5 MARCA W HISTORII

5 marca w Polsce: 

• W 1569 r. król Zygmunt II August ogłosił przyłączenie województwa podlaskiego do Korony Królestwa Polskiego.
• W 1603 r. podczas wojny polsko-szwedzkiej o Inflanty, zwycięstwo odniosły wojska polskie pod wodzą hetmana Jana Karola Chodkiewicza w bitwie pod Rakvere (obecnie Estonia).
• W 1781 r. ur. się Józefa Ledóchowska, aktorka teatralna, uważana za pierwszą polską aktorkę.
• W 1800 r. ur. się Kazimierz Deczyński, pamiętnikarz pochodzenia chłopskiego, uczestnik Powstania Listopadowego, jeden z najbardziej znanych burzycieli chłopskich.

• W 1808 r. ur. się Szymon Konarski ps. „Janusz Hejbowicz”, „Janusz Niemrawa”, działacz niepodległościowy, Powstaniec Listopadowy, członek Młodej Polski i Stowarzyszenia Ludu Polskiego.
• W 1812 r. Francuz Napoleon Bonaparte utworzył złożony z Polaków 5. Korpus Wielkiej Armii.
• W 1837 r. ur. się Alfons Fortunat Szaniawski herbu Junosza , generał armii rosyjskiej, przedsiębiorca, filantrop.
• W 1858 r. ur. się Tezil Zaleski, artysta, malarz.
• W 1859 r. ur. się Tezil Waligórski, polityk, dziennikarz, publicysta polityczny, urzędnik. Współzałożyciel Narodowej Demokracji.
• W 1863 r. podczas Powstania Styczniowego, zwycięstwo odnieśli powstańcy w bitwie pod Skałą (woj. małopolskie).
• W 1868 r. ur. się Alfons Brandt, muzyk, skrzypek, solista, wirtuoz.
• W 1870 r. ur. się Róża Luksemburg, właśc. Rozalia Luxenburg, żydowsko-polska marksistka, filozzka, ekonomistka, aktywistka antywojenna i socjalistka.
• W 1872 r. ur. się Ludwik Szczepański ps. „Wincenty Ogórek”, literat, publicysta, dziennikarz, poeta.
• W 1887 r. ur. się Edward Ligocki, żołnierz Loegionów, pisarz, poeta, publicysta, dyplomata.
• W 1887 r. ur. się Kazimierz  Moszyński, etnograf, etnolog, slawista, publicysta.
• W 1891 r. ur. się Witold Jeszke, żołnierz II Korpusu Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, działacz niepodległościowy i społeczny, doktor prawa, polityk, poseł na Sejm i senator w II RP.
• W 1891 r. ur. się Wacław Prusak, artysta, malarz, realista.
• W 1893 r. ur. się Zzia Maria Reutt-Witkowska, poetka, pisarka, historyk literatury.
• W 1895 r. ur. się Stanisław Strzetelski, polityk, poseł na Sejm w II RP, dziennikarz i wydawca emigracyjny. Zmarł w USA w 1969 r.

• W 1900 r. ur. się Stanisław Hausner właśc. Hazner, lotnik, pierwszy Polak, który parokrotnie próbował samotnie przelecieć nad Atlantykiem. W USA pracował dla wytwórni filmowej Warner Bros. jako mechanik i pilot-akrobata. Zginął w USA w 1935 r. podczas pokazu akrobatycznego na cześć Józefa Piłsudskiego.
• W 1904 r. ur. się Józef Zapłata CFCI, duchowny katolicki, zakonnik ze Zgromadzenia Braci Serca Jezusowego, błogosławiony Kościoła katolickiego. Zmarł w niemieckim obozie KL Dachau w 1945 r.
• W 1923 r. ur. się Jerzy Weil ps. „Jerzyk”, podharcmistrz, porucznik Armii Krajowej, Powstaniec Warszawski, dowódca I plutonu „Sad” 2. kompanii „Rudy” batalionu „Zośka” AK. Zginął w Powstaniu.
• W 1927 r. ur. się Maria Klejdysz-Bąk, aktorka teatralna, filmowa i telewizyjna.
• W 1938 r. odbyła się premiera filmu pt. Królowa przedmieścia w reżyserii Eugeniusza Bodo.
• W 1940 r. ur. się Jerzy Zygmunt Nowak, aktor teatralny i filmowy.
• W 1941 r. ur. się Ryszard Czekała, reżyser filmów animowanych i fabularnych, scenarzysta.
• W 1945 r. Stanisław Tołwiński został prezydentem Warszawy (woj. mazowieckie).
• W 1945 r. podczas II w.ś. wojska 1. Frontu Białoruskiego zdobyły: Białogard, Gryfice, Kamień Pomorski i Stargard (woj. zachodnipomorskie).
• W 1948 r. ur. się Kazimierz Czarnecki, sztangista, medalista mistrzostw świata, olimpijczyk.
• W 1949 r. ur. się Leszek Błażyński, bokser, dwukrotny mistrz Polski, mistrz Europy, olimpijczyk.
• W 1949 r. ur. się Tadeusz Galia, aktor teatralny i filmowy.
• W 1953 r. ppor. Franciszek Jarecki uprowadził odrzutowy samolot myśliwski MiG-15bis i wylądował nim na wyspie Bornholm (Dania).
• W 1954 r. ur. się Kazimierz Szczerba, bokser, mistrz Polski, olimpijczyk.
• W 1956 r. ur. się Czesław Baranowski, aktor teatralny, filmowy i telewizyjny.

