30 STYCZNIA W HISTORII

30 stycznia w Polsce:

• W 1387 r. Wilno (woj. wileńskie, Kresy Wschodnie) otrzymało prawa magdeburskie.
• W 1456 r. podczas wojny trzynastoletniej, zwycięstwo odniosły zaciężne wojska krzyżackie nad uzbrojonymi polskimi chłopami w bitwie pod Rynem (woj. warmińsko-mazurskie).
• W 1644 r. wojska polskie pod wodzą hetmana Stanisława Koniecpolskiego i księcia Jeremiego Wiśniowieckiego pokonały Tatarów pod wodzą Tuhaj-beja w bitwie pod Ochmatowem (Kresy Wschodnie).
• W 1667 r. podpisany został tzw. rozejm andruszowski kończący IV wojnę polsko-rosyjską.

• W 1674 r. Drukarnia Piotrkowczyka po wykupieniu od spadkobierców przekazana została aktem darowizny przez prz. Łukasza Piotrkowskiego Akademii Krakowskiej, stając się zaczątkiem Drukarni Akademii Krakowskiej.
• W 1771 r. Konfederaci barscy zakończyli nieudane oblężenie bronionego przez Rosjan Poznania (woj. wielkopolskie).
• W 1782 r. ur. się Wincenty Krasiński, herbu Ślepowron, magnat, założyciel i I ordynat opinogórski, polski generał w czasie wojen napoleońskich, pełnił obowiązki Namiestnika Królestwa Polskiego.
• W 1814 r. w Elblągu ur. się Ferdinand Schichau, niemiecki przedsiębiorca, konstruktor maszyn parowych i okrętów.
• W 1831 r. Sejm wybrał Adama Jerzego Czartoryskiego na prezesa Rządu Narodowego.
• W 1836 r. ur. się Ignacy Bernstein, żydowsko-polski bibliotekarz i zbieracz przysłów, jeden ze współtwórców Głównej Biblioteki Judaistycznej działającej przy Wielkiej Synagodze na Tłomackiem w Warszawie (woj. mazowieckie).
• W 1863 r. ur. się Joseph Jastrow, żydowsko-polski psycholog. Zajmował się m.in. złudzeniami optycznymi i wymyślił szereg dobrze znanych przykładów tych złudzeń (tzw. złudzenia Jastrowa). Pamiętany za wkład psychologię eksperymentalną, psychzizykę i projektowanie eksperymentów.
• W 1868 r. w woj. mazowieckim spadł meteoryt nazwany Pułtusk.
• W 1886 r. ur. się Włodzimierz Laskowski, duchowny katolicki, błogosławiony Kościoła katolickiego. Zamordowany w niemieckim obozie Mauthausen-Gusen w 1940 r.
• W 1901 r. ur. się Tadeusz Bielecki, polityk i publicysta narodowy. Prezes Rady Naczelnej Stronnictwa Narodowego, redaktor naczelny pisma pt. „Myśl Polska”. Poseł na Sejm III kadencji, członek Komitetu dla Spraw Kraju.
• W 1906 r. ur. się Jerzy Jan Szablowski, historyk sztuki, muzeolog, przesor Uniwersytetu Jagiellońskiego. Dyrektor Zamku Królewskiego na Wawelu, Państwowych Zbiorów Sztuki.

