24 STYCZNIA W HISTORII

24 stycznia w Polsce:

• W 1355 r. król Węgier Ludwik I nadał przywilej budziński, który gwarantował szlachcie małopolskiej wszystkie dotychczasowe prawa w zamian za potwierdzenie przez nią praw Ludwika do korony polskiej.
• W 1507 r. Zygmunt I Stary został koronowany na króla Polski w katedrze na Wawelu w Krakowie (woj. małopolskie).
• W 1574 r. pierwszy polski król elekcyjny Henryk Walezy przekroczył granicę polską pod Międzyrzeczem (woj. lubuskie), gdzie powitał go biskup kujawski Stanisław Karnkowski.

• W 1588 r. wojska polskie pod dowództwem hetmana Jana Zamoyskiego pokonały armię pretendującego do polskiego tronu arcyksięcia austriackiego Maksymiliana III Habsburga w bitwie pod Byczyną (woj. opolskie).
• W 1660 r. Jasień (woj. lubuskie) uzyskał prawa miejskie.
• W 1680 r. odbyło się zwołane przez króla Jana III Sobieskiego tzw. colloquium lubelskie, którego celem miało być pojednanie wyznawców prawosławia i unitów. Przygotowano projekt ugody pomiędzy oboma wyznaniami, do której nie doszło z powodu protestu prawosławnych (zwłaszcza bractw cerkiewnych, m.in. ze Lwowa), którzy nie chcieli brać udziału w zgromadzeniu zwołanym bez wiedzy patriarchy Konstantynopola. W efekcie colloquium przyniosło latynizację Kościoła unickiego w Rzeczypospolitej, czyli dostosowanie liturgii i sztuki cerkiewnej do liturgii Kościoła rzymskokatolickiego.
• W 1688 r. ur. się Karol Józef Erdmann Henckel von Donnersmarck, baron i hrabia cesarstwa, wolny pan stanowy Bytomia (woj. śląskie).
• W 1692 r. ur. się Paweł Giżycki SJ, duchowny, jezuita, architekt baroku, artysta, malarz, dekorator.
• W 1793 r. wojska pruskie pod dowództwem feldmarszałka Wicharda Joachima Heinricha von Möllendorfa rozpoczęły zajmowanie terenów przyznanych Prusom w ramach II rozbioru Polski.
• W 1803 r. car Aleksander I Romanow ustanowił Wileński Okręg Naukowy.
• W 1804 r. ur. się Józef Dietl, polsko-austriacki lekarz, polityk, przesor i rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, prezydent Krakowa (woj. małopolskie).

• W 1822 r. ur. się Felicjan Odrowąż Sypniewski, naturalista, botanik, entomolog, malakolog, algolog i filozz. Jego dorobek naukowy został rozgrabiony przez Niemców i Sowietów podczas II wojny światowej.
• W 1843 r. założona została Politechnika Lwowska (woj. lwowskie, Kresy Wschodnie).
• W 1864 r. ur. się Andrzej Niemojewski herbu Rola ps. „Lambro, Lubieniec A., Rokita”, poeta, pisarz i publicysta okresu Młodej Polski, religioznawca oraz społecznik.
• W 1899 r. ur. się Feliks Rybicki, muzyk, kompozytor, dyrygent i pedagog.
• W 1904 r. ur. się Irena Gwizdała, lekkoatletka, wielokrotna medalistka i mistrzyni Polski.
• W 1908 r. ur. się Barbara Ludwiżanka, aktorka teatralna i filmowa.
• W 1915 r. podczas I w.ś. II Brygada Legionów Polskich pokonała Rosjan w bitwie pod Rafajłową (Kresy Wschodnie).
• W 1920 r. ur. się Lech Bądkowski właśc. Leszek Mieczysław Zygmunt Buntkowski ps. „Stanica”, żołnierz Wojska Polskiego II RP i Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, pisarz, dziennikarz, tłumacz, działacz polityczny, kulturalny i społeczny.
• W 1920 r. Wojsko Polskie wkroczyło do Sępólna Krajeńskiego (woj. kujawsko-pomorskie).
• W 1921 r. ur. się Tadeusz Zawadzki ps. „Tadeusz Zieliński”, „Zośka”, żołnierz ZWZ, Szarych Szeregów, instruktor harcerski, harcmistrz, podporucznik Armii Krajowej, komendant Grup Szturmowych na terenie Warszawy (woj. mazowieckie), jeden z bohaterów książki Aleksandra Kamińskiego pt. Kamienie na szaniec.