• W 1957 r. dokonane zostało dokładne wytyczenie granicy polsko-sowieckiej na Zalewie Wiślanym i Mierzei Wiślanej w dawnych Prusach Wschodnich.
• W 1960 r. dokonany został oblot szybowca SZD-25 Lis.
• W 1964 r. ur. się Andrzej Krzywy, wokalista, członek zespołu De Mono.
• W 1964 r. odbyła się premiera filmu wojennego pt. Skąpani w ogniu w reżyserii Jerzego Passendorfera.
• W 1965 r. ur. się Piotr Banach, muzyk, kompozytor i producent muzyczny.
• W 1968 r. ur. się Sławomir Grzymkowski, aktor teatralny, filmowy i telewizyjny.
• W 1973 r. komunistyczne koła Młodzieży Wojskowej zostały przekształcone w Socjalistyczny Związek Młodzieży Wojskowej, który wszedł w skład Federacji Socjalistycznych Związków Młodzieży Polskiej.
• W 1977 r. ur. się Piotr Duda, aktor teatralny, filmowy i telewizyjny.
• W 1979 r. ur. się Kajetan Kajetanowicz, kierowca rajdowy, trzykrotny rajdowy mistrz Europy, czterokrotny rajdowy mistrz Polski, trzykrotny zwycięzca Rajdu Polski.
• W 1981 r. ur. się Karolina Wydra, aktorka filmowa i telewizyjna i modelka.
• W 1984 r. odbyła się premiera filmu pt. Kartka z podróży w reżyserii Waldemara Dzikiego.
• W 1992 r. Hanna Gronkiewicz-Waltz została prezesem NBP.
• W 1993 r. Jarosław Kaczyński ujawnił tajną instrukcję UOP dotyczącą zakładania podsłuchów i inwigilacji partii politycznych.
• W 2002 r. zarejestrowana została partia Platforma Obywatelska.
• W 2006 r. odbyła się premiera 1. odcinka serialu telewizyjnego pt. Ranczo w reżyserii Wojciecha Adamczyka.

• W 2006 r. w Toruniu (woj. kujawsko-pomorskie) u łabędzia wykryta została tzw. ptasia grypa. Był to pierwszy przypadek wirusa ptasiej grypy w Polsce. Wkrótce potwierdzone zostało, że ptak zarażony był groźnym dla ludzi wirusem typu H5N1.

5 marca na świecie: 

• W 363 r. cesarz rzymski Julian Apostata wyruszył z Antiochii (Turcja) na wyprawę wojenną przeciwko Persom, w czasie której zginął.
• W 1133 r. ur. się Henryk II Plantagenet, król Anglii.
• W 1234 r. ur. się święta Kinga, zwana też Kunegundą, węgierska królewna z dynastii Arpadów, córka króla Węgier Beli IV i Marii Laskariny, księżna krakowska i sandomierska, żona polskiego władcy Bolesława V Wstydliwego, zakonnica, święta Kościoła katolickiego.
• W 1279 r. wielki książę litewski Trojden rozgromił armię inflanckiej gałęzi zakonu krzyżackiego w bitwie pod Aizakraukle (Łotwa).
• W 1324 r. ur. się Dawid II Bruce, król Szkocji.
• W 1326 r. ur. się Ludwik Węgierski, król Polski i Węgier.
• W 1329 r. w Pampelunie (Hiszpania) odbyła się koronacja Joanny II z Nawarry i Filipa III na królową i króla Nawarry.
• W 1496 r. król Anglii Henryk VII Tudor wydał patent na odkrywanie nieznanych lądów włoskiemu żeglarzowi w służbie angielskiej Giovanniemu Caboto.
• W 1574 r. ur. się Fryderyk IV Sprawiedliwy, elektor Palatynatu Reńskiego.
• W 1585 r. ur. się Jan Jerzy I Wettyn, książę-elektor Saksonii.
• W 1616 r. dzieło Mikołaja Kopernika pt. De revolutionibus orbium coelestium (O obrotach sfer niebieskich) trafiło na kościelny indeks ksiąg zakazanych.

