły wojska amerykańskie w bitwie pod Monterrey (Meksyk).
• W 1853 r. Charles-Mathias Simons został premierem Luksemburga.
• W 1861 r. ur. się Robert Bosch, niemiecki przemysłowiec, założyciel firmy Bosch.
• W 1862 r. Otto von Bismarck został premierem Prus.
• W 1862 r. Radama II został koronowany na króla Madagaskaru.
• W 1862 r. rosyjski pisarz Lew Tołstoj ożenił się z Zzią Bers.
• W 1862 r. podczas wojny z Dakotami, wojska amerykańskie odniosły decydujące zwycięstwo w bitwie nad Wood Lake (USA).
• W 1868 r. Portoryko ogłosiło niepodległość od Hiszpanii.
• W 1880 r. Jules Ferry został premierem Francji.

• W 1885 r. austriacki chemik Carl Auer von Welsbach opatentował tzw. koszulkę Auera, stosowaną jako żarnik w lampach gazowych.
• W 1889 r. założona została japońska firma Nintendo.
• W 1895 r. w Limoges (Francja) powołana została Powszechna Konfederacja Pracy.
• W 1900 r. pruski feldmarszałek Alfred von Waldersee został głównodowodzącym międzynarodowych sił mających stłumić powstanie bokserów w Chinach.
• W 1903 r. założony został niemiecki klub piłkarski SpVgg Greuther Fürth.
• W 1908 r. założony został Uniwersytet Alberty w Edmonton (Kanada).
• W 1910 r. peruwiańsko-francuski pilot Jorge Chávez Dartnell przeleciał po raz pierwszy nad Alpami na samolocie Bleriot XI, ulegając jednak wypadkowi podczas podchodzenia do lądowania w miejscowości Domodossola (Włochy). W wyniku odniesionych obrażeń zmarł 27 września w szpitalu.
• W 1912 r. założony został prywatny Uniwersytet Rice’a w Houston (USA).
• W 1913 r. francuski pilot Roland Garros jako pierwszy przeleciał nad Morzem Śródziemnym.
• W 1918 r. podczas wojny domowej w Rosji, w Ufie (Rosja) powołany został antybolszewicki Ogólnorosyjski Rząd Tymczasowy.
• W 1919 r. założony został portugalski klub sportowy CF Os Belenenses.
• W 1920 r. ur. się Mickey Rooney, amerykański aktor.
• W 1920 r. Alexandre Millerand został prezydentem Francji.
• W 1923 r. rada Ligi Narodów zicjalnie przyznała mandat Palestyny Wielkiej Brytanii.
• W 1923 r. w Bułgarii wybuchło powstanie wrześniowe, zainicjowane przez Bułgarską Partię Komunistyczną w odpowiedzi na prawicowo-wojskowy zamach stanu.

• W 1927 r. Niemcy przystąpiły do Międzynarodowego Trybunału Rozjemczego w Hadze (Holandia).
• W 1927 r. odbyła się premiera filmu pt. Wschód słońca w reżyserii Friedricha Murnau.
• W 1929 r. Juozas Tūbelis został premierem Litwy.
• W 1930 r. ur. się Ray Charles, amerykański muzyk, kompozytor, wokalista.
• W 1931 r. Meksyk wstąpił do Ligi Narodów.
• W 1932 r. powstało Królestwo Arabii Saudyjskiej.
• W 1936 r. niemiecka wyprawa po raz pierwszy zdobyła himalajski szczyt Siniolchu (6888 m n.p.m.).
• W 1938 r. w Czechosłowacji ogłoszona została powszechna mobilizacja.
• W 1939 r. do obozu koncentracyjnego Ravensbrück (Niemcy) przywieziony został pierwszy transport Polek.
• W 1939 r. podczas Wystawy Światowej w Nowym Jorku (USA) zapieczętowana została i zamurowana kapsuła czasu zawierającą m.in. 1100 mikrzilmów. Kapsuła ma zostać otwarta w 6939 roku.
• W 1940 r. podczas II w.ś. rozpoczęła się tzw. operacja „Menace”, nieudana próba desantu i zdobycia przez aliantów portu w Dakarze (Senegal), będącego pod kontrolą kolaboracyjnego francuskiego rządu Vichy.
• W 1941 r. podczas II w.ś. niemiecki bombowiec zatopił sowiecki pancernik „Marat” w Kronsztadzie (ZSRR), zginęło 326 członków załogi.
• W 1943 r. ur. się Julio Iglesias, hiszpański piosenkarz, kompozytor.
• W 1949 r. prezydent USA Harry Truman poinformował, że jego kraj posiada dowody na przeprowadzenie przez sowiecką ZSRR pierwszego próbnego wybuchu bomby atomowej dokonanego 29 sierpnia 1949 r.