• W 1921 r. ur. się Tony Halik, właśc. Mieczysław Halik, podróżnik, dziennikarz, pisarz, operator filmowy, fotograf, autor programów telewizyjnych o tematyce podróżniczej.
• W 1921 r. ur. się Zygmunt Kęstowicz, aktor teatralny, filmowy i telewizyjny.
• W 1921 r. brytyjski generał Richard Haking został pierwszym Wysokim Komisarzem Ligi Narodów w Wolnym Mieście Gdańsku (woj. pomorskie).
• W 1922 r. ur. się Władysław Skubisz ps. „Pingwin”, podzicer Armii Krajowej, żołnierz oddziału dywersyjnego Inspektoratu AK Rzeszów, uczestnik akcji Kośba, odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari. Zamordowany przez sowiecką Smiersz w 1944 r.
• W 1925 r. Rada Ministrów podjęła uchwałę o wzniesieniu Grobu Nieznanego Żołnierza w Warszawie (woj. mazowieckie).
• W 1930 r. ur. się Helena Raszka, poetka.
• W 1931 r. ur. się Jan Andrzej Bratkowski, aktor teatralny, filmowy i telewizyjny, reżyser.
• W 1932 r. ur. się Bogdan Bartnikowski ps. „Mały”, łącznik w Powstaniu Warszawskim, żołnierz LWP, prozaik i reportażysta.
• W 1936 r. ur. się Andrzej Popiel, aktor teatralny, filmowy i telewizyjny.
• W 1937 r. ur. się Edward Warzecha, aktor filmowy i teatralny.
• W 1940 r. podczas II w.ś. Niemcy rozstrzelali 13 zakładników w Tczewie (woj. pomorskie) w odwecie za rzekome podpalenie warsztatów samochodowych przez żołnierzy konspiracji.
• W 1945 r. ur. się Norbert Ozimek, sztangista, dwukrotny medalista olimpijski i czterokrotny medalista mistrzostw świata.

• W 1945 r. podczas II w.ś. sowiecka Armia Czerwona zajęła miasta: Brodnica, prawobrzeżną część Bydgoszczy, Chrzanów, Ełk, Gliwice, Kolno, Oleśnica, prawobrzeżną część Opola, Pleszew, Wąbrzeźno i Węgorzewo.
• W 1945 r. podczas II w.ś. w nocy z 24 na 25 stycznia niemieccy saperzy wysadzili w powietrze obiekty na terenie kwatery głównej Adolfa Hitlera w Wilczym Szańcu. (woj. warmińsko-mazurskie).
• W 1948 r. w więzieniu Montelupich w Krakowie (woj. małopolskie) powieszonych zostało 21 zbrodniarzy nazistowskich (w tym 2 kobiety), skazanych na śmierć przez Najwyższy Trybunał Narodowy w pierwszym procesie oświęcimskim.
• W 1953 r. ur. się Aleksander Mikołajczak, aktor teatralny, filmowy, telewizyjny i dubbingowy.
• W 1954 r. ur. się Krystyna Wachelko-Zaleska, aktorka teatralna i filmowa.
• W 1955 r. ur. się Anna Stanieczek, łuczniczka, halowa mistrzyni Europy.
• W 1955 r. ur. się Grzegorz Stec, artysta, malarz.
• W 1956 r. Polska i Kambodża nawiązały stosunki dyplomatyczne.
• W 1957 r. do Rejestru Cywilnych Statków Powietrznych wpisany został pierwszy śmigłowiec.
• W 1958 r. ur. się Barbara Kosmowska, filolożka i pisarka.
• W 1969 r. podczas podchodzenia do lądowania we Wrocławiu (woj. dolnośląskie) rozbił się w gęstej mgle lecący z Warszawy (woj. mazowieckie) samolot PLL LOT An-24B z 44 pasażerami i 4 członkami załogi na pokładzie. W katastrzie nikt nie zginął.
• W 1969 r. w katastrzie myśliwca MiG-21 w Zamłyniu (woj. śląskie) zginął pilot.
• W 1973 r. ur. się Roman Przylipiak, reżyser filmowy, scenarzysta.
• W 1974 r. otwarty został Hotel Forum w Warszawie (woj. mazowieckie).