• W 1674 r. ur. się Zzia Eleonora z Brunszwiku-Wolfenbüttel, księżniczka, zakonnica.
• W 1684 r. powołana została tzw. Święta Liga, sojusz Polski, Wenecji, Austrii i Państwa Kościelnego przeciw Imperium Osmańskiemu i Tatarom.
• W 1770 r. w Bostonie (USA) wojsko użyło broni palnej przeciwko demonstrującym przeciwnikom rządów brytyjskich (masakra bostońska).
• W 1798 r. wojska francuskie rozpoczęły inwazję na Szwajcarię.
• W 1801 r. ur. się Ludwik Kauffmann, także Ludwig Kauffmann, austriacki artysta, rzeźbiarz. Zmarł w 1855 r. w Warszawie (woj. mazowieckie)
• W 1804 r. gubernator Nowej Południowej Walii Philip Gidley King wprowadził stan wojenny na obszarze miasta Sydney dzień po wybuchu szybko stłumionego buntu więźniów irlandzkich, znanego jako rebelia w Castle Hill.
• W 1811 r. podczas wojny na Półwyspie Iberyjskim, zwycięstwo odniosły wojska brytyjsko-hiszpańsko-portugalskie nad francuskimi w bitwie pod Barossą (Hiszpania).
• W 1818 r. w Neapolu (Włochy) odbyła się premiera opery pt. Mojżesz w Egipcie autorstwa Gioacchino Rossiniego.
• W 1821 r. prezydent USA James Monroe został zaprzysiężony na drugą kadencję. Uroczystość została opóźniona o dzień z powodu złej pogody.
• W 1823 r. Michael Faraday po raz pierwszy uzyskał chlor w stanie ciekłym.
• W 1824 r. wybuchła I wojna brytyjsko-birmańska.
• W 1827 r. ur. się Wilhelm, książę Meklemburgii-Schwerinu, zicer.
• W 1835 r. Samuel Colt założył firmę Patent Arms Manufacturing Company w Paterson w stanie New Jersey (USA), gdzie rozpoczął produkcję rewolwerów.

• W 1849 r. podczas Powstania węgierskiego, zwycięstwo odniosły wojska węgiersko-polskie nad austriackimi w bitwie pod Szolnokiem (Węgry).
• W 1855 r. ur. się Zzia Habsburg, arcyksiężniczka austriacka.
• W 1856 r. w Szwecji uruchomiony został pierwszy odcinek kolei normalnotorowej (Nora-Ervalla).
• W 1860 r. Modena, Parma, Romania i Toskania (Włochy) przyłączyły się w drodze referendum do Królestwa Sardynii.
• W 1866 r. biskupstwo Buenos Aires (Argentyna) zostało podniesione do godności archidiecezji.
• W 1866 r. oddany został do użytku budynek parlamentu w Oslo (Norwegia).
• W 1868 r. w operze La Scala w Mediolanie (Włochy) odbyła się prapremiera opery pt. Mefistzeles Arrigo Boito do własnego libretta według Fausta Johanna Wolfganga Goethego.
• W 1872 r. Amerykanin George Westinghouse uzyskał patent na kolejowy hamulec pneumatyczny.
• W 1876 r. ukazało się pierwsze wydanie włoskiego dziennika pt. „Corriere della Sera”.
• W 1888 r. Węgier Sámuel Teleki jako pierwszy Europejczyk dotarł do Jeziora Rudolfa w Afryce.
• W 1891 r. francuski astronom Auguste Charlois odkrył planetoidę (307) Nike.
• W 1893 r. Hamad ibn Suwajni został sułtanem Zanzibaru.
• W 1894 r. francuski astronom Fernand Courty odkrył planetoidę (387) Aquitania.
• W 1898 r. Konrad zu Hohenlohe-Schillingsfürst został premierem Austrii.
• W 1903 r. niemiecki Deutsche Bank i rząd turecki zawarły porozumienie w sprawie budowy Kolei Bagdadzkiej, która miała połączyć Berlin (Niemcy) z Basrą (Irak), w celu uniezależnienia się Niemiec od dostaw surowców drogą morską.
• W 1907 r. w Petersburgu (Rosja) zwołana została Druga Duma liczącą 518 posłów, w tym 46 posłów polskich (35 posłów z Królestwa i 11 posłów z Koła Kresowego). Wydarzeniu towarzyszyło 40-tysięczna demonstracja, którą rozpędziły oddziały wojskowe.

