28 LISTOPADA W HISTROII

28 listopada w Polsce:

• W 1520 r. podczas wojny polsko-krzyżackiej, polskie pospolite ruszenie odbiło Chojnice (woj. pomorskie).
• W 1531 r. ur. się Georgia pomorska, księżniczka pomorska, hrabina na Łabiszynie.
• W 1561 r. Inflanty i Polska zawarły tzw. pakt wileński.
• W 1620 r. Bogusław XIV został księciem szczecińskim.
• W 1621 r. podczas IV wojny polsko-szwedzkiej, zwycięstwo odniosło wojsko polskie w bitwie nad Kropimojzą (Kresy Wschodnie, obecnie Łotwa).
• W 1627 r. podczas V wojny polsko-szwedzkiej, zwycięstwo odniosła flota polska w bitwie pod Oliwą (woj. pomorskie).

• W 1670 r. pułkownik wojsk koronnych Krystian Kalkstein-Stoliński, jeden z przywódców opozycji antyelektorskiej w Prusach Książęcych i rzecznik ich zespolenia z Polską został uprowadzony z Warszawy (woj. mazowieckie) przez agentów elektora brandenburskiego Fryderyka Wilhelma I i uwięziony na zamku Kłajpedzie (Litwa)
• W 1844 r. otwarty został pierwszy odcinek Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej pomiędzy Warszawą i Pruszkowem (woj. mazowieckie).
• W 1848 r. poświęcona została cerkiew Wszystkich Świętych w Piotrkowie Trybunalskim (woj. łódzkie).
• W 1889 r. ur. się Antoni Jan Bogusławski, poeta, pisarz, tłumacz i dziennikarz, autor książek dla dzieci. Podpułkownik dyplomowany kawalerii Wojska Polskiego II RP. Jeden z pierwszych sprawozdawców sportowych Polskiego Radia, jeden z pierwszych twórców polskiego komiksu, aktywny działacz emigracyjny, prezes Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie. Odznaczony orderem Virtuti Militari i pięciokrotnie Krzyżem Walecznych.
• W 1896 r. ur. się Józef Kzfler, kompozytor pochodzenia żydowskiego, był wraz z Tadeuszem Majerskim jedynymi kompozytorami polskimi okresu międzywojennego posługującymi się techniką dodekafoniczną, zamordowany przez Niemców w 1944 r.
• W 1899 ur. się Gustaw Pokrzywka, żołnierz Wojska Polskiego II RP, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie i brytyjskiej RAF, wojskowy mechanik lotniczy, zwycięzca, wspólnie z Jerzym Bajanem, Międzynarodowych Zawodów Samolotów Turystycznych Challenge 1934.
• W 1903 r. ur. się Stanisław Paweł Prauss, konstruktor lotniczy kilku modeli samolotów wytwórni lotniczej PZL.
• W 1906 r. władze carskie zalegalizowały działalność Związku Mariawitów.