• W 1996 r. premier III RP, komunista Józef Oleksy podał się do dymisji z powodu tzw. afery Olina.
• W 2000 r. Marian Jurczyk zrezygnował z funkcji prezydenta Szczecina (woj. zachodniopomorskie).
• W 2005 r. Sąd Okręgowy w Kielcach (woj. świętokrzyskie) ogłosił wyroki w sprawie tzw. afery starachowickiej.
• W 2008 r. prezydent RP Lech Kaczyński ogłosił trzydniową żałobę narodową w związku z katastrzą lotniczą pod Mirosławcem (woj. zachodniopomorskie).
• W 2010 r. jedna osoba zginęła, a trzy zostały ranne w wybuchu pyłu węglowego w Elektrowni Dolna Odra koło Gryfina (woj. zachodniopomorskie).

24 stycznia na świecie:

• W 41 r. spiskowcy zamordowali cesarza rzymskiego Kaligulę, jego żonę Cezonię i córkę Julię Druzyllę.
• W 76 r. ur. się Hadrian, cesarz rzymski.
• W 1076 r. na żądanie cesarza niemieckiego Henryka IV Salickiego Synod biskupów w Wormacji (Niemcy) wypowiedział posłuszeństwo papieżowi Grzegorzowi VII, rozpoczynając tzw. spór o inwestyturę.
• W 1118 r. kardynał Jan Coniulo z Gaety został wybrany papieżem i przyjął imię Gelazjusz II.
• W 1328 r. król Anglii Edward III ożenił się z Filipą de Hainault.
• W 1336 r. Piotr IV został królem Aragonii.
• W 1391 r. ur. się Joanna de Valois, księżniczka francuska, księżna Bretanii.
• W 1444 r. ur. się Galeazzo Maria Sforza, książę Mediolanu (Włochy).

• W 1458 r. Maciej Korwin został królem Węgier.
• W 1521 r. portugalski żeglarz Ferdynand Magellan odkrył atol Puka Puka na Pacyfiku (Polinezja Francuska).
• W 1534 r. ur. się Setthathirat I, król Lan Xang.
• W 1547 r. ur. się Joanna Habsburg, arcyksiężniczka austriacka, księżniczka czeska i węgierska.
• W 1607 r. Mannheim w Badenii-Wirtembergii (Niemcy) uzyskało prawa miejskie.
• W 1634 r. podczas wojny trzydziestoletniej, cesarz Ferdynand II Habsburg podpisał tajny dokument usuwający Albrechta von Wallensteina ze stanowiska głównodowodzącego swych wojsk.
• W 1649 r. w mieście Hartford (USA) Rada Kolonii Connecticut zatwierdziła tzw. Fundamentalne Zasady, dokument regulujący sposób tworzenia rządu przez przedstawicieli miast Nowej Anglii oraz opisujący jego strukturę i działanie.
• W 1656 r. podczas wojny domowej w Szwajcarii, zwycięstwo odniosły wojska katolickie nad protestanckimi w bitwie pod Villmergen.
• W 1679 r. król Karol II Stuart rozwiązał angielski parlament.
• W 1684 r. ur. się Karol Aleksander, książę Wirtembergii.
• W 1712 r. ur. się Fryderyk II Wielki, król Prus.
• W 1742 r. elektor bawarski Karol Albrecht Wittelsbach wybrany został cesarzem rzymsko-niemieckim (jako Karol VII).
• W 1746 r. ur. się Gustaw III, król Szwecji.
• W 1772 r. francuski żeglarz Marc-Joseph Marion du Fresne odkrył Wyspy Crozeta na południowym Oceanie Indyjskim (terytorium zamorskie Francji).

• W 1779 r. ur. się Elżbieta Aleksiejewna, caryca Rosji.
• W 1789 r. we Francji zwołane zostały pierwsze od 1614 roku tzw. Stany Generalne.
• W 1798 r. szwajcarski kanton Vaud proklamował niepodległość.
• W 1807 r. ukazało się pierwsze wydanie amerykańskiego czasopisma satyrycznego pt. „Salmagundi”.
• W 1814 r. ur. się Helena Luiza Elżbieta Mecklenburg-Schwerin, księżniczka Mecklenburg-Schwerin, żona Ferdynanda Filipa Orleańskiego.
• W 1814 r. w Salwadorze wybuchło zdławione powstanie antyhiszpańskie.
• W 1848 r. James W. Marshall znalazł złoto w Sutter’s Mill pod Sacramento, co rozpoczęło gorączkę złota w Kalifornii (USA).
• W 1857 r. założony został uniwersytet w Kalkucie (Indie).
• W 1859 r. utworzone zostały Zjednoczone Księstwa Mołdawii i Wołoszczyzny.
• W 1860 r. francuski wynalazca pochodzenia belgijskiego Étienne Lenoir, otrzymał patent na pierwszy użyteczny silnik spalinowy dwusuwowy, jednocylindrowy, pracujący na mieszance gazu miejskiego i powietrza, o mocy 8,8 kW.
• W 1862 r. Bukareszt został proklamowany stolicą Rumunii.
• W 1878 r. rewolucjonistka Wiera Zasulicz postrzeliła gubernatora Sankt Petersburga (Rosja) gen. Fiodora Trepowa.
• W 1888 r. ur. się Ernst Heinkel, niemiecki przedsiębiorca i konstruktor lotniczy. Znany z konstrukcji samolotów III Rzeszy.