• W 1908 r. ur. się Mieczysław Jonikas, pilot PLL LOT, żołnierz 5 pułku lotniczego Wojska Polskiego II RP, pilot 305 dywizjonu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii. Po wojnie służył w brytyjskiej Royal Air Force.
• W 1909 r. ur. się Henryk Magnuski, inżynier, konstruktor, projektant i wynalazca pracujący w USA, pracownik amerykańskiego koncernu telekomunikacyjnego Motorola, twórca jednego z pierwszych krótkzalówek tzw. walkie-talkie.
• W 1912 r. ur. się Jadwiga Wajsówna, po mężu Grętkiewiczowa, a następnie Marcinkiewiczowa, lekkoatletka, medalistka olimpijska.
• W 1913 r. ur. się Reuven Zygielbaum, żydowsko-polski aktor, pisarz i działacz kulturalny.
• W 1917 r. utworzona została Komisja Wojskowa, która była nieregulaminowym organem Tymczasowej Rady Stanu, a od 1 lutego 1918 roku organem administracji wojskowej, działającym przy Prezydencie Ministrów Królestwa Polskiego.
• W 1920 r. Niemieccy bojówkarze zamordowali na Górnym Śląsku polskiego działacza niepodległościowego Piotra Niedurnego.
• W 1920 r. Tczew (woj. pomorskie) wrócił po zaborze pruskim do Polski.
• W 1922 r. ur. się Władysław Okarmus, konstruktor lotniczy, szybownik.
• W 1927 r. Rosjanin Lew Oborin zwyciężył w I Międzynarodowym Konkursie Pianistycznym im. Fryderyka Chopina.
• W 1945 r. podczas II w.ś. sowiecka Armia Czerwona zajęła miasta: Gorzów Wielkopolski, Krajenka, Kwidzyn, Międzyrzecz i Złotów.
• W 1945 r. podczas II w.ś. w dniu 50. urodzin swojego patrona, zatopiony został przez sowiecki okręt podwodny S-13 niemiecki statek „Wilhelm Gustlzf” w rejonie Ławicy Słupskiej na Bałtyku (woj. pomorskie). Zginęło 6600 osób, najwięcej w historii katastrz morskich.
• W 1947 r. ur. się Małgorzata Braunek, aktorka teatralna, filmowa i dubbingowa.
• W 1947 r. ur. się Jerzy Plutowicz, poeta, eseista.

• W 1948 r. ur. się Stefan Jurkowski, poeta, publicysta, krytyk literacki, dziennikarz.
• W 1953 r. ur. się Halina Kanasz, saneczkarka, medalistka mistrzostw Europy, olimpijka.
• W 1953 r. ur. się Bogdan Kuczkowski, aktor teatralny, filmowy i lalkowy.
• W 1968 r. ur. się Barbara Melzer, aktorka teatralno-musicalowa i dubbingowa, piosenkarka.
• W 1968 r. studenci przeprowadzili demonstrację pod pomnikiem Adama Mickiewicza w Warszawie (woj. mazowieckie) przeciwko zdjęciu przez cenzurę spektaklu pt. Dziady w reżyserii Kazimierza Dejmka.
• W 1972 r. ur. się Radosław Krzyżowski, aktor teatralny, telewizyjny i filmowy.
• W 1984 r. odbyła się premiera filmu muzycznego pt. Akademia pana Kleksa w reżyserii Krzysztza Gradowskiego.
• W 1990 r. rozpoczął się zjazd założycielski Socjaldemokracji Rzeczypospolitej Polskiej stworzonej przez komunistów.
• W 1990 r. Stanisław Wyganowski został prezydentem Warszawy (woj. mazowieckie).
• W 1990 r. założone zostało Muzeum Niepodległości w Warszawie (woj. mazowieckie).
• W 1991 r. w Teatrze Dramatycznym w Warszawie (woj. mazowieckie) odbyła się prapremiera musicalu pt. Metro w reżyserii Janusza Józefowicza.
• W 1997 r. odbyła się premiera komedii filmowej pt. Dzieci i ryby w reżyserii Jacka Bromskiego.
• W 1998 r. podniesiona została bandera na statku naukowo-badawczym Akademii Morskiej w Szczecinie MS „Nawigator XXI”.

30 stycznia na świecie:

• W 58 p.n.e. ur. się Liwia Druzylla, cesarzowa rzymska.
• W 9 p.n.e. na Polach Marsowych w Rzymie (Włochy) poświęcony został tzw. Ołtarz Pokoju.
• W 133 r. ur. się Didiusz Julianus, senator i cesarz rzymski.