• W 1908 r. w pierwszą rocznicę śmierci Stanisława Wyspiańskiego po raz pierwszy wystawiony został jego dramat pt. Noc listopadowa.
• W 1911 r. ur. się Aaron Hekelman vel Albert Harris, Albert Liff, Albert Holm, polsko-żydowski muzyk, pianista, kompozytor, autor tekstów piosenek i piosenkarz, zmarł w 1973 r. w USA.
• W 1912 r. ur. się Leonard Torwirt, artysta malarz, konserwator zabytków, scenograf, docent UMK w Toruniu (woj. kujawsko-pomorskie).
• W 1918 r. tymczasowy Naczelnik Państwa Józef Piłsudski wydał dekret o ordynacji wyborczej do Sejmu Ustawodawczego oraz rozkaz o utworzeniu Marynarki Wojennej RP, której szefem został płk Bogumił Nowotny.
• W 1920 r. ur. się Adam Rodziński, filozz, etyk, antropolog, filozz kultury.
• W 1921 r. Stanisław Nowodworski został prezydentem Warszawy (woj. mazowieckie).
• W 1922 r. ur. się Eryka Tyszkówna ps. „Eryka”, sanitariuszka Armii Krajowej, strzelec, Powstaniec Warszawski w III plutonie w 3. kompanii batalionu „Parasol” Armii Krajowej, zginęła w Powstaniu.
• W 1922 r. ur. się Leszek Lorek, współzałożyciel Studia Filmów Rysunkowych w Bielsku-Białej (woj. śląskie), pionier polskiej animacji, współautor plastycznych postaci w serialu pt. Bolek i Lolek. Scenarzysta, reżyser i autor opracowań plastycznych, laureat wielu nagród.
• W 1924 r. abp Bolesław Twardowski poświęcił kaplicę na Cmentarzu Obrońców Lwowa (woj. lwowskie, Kresy Wschodnie).
• W 1928 r. ur. się Jerzy Krawczyk, bokser, olimpijczyk.
• W 1942 r. ur. się Jonasz Kzta, właśc. Janusz Kafta, polso-żydowski poeta, dramaturg, satyryk, piosenkarz i malarz.
• W 1942 r. na ulicy w Warszawie (woj. mazowieckie) zamordowany został w niewyjaśnionych okolicznościach I sekretarz KC PPR Marceli Nowotko.

• W 1942 r. podczas II w.ś. oddział komunistycznej Gwardii Ludowej rozbił niemiecki obóz pracy przymusowej w Zakrzówku (woj. mazowieckie) i uwolnił ponad 100 więźniów.
• W 1942 r. podczas II w.ś. w nocy z 27 na 28 listopada Niemcy rozpoczęli tzw. Aktion Zamosc, masowe wysiedlenia Polaków z Zamojszczyzny (woj. lubelskie).
• W 1944 r. podczas II w.ś. Adolf Hitler wydał rozkaz o utworzeniu Twierdzy Kołobrzeg (woj. zachodniopomorskie).
• W 1948 r. ur. się Agnieszka Holland, polsko-żydowska reżyserka filmowa i teatralna, scenarzystka filmowa.
• W 1965 r. otwarte zostało Muzeum Więzienia Pawiak w Warszawie (woj. mazowieckie).
• W 1967 r. w fabryce FSO w Warszawie (woj. mazowieckie) zjechał z linii montażowej pierwszy Fiat 125p.
• W 1982 r. 18 górników zginęło w wybuchu pyłu węglowego w kopalni KWK „Dymitrow” w Bytomiu (woj. śląskie).
• W 1982 r. w Krakowie (woj. małopolskie) odsłonięty został pomnik Stanisława Wyspiańskiego.
• W 1984 r. w Centralnym Szpitalu Klinicznym Wojskowej Akademii Medycznej w Warszawie (woj. mazowieckie) zespół pod kierunkiem prz. Wiesława Jędrzejczaka przeprowadził pierwszy w kraju przeszczep szpiku kostnego od spokrewnionego dawcy.
• W 1990 r. Wrocław (woj. dolnośląskie), jako drugie polskie miasto po Warszawie (woj. mazowieckie), zostało podłączone do Internetu.
• W 2003 r. odbyła się premiera filmu pt. Nienasycenie w reżyserii Wiktora Grodeckiego.
• W 2008 r. odbyła się premiera filmu pt. Mała Moskwa w reżyserii Waldemara Krzystka.
• W 2019 r. weszła do służby korweta patrolowa ORP „Ślązak”.