• W 1900 r. podczas II wojny burskiej, zwycięstwo odniosły wojska burskie nad brytyjskimi w bitwie o Spion Kop (Południowa Afryka).
• W 1900 r. podczas wojny filipińsko-amerykańskiej, zwycięstwo odniosły wojska amerykańskie w bitwie pod Legazpi (Filipiny).
• W 1908 r. brytyjski pisarz i wojskowy Robert Baden-Powell założył młodzieżowy ruch skautingu.
• W 1909 r. u wybrzeża Massachusetts (USA) zatonął brytyjski transatlantyk RMS „Republic”, który dzień wcześniej zderzył się we mgle z włoskim liniowcem.
• W 1915 r. podczas I w.ś. zwycięstwo odniosła flota brytyjska nad niemiecką w bitwie morskiej pod Dogger Bank (Morze Północne).
• W 1917 r. ur. się Ernest Borgnine, amerykański aktor, laureat Oscara.
• W 1919 r. ogłoszona została Estońska Deklaracja Niepodległości.
• W 1921 r. Fevzi Çakmak został premierem Turcji.
• W 1929 r. Chorlogijn Czojbalsan został prezydentem Mongolii.
• W 1932 r. otwarty został Stadion Renzo Barbery w Palermo (Włochy).
• W 1932 r. rząd hiszpański uchwalił rozwiązanie Towarzystwa Jezusowego i konfiskatę jego mienia.
• W 1932 r. w Berlinie (Niemcy) zamordowany został przez komunistów 15-letni członek Hitlerjugend Herbert Norkus, którego postać była później często wykorzystywana w nazistowskiej propagandzie.
• W 1935 r. w Newark w stanie New Jersey (USA) Gottfried Krueger Brewing Company wypuściła na rynek pierwsze piwo w puszce aluminiowej.
• W 1936 r. Albert Sarraut został po raz drugi premierem Francji.
• W 1939 r. ok. 28 tys. osób zginęło w trzęsieniu ziemi w Chile.

• W 1939 r. w Mińsku (Białoruś) powstała Państwowa Galeria Sztuki BSRR, przyszłe Narodowe Muzeum Sztuki Republiki Białorusi.
• W 1940 r. odbyła się premiera filmu pt. Grona gniewu w reżyserii Johna Forda.
• W 1941 r. ur. się Neil Diamond, amerykański muzyk, kompozytor, piosenkarz, autor tekstów.
• W 1941 r. ur. się Aaron Neville, amerykański muzyk, piosenkarz, członek grupy The Neville Brothers.
• W 1941 r. znacjonalizowane zostały Koleje Hiszpańskie.
• W 1942 r. podczas II w.ś. na Pacyfiku, taktyczne zwycięstwo odniosły niszczyciele amerykańskie w bitwie pod Balikpapan (Indonezja).
• W 1943 r. ur. się Sharon Tate, amerykańska aktorka, tragicznie zmarła żona żydowsko-polskiego reżysera Romana Polańskiego.
• W 1943 r. podczas II w.ś. zakończyła się konferencja w Casablance (Maroko) gdzie ustalono, że wojna będzie prowadzona aż do bezwarunkowej kapitulacji państw Osi.
• W 1946 r. zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych opowiedziało się za utworzeniem Komisji do spraw Energii Atomowej.
• W 1949 r. ur. się John Belushi, amerykański aktor, piosenkarz.
• W 1950 r. ustanowiony został hymn Indii.
• W 1952 r. Vincent Massey jako pierwszy Kanadyjczyk objął stanowisko gubernatora generalnego Kanady.
• W 1961 r. Amerykanie dokonali oblotu samolotu pasażerskiego Convair 990 Coronado.
• W 1961 r. w wyniku eksplozji amerykańskiej rakiety nośnej zniszczony został ładunek 5 satelitów pod wspólną nazwą Composite 1.