• W 1018 r. w Budziszynie (Niemcy) podpisany został traktat pokojowy kończący serię wojen polsko-niemieckich. Polska uzyskała Milsko i Łużyce.
• W 1151 r. przyszły król Kastylii Sancho III Upragniony ożenił się z księżniczką Blanką Nawarską.
• W 1349 r. Hrabia Günter ze Schwarzenburga wybrany został przez stronnictwo Wittelsbachów na antykróla króla Niemiec Karola IV Luksemburskiego.
• W 1384 r. podczas litewskiej wojny domowej, w tzw. traktacie z Królewca Witold Kiejstutowicz przyrzekł zostanie wasalem zakonu krzyżackiego i scedowanie na jego rzecz części Żmudzi (Litwa) aż do rzeki Niewiaża, wliczając Kowno (Litwa), w zamian za ich pomoc w walce z Jagiełłą.
• W 1517 r. Turcy osmańscy zajęli Kair (Egipt) po zwycięstwie w bitwie pod Ar-Rajdanijją (Egipt).
• W 1582 r. ur. się Jerzy II, książę darłowski i bukowski, syn Bogusława XIII z dynastii Gryfitów.
• W 1592 r. kardynał Ippolito Aldobrandini wybrany został papieżem i przybrał imię Klemens VIII.
• W 1606 r. hiszpański dwór królewski został przeniesiony z powrotem z Valladolid do Madrytu (Hiszpania).
• W 1606 r. w Londynie (Wielka Brytania) wykonana została egzekucja 4 skazanych za udział w tzw. spisku prochowym. Pozostałych 4 straconych zostało następnego dnia.
• W 1607 r. na Kanale Bristolskim, między Walią a Półwyspem Kornwalijskim (Wielka Brytania), doszło do powstania gigantycznych fal nieznanego pochodzenia, które następnie z ogromną siłą uderzyły w wybrzeże, zmiatając kilkaset domów i zabijając około 2 tys. osób.
• W 1621 r. ur. się Jerzy II Rakoczy, książę Siedmiogrodu.
• W 1648 r. Hiszpania uznała niepodległość Republiki Zjednoczonych Prowincji (obecnie Holandia).
• W 1649 r. w Londynie (WIelka Brytania) ścięty został król Anglii i Szkocji Karol I Stuart nazywany „tyranem, zdrajcą i wrogiem ludu”.
• W 1661 r. po restauracji Stuartów, w rocznicę stracenia króla Karola I, wykopane zostało z grobu ciało zmarłego w 1658 r. lorda protektora Olivera Cromwella, które publicznie zostało powieszone, a następnie zakopane w nieznanym miejscu.

• W 1698 r. brytyjski pirat William Kidd zdobył swój największy łup – ormiański 400-tonowy statek „Quedagh” z ładunkiem złota, srebra i drogich tkanin.
• W 1703 r. 47 bezpańskich japońskich samurajów (rōninów) dokonało wendety na zabójcy swojego pana, za co skazano ich na śmierć przez popełnienie seppuku (zemsta rōninów z Akō).
• W 1721 r. ur. się Bernardo Bellotto, włoski artysta, malarz działający przez lata w Polsce.
• W 1745 r. ur. się Ernest II Ludwik, książę Saksonii-Gotha-Altenburg.
• W 1748 r. ur. się Fryderyk V, landgraf Hesji-Homburg.
• W 1820 r. brytyjska wyprawa polarna pod dowództwem Edwarda Bransfielda dotarła do Antarktydy, osiągając północną część jej najdalej północ wysuniętego Półwyspu Antarktycznego. Dwa dni wcześniej członkowie rosyjskiej wyprawy pod wodzą Fabiana Bellingshausena jako pierwsi dostrzegli jej brzeg.
• W 1826 r. otwarty został most wiszący Menai Suspension Bridge pomiędzy wybrzeżem walijskim a wyspą Anglesey (Wielka Brytania), będący wówczas najdłuższym mostem wiszącym na świecie.
• W 1832 r. ur. się Ludwika Ferdynanda Burbon, infantka hiszpańska, księżna Montpensier.
• W 1835 r. chory psychicznie Richard Lawrence strzelił w Waszyngtonie (USA) z dwóch pistoletów do prezydenta Andrew Jacksona nie trafiając Go. Była to pierwsza w historii próba zabicia urzędującego prezydenta USA.
• W 1836 r. rozpoczął się proces Korsykanina Giuseppe Fieschiego, sprawcy nieudanego zamachu na życie króla Francji Ludwika Filipa I, w wyniku którego zginęło 19 postronnych osób.
• W 1841 r. pożar strawił 300 z 500 budynków w Mayagüez na Portoryko (USA).
• W 1847 r. osada Yerba Buena zmieniła nazwę na San Francisco (USA).
• W 1882 r. ur. się Franklin Delano Roosevelt, amerykański polityk, 32. prezydent USA.
• W 1889 r. w zameczku myśliwskim w Mayerling (Austria) samobójstwo popełnił następca austriackiego tronu arcyksiążę Rudolf i jego kochanka, baronessa Maria Vetsera.
• W 1894 r. ur. się Borys III, car Bułgarii z dynastii Koburgów.