28 listopada na świecie:

• W 587 r. król Austrazji Childebert II i król Burgundii Guntram I podpisali porozumienie w Andelot (Francja), o stosunkach między oboma królestwami oraz o sukcesji burgundzkiej.
• W 1118 r. ur. się Manuel I Komnen, cesarz bizantyński.
• W 1414 r. podczas soboru w Konstancji (Niemcy), pod zarzutem herezji aresztowany został czeski duchowny Jan Hus.
• W 1443 r. albańscy powstańcy ze Skanderbegiem na czele zdobyli miasto Kruja (Albania).
• W 1465 r. przedstawiciele katolickiej szlachty czeskiej zawiązali na zamku Zelená Hora (Czechy) unię przeciwko husyckiemu królowi Czech Jerzemu z Podiebradów.
• W 1489 r. ur. się Małgorzata Tudor, królowa Szkocji.
• W 1520 r. wyprawa kierowana przez Ferdynanda Magellana wpłynęła na ocean, który Magellan nazwał Morzem Spokojnym.
• W 1556 r. ur. się Francesco Contarini, doża Wenecji.
• W 1592 r. ur. się Hong Taiji, cesarz Mandżurii.
• W 1632 r. ur. się Jean-Baptiste Lully, francuski kompozytor pochodzenia włoskiego.
• W 1654 r. zawarty został traktat pokojowy kończący I wojnę szwedzko-bremeńską.
• W 1660 r. ur. się Maria Anna, księżniczka bawarska, delfina Francji.
• W 1660 r. w Londynie (Wielka Brytania) założony został The Royal Society z London for Improving Natural Knowledge (pol. Królewskie Towarzystwo w Londynie dla Rozszerzania Wiedzy o Przyrodzie).
• W 1676 r. kardynał Veríssimo de Lencastre został generalnym inkwizytorem Portugalii.
• W 1693 r. ur. się Anthonie van der Heim, holenderski polityk, wielki pensjonariusz Holandii.

• W 1700 r. ur. się Zzia Magdalena, królowa Danii i Norwegii.
• W 1706 r. przyszły król Prus i elektor Brandenburgii Fryderyk Wilhelm I ożenił się z Zzią Dorotą Hanowerską.
• W 1708 r. król Prus i elektor Brandenburgii Fryderyk I poślubił swą trzecią żonę Zzię Ludwikę Mecklenburg-Schwerin.
• W 1715 r. król Hiszpanii Filip V wydał trzeci z Dekretów de Nueva Planta przeznaczony dla Królestwa Majorki.
• W 1718 r. Caspar van Citters został wielkim pensjonariuszem Zelandii.
• W 1729 r. Naczezi i ich sprzymierzeńcy całkowicie zniszczyli kolonię francuską w Fort Rosalie w Missisipi (USA), zabijając ponad 200 kolonistów i biorąc do niewoli 300 kobiet, dzieci i niewolników.
• W 1756 r. ur. się Maria Magdalena Postel, francuska zakonnica, święta.
• W 1774 r. ur. się Maria Antonina, księżniczka parmeńska, urszulanka, malarka.
• W 1793 r. podczas I koalicji antyfrancuskiej, rozpoczęła się bitwa pod Kaiserslautern (Niemcy).
• W 1811 r. ur. się Maksymilian II, król Bawarii.
• W 1811 r. w Lipsku (Niemcy) odbyło się premierowe wykonanie V koncertu fortepianowego Ludwiga van Beethovena.
• W 1814 r. król Hiszpanii Ferdynand VII ustanowił Order Świętego Hermenegilda, nadawany członkom sił zbrojnych oraz Gwardii Cywilnej za długoletnią nienaganną służbę.
• W 1817 r. ur. się Hisamitsu Shimazu, japoński książę, samuraj.
• W 1820 r. ur. się Friedrich Engels, niemiecki filozz i socjolog. Był jednym z głównych ideologów socjalizmu, a także jednym z organizatorów i przywódców I i II Międzynarodówki.
• W 1821 r. Panama proklamowała niepodległość od Hiszpanii.
• W 1848 r. miasto Berno zostało wybrane na stolicę Szwajcarii.