• W 1908 r. w Niemczech ur. się Teodor Parnicki, pisarz, autor powieści historycznych i historyczno-fantastycznych.
• W 1916 r. płynący z Barcelony (Hiszpania) do Buenos Aires (Argentyna) hiszpański liniowiec oceaniczny „Príncipe de Asturias” zatonął na wysokości miasta Santos (Brazylia), zginęło 445 spośród 588 osób na pokładzie.
• W 1916 r. założony został hiszpański klub piłkarski RCD Mallorca.
• W 1918 r. podczas I w.ś. Rumunia podpisała zawieszenie broni z państwami centralnymi.
• W 1927 r. ur. się Jack Cassidy, amerykański aktor, piosenkarz.
• W 1930 r. Pandeli Evangjeli został po raz drugi premierem Albanii.
• W 1931 r. powstała Komunistyczna Partia Wenezueli (PCV).
• W 1933 r. w wyborach parlamentarnych w Niemczech zwyciężyła nazistowska NSDAP zdobywając 44% głosów.
• W 1936 r. Brytyjczycy dokonali oblotu myśliwca Supermarine Spitfire.
• W 1936 r. w USA odbyła się 8. ceremonia wręczenia Oscarów.
• W 1938 r. podczas wojny domowej w Hiszpanii, rozpoczęła się bitwa koło przylądka Palos.
• W 1940 r. podczas II w.ś. sowieckie Biuro Polityczne KC WKP(b) podjęło decyzję o wymordowaniu ok. 25 tysięcy polskich jeńców wojennych.
• W 1942 r. podczas II w.ś. w Szkocji przeprowadzone zostały pierwsze praktyczne próby prototypu wykrywacza min wynalezionego przez poruczników Józefa Kosackiego i Andrzeja Garbosia.
• W 1943 r. podczas II w.ś. Brytyjczycy dokonali oblotu myśliwca Gloster Meteor.
• W 1945 r. podczas II w.ś. ok.4 tys. osób zginęło w brytyjskim nalocie bombowym na Chemnitz (Niemcy).
• W 1946 r. w kanale La Manche zatonął w kolizji polski frachtowiec „Kielce”.

• W 1946 r. w przemówieniu w Fulton w stanie Missouri (USA) premier Wielkiej Brytanii Winston Churchill po raz pierwszy użył określenia „żelazna kurtyna”, określającego linię podziału Europy na blok wschodni i zachodni. 
• W 1947 r. w Norymberdze (Niemcy) rozpoczął się proces prawników nazistowskiego wymiaru sprawiedliwości.
• W 1949 r. podczas I wojny arabsko-izraelskiej, rozpoczęła się izraelska operacja „Uwda”, która doprowadziła do zajęcia całości obszaru pustyni Negew.
• W 1950 r. naczelny dowódca ukraińskiej UPA Roman Szuchewycz zginął podczas próby zatrzymania go przez sowiecką NKWD w Biłohorszczu pod Lwowem (Kresy Wschodnie, obecnie Ukraina).
• W 1958 r. ur. się Andy Gibb, brytyjski muzyk, piosenkarz, najmłodszy z braci Gibb, twórców zespołu Bee Gees.
• W 1958 r. Sowieci dokonali oblotu bombowca Jak-28.
• W 1958 r. Konstandinos Jeorgakopulos został premierem Grecji.
• W 1959 r. Amerykanie wystrzelili satelitę naukową Explorer 2.
• W 1960 r. kubański fotograf Alberto Korda wykonał najsłynniejsze zdjęcie komunisty Ernesto „Che” Guevary.
• W 1961 r. w Afryce rozpoczęła się budowa kolei mauretańskiej.
• W 1962 r. George Borg Olivier został po raz drugi premierem Malty.
• W 1966 r. amerykański Boeing 707 rozbił się o górę Fudżi (Japonia), zginęły 124 osoby.
• W 1966 r. austriacki wokalista Udo Jürgens zwyciężył w 11. Konkursie Piosenki Eurowizji w Luksemburgu z utworem pt. Merci Chéri.
• W 1969 r. Gustav Heinemann został wybrany przez Bundestag na urząd prezydenta niemieckiej RFN.