• W 1966 r. 117 osób zginęło, gdy lecący z Bombaju (Indie) do Nowego Jorku (USA) indyjski Boeing 707 uderzył w zbocze Mont Blanc (Francja).
• W 1972 r. ukazał się pierwszy solowy album Michaela Jacksona pt. Got to Be There.
• W 1972 r. w dżungli na wyspie Guam odnaleziony został japoński żołnierz Shoichi Yokoi, ukrywającego się tam od czasu wyzwolenia wyspy przez wojska amerykańskie w 1944 r.
• W 1974 r. doszło do katastrzy samolotu Douglas C-47 Skytrain sił powietrznych Togo, którą jako jedyny przeżył prezydent Gnassingbé Eyadéma, a zginęło m.in. kilku wysokich rangą wojskowych.
• W 1975 r. sowiecka stacja orbitalna Salut 3 spłonęła w atmosferze nad Pacyfikiem.
• W 1977 r. faszystowscy bojówkarze zestrzelili 5 prawników komunistycznego związku zawodowego, a 4 ciężko zranili w biurze przy ul. Atocha w Madrycie (Hiszpania).
• W 1978 r. w północno-zachodniej Kanadzie rozbiła się sowiecka szpiegowska satelita Kosmos 954 z reaktorem atomowym na pokładzie, powodując skażenie radioaktywne na obszarze 124 tys. km².
• W 1979 r. amerykańska Coca-Cola weszła na rynek chiński.
• W 1979 r. papież Jan Paweł II przyjął na audiencji ministra spraw zagranicznych ZSRR Andrieja Gromykę.
• W 1984 r. amerykańska firma Apple Inc. wprowadziła na rynek pierwszy komputer z serii Macintosh.
• W 1984 r. Helmut Kohl jako pierwszy niemiecki kanclerz wygłosił przemówienie w izraelskim Knesecie.
• W 1986 r. Hajdar Abu Bakr al-Attas został prezydentem Jemenu Południowego.
• W 1989 r. w Więzieniu Stanowym Florydy w Raiford (USA) stracony został na krześle elektrycznym seryjny morderca Ted Bundy.

• W 1990 r. Japończycy wystrzelili sondę księżycową Hiten.
• W 1991 r. Omar Arte Ghalib został premierem Somalii.
• W 1992 r. Chiny i Izrael nawiązały stosunki dyplomatyczne.
• W 1992 r. w więzieniu stanowym w Arkansas (USA) odbyła się kontrowersyjna egzekucja pozbawionego w wyniku próby samobójczej ⅓ mózgu dwukrotnego mordercy Ricky’ego Raya Rectora. Ubiegający się o nominację prezydencką Partii Demokratycznej ówczesny gubernator stanu Bill Clinton nie skorzystał z prawa łaski.
• W 1997 r. Ion Ciubuc został premierem Mołdawii.
• W 1997 r. Rosja i Korea Północna podpisały umowę zezwalającą na swobodne podróżowanie swoich obywateli pomiędzy oboma krajami, która wyeliminowała klauzulę o przymusowej deportacji z Rosji.
• W 2003 r. Tom Ridge został mianowany pierwszym sekretarzem bezpieczeństwa krajowego USA.
• W 2005 r. Julia Tymoszenko została po raz pierwszy premierem Ukrainy.
• W 2006 r. szejk Sabah al-Ahmad al-Dżabir as-Sabah został desygnowany na emira Kuwejtu.
• W 2007 r. 87 osób zginęło w trwającej od 11 stycznia burzy lodowej w Ameryce Północnej.
• W 2011 r. Lara Giddings została pierwszą kobietą-premierem Tasmanii.
• W 2011 r. 38 osób zginęło, a 170 zostało rannych w samobójczym zamachu bombowym na lotnisku Domodiedowo pod Moskwą (Rosja).
• W 2015 r. 30 osób zginęło, a ok. 100 zostało rannych w wyniku ostrzelania Mariupola (Ukraina) pociskami z wyrzutni rakietowej typu Grad podczas konfliktu we wschodniej Ukrainie.
• W 2016 r. Marcelo Rebelo de Sousa wygrał w I turze wybory prezydenckie w Portugalii.
• W 2019 r. Félix Tshisekedi został prezydentem Demokratycznej Republiki Konga.
• W 2020 r. we Francji potwierdzone zostały dwa pierwsze w Europie przypadki zachorowań na COVID-19.