• W 1857 r. ur. się Alfons XII Burbon, król Hiszpanii.
• W 1862 r. ur. się Maria Antonina, infantka portugalska, księżna Parmy.
• W 1865 r. Mariano Ignacio Prado został po raz drugi prezydentem Peru.
• W 1870 r. podczas wojny francusko-pruskiej, zwycięstwo odniosły wojska pruskie w bitwie pod Beaune-la-Rolande (Francja).
• W 1872 r. odbyło się pierwsze wejście na szczyt wulkanu Cotopaxi (Ekwador) na wysokość 5897 m.
• W 1872 r. W USA rozpoczęła się wojna Amerykanów z plemieniem Indian Modokami.
• W 1883 r. austriacki astronom Johann Palisa odkrył planetoidę (235) Carolina.
• W 1885 r. podczas III wojny brytyjsko-birmańskiej, wojska brytyjskie odniosły decydujące zwycięstwo zdobywając stolicę Birmy Mandalaj.
• W 1885 r. zwycięstwem wojsk bułgarskich zakończyła się wojna serbsko-bułgarska.
• W 1888 r. w Czechach otwarty został pierwszy odcinek Kolei Izerskiej.
• W 1892 r. francuski astronom Auguste Charlois odkrył planetoidy: (347) Pariana i (348) May.
• W 1893 r. w Nowej Zelandii odbyły się wybory parlamentarne, pierwsze po przyznaniu prawa wyborczego kobietom.
• W 1899 r. założony został węgierski klub piłkarski Vác FC 1899.
• W 1905 r. w Irlandii założona została partia Sinn Féin.
• W 1907 r. założony został portugalski klub sportowy Leixões SC.
• W 1912 r. we Wlorze (Albania) ogłoszona została Albańska Deklaracja Niepodległości odłączająca Albanię od Imperium Osmańskiego.
• W 1918 r. powstał Tymczasowy Robotniczo-Chłopski Rząd Ukrainy z Jurijem Piatakowem na czele.
• W 1918 r. Teodor Teodorow został premierem Bułgarii.
• W 1919 r. Nancy Astor jako pierwsza kobieta wybrana została do brytyjskiej Izby Gmin.

• W 1921 r. założony został Komunistyczny Uniwersytet Mniejszości Narodowych Zachodu im. Juliana Marchlewskiego w Moskwie (ZSRR).
• W 1922 r. wykonane zostały wyroki śmierci na greckich politykach i wojskowych, skazanych w tzw. procesie sześciu za doprowadzenie do klęski w wojnie grecko-tureckiej.
• W 1923 r. ur. się Gloria Hallward, amerykańska aktorka, laureatka Oscara.
• W 1925 r. Aristide Briand został po raz piąty premierem Francji.
• W 1927 r. ur. się Tuanku Abdul Halim, malezyjski przywódca polityczny, sułtan Kedahu, król Malezji.
• W 1928 r. założony został indonezyjski klub piłkarski Persija Dżakarta.
• W 1929 r. amerykański pilot Richard Byrd po raz pierwszy przeleciał samolotem nad biegunem południowym.
• W 1933 r. amerykański fizyk i konstruktor Robert J. Van de Graaff zakończył budowę generatora własnego projektu, który był w stanie wytworzyć napięcie 7.000.000 V.
• W 1935 r. ur. się Hitachi, japoński książę.
• W 1937 r. Józef Stalin podpisał wniosek o rozwiązanie Komunistycznej Partii Polski.
• W 1939 r. sowiecki ZSRR zerwał pakt o nieagresji z Finlandią.
• W 1941 r. podczas II w.ś. ostatnie włoskie jednostki skapitulowały przed Brytyjczykami w mieście Gondar (Etiopia).
• W 1941 r. podczas II w.ś. niemiecki okręt podwodny U-95 został zatopiony przez holenderski okręt tej samej klasy O 21. Zginęło 35 członków załogi, dowódca i 12 zdołało się uratować.
• W 1942 r. 491 osób zginęło w pożarze klubu nocnego w Bostonie (USA).
• W 1943 r. ur. się Randy Newman, amerykański muzyk, kompozytor filmowy.
• W 1943 r. podczas II w.ś. rozpoczęła się tzw. konferencja teherańska, spotkanie przywódców koalicji antyhitlerowskiej tzw. wielkiej trójki.