• W 1895 r. niemiecki statek pasażerski „Elbe” zatonął na Morzu Północnym po zderzeniu z brytyjskim parowcem „Crathie”. Zginęło ponad 300 osób, uratowanych zostało 20.
• W 1902 r. w Londynie (Wielka Brytania) zawarte zostało porozumienie brytyjsko-japońskie o podziale stref wpływów we wschodniej Azji, szczególnie dotyczący wpływów w Chinach i Korei.
• W 1911 r. 18,5 km od wybrzeży Kuby niszczyciel USS „Terry” przeprowadził pierwszą udaną akcję ratunkową pilota samolotu rozbitego na morzu.
• W 1911 r. w Falcon w Karolinie Północnej (USA) założony został Zielonoświątkowy Kościół Świętości.
• W 1911 r. ok. 1335 osób zginęło, a 199 zostało rannych w wybuchu wulkanu Taal na wyspie Luzon (Filipiny).
• W 1911 r. założony został cypryjski klub piłkarski Anorthosis Famagusta.
• W 1912 r. powstała bolszewicka Socjaldemokratyczna Partia Robotnicza Rosji.
• W 1913 r. brytyjska Izba Lordów odrzuciła projekt ustawy pozwalającej Irlandii na ustanowienie własnego rządu.
• W 1914 r. w Wiedniu (Austria) odbyła się premiera operetki pt. Nareszcie sami z muzyką Ferenca Lehára.
• W 1922 r. w Hadze (Holandia) zainaugurował działalność Stały Trybunał Sprawiedliwości Międzynarodowej.
• W 1922 r. w Mińsku (Białoruś) założony został Instytut Kultury Białoruskiej.
• W 1930 r. ur. się Gene Hackman, amerykański aktor, pisarz, laureat dwóch Oscarów.
• W 1930 r. z Pawłowska pod Leningradem (Rosja) wystrzelona została druga na świecie radiosonda meteorologiczna.
• W 1931 r. odbyła się premiera filmu niemego pt. Światła wielkiego miasta w reżyserii Charlesa Chaplina.

• W 1932 r. w Londynie (Wielka Brytania) ukazała się powieść pt. Nowy wspaniały świat autorstwa Aldousa Huxleya.
• W 1933 r. Adolf Hitler został mianowany kanclerzem Niemiec przez prezydenta Paula von Hindenburga.
• W 1934 r. niemiecki Reichstag uchwalił ustawę o odbudowie Rzeszy Niemieckiej.
• W 1937 r. Adolf Hitler ogłosił wyczanie podpisu Niemiec pod Traktatem wersalskim.
• W 1937 r. w Moskwie (ZSRR) zakończył się proces 17 czołowych komunistów oskarżonych o spiskowanie z rewolucjonistom Lwem Trockim przeciwko rządowi. 13 z nich zostało skazanych na karę śmierci.
• W 1939 r. Adolf Hitler stwierdził w przemówieniu w Reichstagu, że w przypadku wybuchu nowej wojny światowej dojdzie do „unicestwienia rasy żydowskiej w Europie”.
• W 1943 r. sowiecki Aerzłot zainaugurował loty z Krasnojarska na Syberii (ZSRR) do USA.
• W 1943 r. podczas II w.ś. dzień przed kapitulacją pod Stalingradem (ZSRR), dowódca oblężonej niemieckiej 6. Armii gen. Friedrich Paulus został mianowany przez Adolfa Hitlera feldmarszałkiem.
• W 1943 r. podczas II w.ś. Karl Dönitz został naczelnym dowódcą niemieckiej Kriegsmarine.
• W 1944 r. podczas II w.ś. wojska amerykańskie wyzwoliły Majuro, stolicę Wysp Marshalla.
• W 1946 r. proklamowana została Republika Węgierska.
• W 1948 r. rozpoczęły się V Zimowe Igrzyska Olimpijskie w Sankt Moritz (Szwajcaria).
• W 1948 r. w Delhi (Indie) indyjski nacjonalista Nathuram Godse zastrzelił Mahatmę Gandhiego, którego obwiniał o doprowadzenie do odłączenia się Pakistanu od Indii.
• W 1948 r. w rejonie Trójkąta Bermudzkiego zaginął samolot Avro Tudor IV z 31 osobami na pokładzie, lecący z Londynu (Wielka Brytania) do Hawany (Kuba).
• W 1951 r. ur. się Phil Collins, brytyjski muzyk, perkusista, kompozytor, wokalista, autor tekstów, producent muzyczny, członek zespołu Genesis.