• W 1950 r. Kongres Stanów Zjednoczonych uchwalił ustawę o działalności antyamerykańskiej.
• W 1952 r. Kamil Szamun został prezydentem Libanu.
• W 1956 r. jordański żołnierz otworzył ogień do uczestników konferencji archeologicznej w kibucu Ramat Rachel (Izrael), zabijając 4 osoby i raniąc 17.
• W 1962 r. założony został węgierski zaespół rockowy Omega.
• W 1965 r. podczas II indyjsko-pakistańskiej wojny o Kaszmir, nastąpiło zawieszenie broni wynegocjowane dzięki pomocy ONZ.
• W 1966 r. na Księżycu rozbiła się amerykańska sonda Surveyor 2.
• W 1970 r. odbyła się premiera filmu wojennego pt. Tora! Tora! Tora! w reżyserii Richarda Fleischera.
• W 1973 r. Juan Perón po powrocie z wygnania ponownie został wybrany na urząd prezydenta Argentyny.
• W 1976 r. zakończyła się sowiecka załogowa misja kosmiczna Sojuz 22.
• W 1980 r. w Pittsburghu w stanie Pensylwania (USA) odbył się ostatni koncert Boba Marleya.
• W 1982 r. Amin al-Dżumajjil został prezydentem Libanu.
• W 1983 r. 112 osób zginęło w okolicach lotniska w Abu Zabi (Zjednoczone Emiraty Arabskie) po wybuchu bomby na pokładzie Boeinga 737 należącego do linii lotniczych Gulf Air.
• W 1983 r. Saint Kitts i Nevis zostało członkiem ONZ.
• W 1985 r. w Paryżu (Francja) otwarte zostało muzeum Pabla Picassa.
• W 1988 r. odbyła się premiera filmu pt. Goryle we mgle w reżyserii Michaela Apteda.
• W 1992 r. odbyła się premiera filmu pt. Gorzkie gody w reżyserii Romana Polańskiego.
• W 1997 r. na Słowacji utworzony został Park Narodowy Płaskowyż Murański.
• W 1999 r. amerykańska NASA utraciła łączność z sondą Mars Climate Orbiter.

• W 2000 r. zostały odkryte księżyce Saturna Siarnaq i Tarvos przy użyciu Teleskopu Kanadyjsko-Francusko-Hawajskiego na Mauna Kea w archipelagu Hawajów (USA).
• W 2001 r. w stanie Kerala (Indie) zakończyły się trwające z przerwami od 25 lipca opady czerwonego deszczu, który zawierał nieznane nauce żywe komórki.
• W 2002 r. w Belgii zalegalizowana została eutanazja.
• W 2003 r. z powodu awarii 3 mln mieszkańców Szwecji i Danii pozbawionych zostało prądu na ponad 2 godziny.
• W 2006 r. 38 osób, w większości kobiety i dzieci, zginęło w zamachu bombowym w stolicy Iraku Bagdadzie.
• W 2006 r. Toomas Hendrik Ilves został wybrany przez kolegium elektorskie na urząd prezydenta Estonii, pokonując ubiegającego się o reelekcję Arnolda Rüütela.
• W 2008 r. 10 osób zginęło, a 3 zostały ranne w wyniku ataku uzbrojonego szaleńca na szkołę w mieście Kauhajoki (Finlandia). Po dokonaniu zbrodni sprawca popełnił samobójstwo.
• W 2009 r. 45 osób zginęło w katastrzie budowlanej w mieście Korba (Indie).
• W 2011 r. Michael Sata został zaprzysiężony na urząd prezydenta Zambii.
• W 2012 r. na Białorusi odbyły się wybory parlamentarne.
• W 2013 r. egipskie Bractwo Muzułmańskie otrzymało sądowy zakaz działalności, a jego majątek został skonfiskowany.
• W 2014 r. siły powietrzne USA, Bahrajnu, Jordanii, Kataru, Arabii Saudyjskiej i ZEA rozpoczęły bombardowania pozycji Państwa Islamskiego na terytorium Syrii.
• W 2015 r. papież Franciszek kanonizował XVIII-wiecznego hiszpańskiego zakonnika i misjonarza Junipera Serrę podczas mszy w Waszyngtonie (USA).