• W 1944 r. Albania została ogłoszona republiką ludową. Władzę przejęła komunistyczna Albańska Partia Pracy kierowana przez Envera Hodżę.
• W 1945 t. trzęsienie ziemi o sile 8,2 stopnia w skali Richtera i wywołane po nim tsunami zabiło ok. 4 tys. osób w prowincji Beludżystan (Pakistan).
• W 1952 r. założony został węgierski klub piłkarski Paksi FC.
• W 1956 r. odbyła się premiera francusko-włoskiego filmu pt. I Bóg stworzył kobietę w reżyserii Rogera Vadima.
• W 1958 r. Czad, Gabon, Mauretania i Kongo stały się autonomicznymi republikami w ramach Wspólnoty Francuskiej.
• W 1958 r. Telewizja Słoweńska rozpoczęła emisję programu.
• W 1959 r. ur. się Judd Nelson, amerykański aktor, producent filmowy.
• W 1960 r. Mauretania uzyskała niepodległość od Francji.
• W 1962 r. ur. się Jon Stewart, amerykański komik, aktor, prezenter telewizyjny.
• W 1964 r. amerykańska NASA wystrzeliła sondę Mariner 4 w kierunku Marsa.
• W 1964 r. w Hanowerze (Niemcy) założona została neonazistowska Narodowodemokratyczna Partia Niemiec (NPD).
• W 1966 r. odbył się pierwszy nieudany start sowieckiej rakiety nośnej Sojuz.
• W 1966 r. w Burundi w wyniku przewrotu obalona została monarchia i proklamowana została republika.
• W 1967 r. wojska brytyjskie opuściły Jemen Południowy.
• W 1971 r. w Kairze (Egipt) zamordowany został przez terrorystów z palestyńskiej organizacji „Czarny Wrzesień” premier Jordanii Wasif al-Tal.
• W 1972 r. 62 osoby zginęły w katastrzie japońskiego samolotu Douglas DC-8 pod Moskwą (ZSRR).

• W 1974 r. gen. Teferi Benti został szefem państwa i rządu Etiopii.
• W 1974 r. w trakcie koncertu Eltona Johna w hali Madison Square Garden w Nowym Jorku (USA) po raz ostatni na scenie wystąpił John Lennon.
• W 1975 r. Timor Wschodni ogłosił niepodległość od Portugalii.
• W 1979 r. 257 osób zginęło, gdy odbywający lot widokowy McDonnell Douglas DC-10 linii Air New Zealand uderzył w zbocze wulkanu Erebus na Antarktydzie.
• W 1979 r. papież Jan Paweł II rozpoczął podróż apostolską do Turcji.
• W 1980 r. podczas wojny iracko-irańskiej, rozpoczęła się dwudniowa irańska operacja „Morvarid”, w której zniszczonych zostało około 70% jednostek irackiej marynarki wojennej.
• W 1982 r. papież Jan Paweł II ogłosił konstytucję apostolską pt. Ut sit, powołującą do życia prałaturę personalną Opus Dei.
• W 1983 r. 53 osoby zginęły w katastrzie samolotu Fokker F-28 w mieście Enugu (Nigeria).
• W 1983 r. Niemiec Ulf Merbold, jako pierwszy w historii cudzoziemiec, wziął udział w amerykańskiej misji kosmicznej na wahadłowcu Columbia.
• W 1983 r. urodził się 25-milionowy obywatel Kanady.
• W 1987 r. południowoafrykański Boeing 747 spadł do Oceanu Indyjskiego u wybrzeży Mauritiusa, zginęło 159 osób.
• W 1991 r. Osetia Południowa ogłosiła niepodległość od Gruzji.
• W 1994 r. Norwegowie po raz drugi odrzucili w referendum możliwość przystąpienia kraju do Unii Europejskiej.