• W 1970 r. odbyła się premiera amerykańskiego filmu pt. Port lotniczy w reżyserii Henry’ego Hathawaya i George’a Seatona.
• W 1970 r. wszedł w życie tzw. Układ o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej (NPT).
• W 1973 r. 68 spośród 182 osób na pokładzie zginęło w katastrzie hiszpańskiego samolotu DC-9 pod Nantes (Francja).
• W 1975 r. 20 osób zginęło, a 12 zostało rannych w ataku palestyńskich terrorystów na hotel „Savoy” w Tel Awiwie (Izrael).
• W 1977 r. walijski kierowca Formuły 1 Tom Pryce oraz jeden z porządkowych zginęli w wypadku podczas wyścigu o Grand Prix RPA.
• W 1978 r. uchwalona została nowa konstytucja Chin.
• W 1980 r. odbyła się premiera francuskiej komedii kostiumowej pt. Skąpiec w reżyserii Jeana Girault i Louisa de Funèsa.
• W 1980 r. utworzony został Park Narodowy Channel Islands w Kalifornii (USA).
• W 1982 r. sowiecka sonda Wenera 14 wylądowała na planecie Wenus.
• W 1992 r. na konferencji ministrów spraw zagranicznych w Kopenhadze (Dania) powołana została do życia Rada Państw Morza Bałtyckiego (CBSS).
• W 1993 r. 83 osoby zginęły w katastrzie samolotu Fokker 100 linii Palair Macedonian w Skopje (Macedonia).
• W 1999 r. odbyła się premiera amerykańskiej komedii kryminalnej pt. Depresja gangstera w reżyserii Harolda Ramisa.
• W 2003 r. 17 Izraelczyków zginęło, a 53 zostało rannych w palestyńskim samobójczym zamachu bombowym na autobus w Hajfie (Izrael).
• W 2003 r. urzędujący prezydent Robert Koczarian wygrał wybory prezydenckie w Armenii.
• W 2003 r. wszedł w życie tzw. Światowy Kodeks Antydopingowy.

• W 2004 r. Michaił Fradkow został premierem Rosji.
• W 2006 r. w USA odbyła się 78. ceremonia wręczenia Oscarów.
• W 2007 r. przed Międzynarodowym Trybunałem Sprawiedliwości w Hadze (Holandia) rozpoczęły się przesłuchania w sprawie sporu o granicę morską między Nikaraguą a Hondurasem.
• W 2008 r. 16 osób zginęło w wyniku zatonięcia przeciążonej łodzi na sztucznym jeziorze Farka pod Tiraną (Albania).
• W 2008 r. po 13 latach Bill Gates stracił pozycję lidera na rzecz Warrena Buffetta w rankingu najbogatszych ludzi na świecie według magazynu „Forbes”.
• W 2009 r. 6 milicjantów zginęło w czasie rozbrajania ładunku wybuchowego pod Nazraniem w Inguszetii (Rosja).
• W 2011 r. podczas lotu szkoleniowego 6 pilotów, w tym 4 rosyjskich i 2 birmańskich zginęło pod Woroneżem (Rosja) w katastrzie samolotu pasażerskiego An-148.
• W 2013 r. Maciej Berbeka, Adam Bielecki, Tomasz Kowalski i Artur Małek dokonali pierwszego zimowego wejścia na ośmiotysięcznik Broad Peak w paśmie Karakorum. W drodze powrotnej Berbeka i Kowalski zginęli.
• W 2014 r. założony został Park Narodowy Archipelagu Kerama (Japonia).
• W 2015 r. uzbrojeni ekstremiści z tzw. Państwa Islamskiego przystąpili przy użyciu buldożerów do niszczenia stanowiska archeologicznego w miejscu starożytnego miasta Kalhu (Irak).