• W 1959 r. 40 członków załogi i 55 pasażerów zginęło w wyniku zatonięcia po zderzeniu z górą lodową duńskiego statku „Hans Hedtzt”, płynącego z Grenlandii do Kopenhagi (Dania).
• W 1961 r. odbyła się premiera 1. odcinka serialu animowanego pt. Miś Yogi.
• W 1964 r. prezydent Wietnamu Południowego gen. Dương Văn Minh obalony został przez gen. Nguyễn Khánha, który zajął jego miejsce.
• W 1964 r. Amerykanie wystrzelili sondę księżycową Ranger 6.
• W 1965 r. odbyły się uroczystości pogrzebowe premiera Wielkiej Brytanii Winstona Churchilla.
• W 1967 r. papież Paweł VI przyjął przewodniczącego prezydium Rady Najwyższej ZSRR Nikołaja Podgornego.
• W 1968 r. ur. się Filip VI Burbon, król Hiszpanii.
• W 1968 r. Japonia wyrzekła się posiadania, produkcji i wprowadzania na obszar kraju broni atomowej.
• W 1968 r. podczas wojny wietnamskiej, rozpoczęła się tzw. zensywa Tết, atak armii Wietnamu Północnego i Wietkongu na Wietnam Południowy.
• W 1969 r. na dachu budynku Apple Records w Londynie (WIelka Brytania) odbył się ostatni występ brytyjskiej grupy The Beatles.
• W 1970 r. 4 osoby zginęły, a około 200 zostało rannych podczas próby zajęcia przez demonstrantów pałacu prezydenckiego w Manili (Filipiny).
• W 1972 r. Pakistan wystąpił ze Wspólnoty Narodów w związku z zamiarem uznania Bangladeszu przez rząd brytyjski.
• W 1972 r. brytyjscy żołnierze zastrzelili 14 uczestników pokojowego marszu w Derry (Irlandia), incydent nazwany został „krwawą niedzielą”.
• W 1974 r. 97 osób zginęło w katastrzie amerykańskiego Boeinga 707 na Samoa Amerykańskim.
• W 1975 r. 42 osoby zginęły w katastrzie tureckiego samolotu Fokker F28 w Stambule (Turcja).
• W 1976 r. przyszły prezydent USA George H.W. Bush został dyrektorem CIA.