• W 1994 r. Unia Europejska i Mołdawia podpisały układ o partnerstwie i współpracy.
• W 1996 r. Jiang Zemin jako pierwszy w historii przywódca Chin przybył z wizytą do Indii.
• W 2000 r. holenderski parlament zalegalizował eutanazję.
• W 2000 r. opozycyjny ukraiński polityk Ołeksadr Moroz ujawnił nagrania, na których prezydent Łeonid Kuczma nakłania zicerów milicji do porwania dziennikarza Georgija Gongadzego.
• W 2002 r. 15 osób zginęło w zamachu bombowym na żydowski hotel w mieście Mombasie (Kenia).
• W 2002 r. 200-milionowa osoba zwiedziła Wieżę Eiffla w Paryżu (Francja).
• W 2003 r. francuskie superszybkie pociągi TGV przekroczyły granicę miliarda przewiezionych pasażerów.
• W 2004 r. 166 górników zginęło w katastrzie w kopalni węgla kamiennego w pobliżu miasta Tongchuan (Chiny).
• W 2004 r. Nicolas Sarkozy został przewodniczącym Unii na rzecz Ruchu Ludowego (UMP).
• W 2004 r. w Rumuni odbyła się pierwsza tura wyborów na prezydenta i Wybory parlamentarne.
• W 2006 r. rozpoczęła się podróż papieża Benedykta XVI do Turcji.
• W 2009 r. urzędujący prezydent Namibii Hifikepunye Pohamba został wybrany na II kadencję.
• W 2010 r. odbyła się II tura wyborów prezydenckich na Wybrzeżu Kości Słoniowej, po której swoje zwycięstwo ogłosili urzędujący prezydent Laurent Gbagbo i były premier Alassane Ouattara, co doprowadziło do kryzysu politycznego i wznowienia wojny domowej.
• W 2010 r. Sojusz na rzecz Integracji Europejskiej wygrał wybory parlamentarne w Mołdawii.
• W 2012 r. ok. 54 osoby zginęły, a 120 zostało rannych w wyniku eksplozji 4 bomb w dzielnicy Damaszku Dżamarana podczas wojny domowej w Syrii.
• W 2013 r. Landtag Badenii-Wirtembergii (Niemcy) zdecydował o utworzeniu z dniem 1 stycznia 2014 roku pierwszego w tym kraju związkowym Parku Narodowego Schwarzwaldu o powierzchni 10 062 ha.

• W 2014 r. dwóch zamachowców-samobójców wysadziło się w powietrze w meczecie w Kano (Nigeria), a następnie kilkunastu napastników otworzyło ogień do uciekających z niego wiernych. Zginęło 120 osób, a 270 zostało rannych.
• W 2014 r. papież Franciszek rozpoczął wizytę w Turcji.
• W 2014 r. w Royal Australian Navy wszedł do służby okręt desantowy HMAS „Canberra”, będący największą jednostką wojenną w historii Australii.
• W 2015 r. brytyjski pięściarz Tyson Fury pokonał jednogłośnie na punkty Ukraińca Władimira Kliczkę w walce o mistrzostwo świata w wadze ciężkiej federacji WBA, WBO i IBF w Düsseldorfie (Niemcy). Kliczko stracił tytuł po 12 latach.
• W 2016 r. 71 osób zginęło, a 6 zostało rannych w katastrzie należącego do LaMia Airlines samolotu Agro RJ-85, którym lecieli piłkarze brazylijskiej drużyny Chapecoense na mecz do Medellín (Kolumbia).
• W 2016 r. Duško Marković został premierem Czarnogóry.
• W 2018 r. Salome Zurabiszwili wygrała w II turze wybory prezydenckie w Gruzji.