• W 1978 r. rozstrzelanych zostało trzech ormiańskich terrorystów, którzy 8 stycznia 1977 r. dokonali w Moskwie (ZSRR) zamachów bombowych na metro i 2 sklepy, w wyniku czego zginęło 7 osób, a 37 zostało rannych.
• W 1979 r. 85 procent białych mieszkańców Rodezji (obecnie Zimbabwe) poparło w referendum konstytucję zmierzającą do ustanowienia w kraju rządów czarnej większości.
• W 1982 r. w USA ogłoszony został Dzień Solidarności z Polską przez prezydenta Ronalda Reagana.
• W 1989 r. Amerykanie ewakuowali swoją ambasadę w Kabulu (Afganistan) w związku z wyczaniem z Afganistanu wojsk sowieckich i groźbą wojny domowej.
• W 1991 r. odbyła się premiera thrillera pt. Milczenie owiec w reżyserii Jonathana Demme’a.
• W 1992 r. 10 byłych republik sowieckich zostało przyjętych do KBWE.
• W 1993 r. 140 osób zginęło w katastrzie pociągu osobowego na trasie Mombasa-Nairobi (Kenia).
• W 1995 r. 42 osoby zginęły, ponad 400 zostało rannych w wybuchu samochodu-pułapki w Algierze.
• W 1996 r. odkryta została Kometa Hyakutake.
• W 1999 r. powstała Litewska Partia Narodowo-Demokratyczna, której przewodniczącym został Rimantas Smetona.
• W 2000 r. doszło do przerwania grobli na stawie z rudą w kopalni złota w Baia Mare (Rumunia), co doprowadziło do katastrzy ekologicznej na rzekach Cisa i Samosz.
• W 2000 r. kenijski Airbus A310, odbywający lot z Abidżanu (Wybrzeże Kości Słoniowej) do Nairobi (Kenia) z międzylądowaniem w Lagos (Nigeria), runął do morza krótko po starcie, zginęło 169 osób, a 10 zostało rannych.
• W 2003 r. szefowie dyplomacji Czech, Danii, Hiszpanii, Polski, Portugalii, Węgier, Wielkiej Brytanii i Włoch wystosowali list popierający dążenia USA do rozbrojenia Iraku.
• W 2005 r. 10 brytyjskich żołnierzy zginęło w Iraku po zestrzeleniu samolotu transportowego Lockheed C-130 Hercules.

• W 2005 r. po raz pierwszy po obaleniu reżimu Saddama Husajna w Iraku odbyły się wybory parlamentarne.
• W 2007 r. pierwszy kontyngent sił pokojowych ONZ złożony wyłącznie z kobiet (103 obywatelek Indii) przybył do Liberii.
• W 2007 r. odbyła się premiera amerykańskiego systemu operacyjnego Microszt Windows Vista.
• W 2009 r. 6 Polaków zginęło w katastrzie samolotu Piper PA-34 Seneca w Kenova w stanie Wirginia Zachodnia (USA).
• W 2009 r. premier Gruzji Grigol Mgalobliszwili ogłosił rezygnację z zajmowanego stanowiska ze względów zdrowotnych.
• W 2009 r. Szarif Szajh Ahmed został wybrany przez obradujący w Dżibuti parlament na urząd prezydenta Somalii.
• W 2010 r. 17 osób zginęło, 47 zostało rannych w zamachu samobójczym w Bajaur (Pakistan).
• W 2011 r. samospalenie 4 mężczyzn w Tangerze (Maroko) zapoczątkowało serię protestów społecznych w Maroku.
• W 2013 r. w nocy z 29 na 30 stycznia izraelskie lotnictwo przeprowadziło naloty na dwa cele w ogarniętej wojną domową Syrii. Na pograniczu syryjsko-libańskim zniszczony został konwój transportujący prawdopodobnie rakiety przeciwlotnicze dla bojowników Hezbollahu, a pod Damaszkiem wojskowy ośrodek badawczy.
• W 2014 r. 53 terrorystów, w tym troje dzieci-żołnierzy z organizacji Islamscy Bojownicy o Wolność Bangsamoro zginęło w bitwie z filipińskimi siłami rządowymi na wyspie Mindanao (Filipiny).
• W 2017 r. flamandzki antropomorficzny android „płci żeńskiej” Fran Pepper otrzymał obywatelstwo Belgii (jako pierwszy robot w tym państwie i prawdopodobnie pierwszy robot na świecie).
• W 2017 r. Maroko zostało 55. członkiem Unii Afrykańskiej, 33 lata po wystąpieniu z ówczesnej Organizacji Jedności Afrykańskiej z powodu uznania przez tę organizację Sahary Zachodniej.