9 MARCA W HISTORII

9 marca w Polsce:

• W 1589 r. Rzeczpospolita zawarła z krajami habsburskimil traktat bytomsko-będziński, na mocy którego Habsburgowie uznali Zygmunta III Wazę za króla Polski i wielkiego księcia litewskiego. Kandydat do tronu polskiego Maksymilian III Habsburg miał zrzec się polskiego tytułu królewskiego.
• W 1701 r. król Polski August II Mocny spokał się z carem Rosji Piotrem I Wielkim na zamku w Birżach (Kresy Wschodnie).
• W 1747 r. ur. się Antoni Pułaski, szlachcic, dowódca wojskowy, polityk.

• W 1777 r. ur. się Aleksander Orłowski, artysta, rysownik, malarz, grafik.
• W 1786 r. w Krakowie (woj. wielkopolskie) powstała loża wolnomularska „Przesąd Zwyciężony”. Zlikwidowana w 1938 r. dekretem prezydenta II RP Ignacego Mościckiego.
• W 1795 r. Leon Gołaszewski, ziemianin, polityk.
• W 1830 r. ur. się Julius Dinder, duchowny katolicki pochodzenia niemieckiego, arcybiskup metropolita gnieźnieński i poznański, prymas Polski.
• W 1852 r. ur. się Hieronim Derdowski kaszb. Hieronim Derdowsczi, poeta kaszubski, humorysta, dziennikarz, publicysta, wydawca prasy emigracyjnej w USA.
• W 1863 r. podczas Powstania Styczniowego, zwycięstwo odnieśli powstańcy w bitwie pod Myszyńcem (woj. mazowieckie).
• W 1878 r. ur. się Stanisław Czajkowski, artysta, malarz, brat malarza Józefa Czajkowskiego.
• W 1881 r. ur. się Stanisław Sierakowski, hrabia, polski działacz narodowy w Republice Weimarskiej i III Rzeszy, pierwszy prezes ZPwN i Związku Mniejszości Narodowych w Niemczech, poseł do Sejmu Pruskiego. Zamordowany przez Niemców w 1939 r.
• W 1889 r. ur. się Kazimierz Demel, biolog, pionier polskich badań na morzu, znawca flory i fauny Bałtyku.
• W 1907 r. ur. się Józef Trenarowski, artysta, rzeźbiarz.
• W 1913 r. ur. się Bronisław Franciszek Lewkowicz ps. „Kompas”, żołnierz Wojska Polskiego II RP, major Polskich Sił Powietrznych na Zachodzie, cichociemny, zicer Armii Krajowej, kawaler Orderu Virtuti Militari. Zginął w 1944 r.
• W 1915 r. powstała korporacja akademicka Aquilonia w Warszawie (woj. mazowieckie).
• W 1919 r. ochotnicza kompania powstańców wielkopolskich wyruszyła do Małopolski, aby wziąć udział w walkach z Ukraińcami.
• W 1922 r. ur. się Maria Bakka także Bakka-Gierszanin, aktorka teatralna, filmowa i telewizyjna.
• W 1922 r. ur. się Lechosław Marszałek, reżyser i scenarzysta filmów animowanych, komunista.
• W 1931 r. ur. się Aleksander Rowiński, autor reportaży, pisarz, publicysta.

• W 1932 r. ur. się Wojciech Rydz, szermierz, olimpijczyk, trener, sędzia.
• W 1936 r. w Przytyku (woj. mazowieckie) doszło do starć ulicznych pomiędzy Polakami i Żydami.
• W 1937 r. ur. się Ryszard Cieślak, aktor, reżyser teatralny.
• W 1943 r. podczas II w.ś. Adolf Hitler zalegalizował aborcję w okupowanej Polsce.
• W 1944 r. ur. się Małgorzata Wilczek-Rogoń, gimnastyczka, reprezentantka Polski, 7-krotna mistrzyni Polski, olimpijka.
• W 1944 r. ok. 58 Polaków zostało zamordowanych przez oddział ukraińskiej UPA we wsi Szerokie Pole (woj. stanisławowskie, Kresy Wschodnie).
• W 1947 r. ur. się Ryszard Peryt, aktor, reżyser, przesor, twórca inscenizacji oper barokowych, klasycznych i dziewiętnastowiecznych oraz polskich prawykonań oper dwudziestowiecznych.
• W 1949 r. ur. się Emma Popik, autorka fantastyki naukowej oraz baśni dla dzieci.
• W 1949 r. komunistyczny Sejm Ustawodawczy przyjął ustawę o likwidacji analfabetyzmu.
• W 1951 r. ur. się Krystyna Rachel-Świrska z d. Tchórz, florecistka, indywidualna mistrzyni Polski, trener szermierki.
• W 1953 r. ur. się Jerzy Stachurski, muzyk, kompozytor, poeta.
• W 1954 r. dokonany został oblotu szybowca SZD-17 Jaskółka L.
• W 1962 r. odbyła się premiera filmu pt. Nóż w wodzie w reżyserii Romana Polańskiego.
• W 1968 r. seryjny morderca Bogdan Arnold został skazany na karę śmierci.
• W 1971 r. komunista Włodzimierz Janiurek został pierwszym rzecznikiem prasowym rządu PRL.
• W 1972 r. ur. się Monika Milewska, eseistka, dramaturg, poetka.
• W 1972 r. wybuchł pożar w Zakładach „Stomil” w Poznaniu (woj. wielkopolskie)
• W 1973 r. ur. się Arkadiusz Detmer, aktor teatralny, filmowy i telewizyjny.
• W 1976 r. ur. się Wojciech Skupień, skoczek narciarski, wielokrotny reprezentant Polski, olimpijczyk.
• W 1976 r. ur. się Marcin Szaforz, aktor teatralny, filmowy i telewizyjny.

• W 1976 r. odbyła się premiera filmu historycznego pt. Kazimierz Wielki w reżyserii Ewy i Czesława Petelskich.
• W 1979 r. ur. się Karolina Binaś, lekkoatletka, medalistka mistrzostw Polski, reprezentantka Polski, olimpijka.
• W 1983 r. przed sądem w Grudziądzu (woj. kujawsko-pomorskie) rozpoczął się proces Anny Walentynowicz oskarżonej o zorganizowanie strajku w Stoczni Gdańskiej (woj. pomorskie).
• W 1984 r. odbyła się premiera filmu pt. Soból i panna w reżyserii Huberta Drapelli.
• W 1989 r. doszło do katastrzy pociągu z chlorem w Białymstoku (woj. podlaskie).
• W 1990 r. w obserwatorium meteorologicznym na Śnieżce (woj. dolnośląskie) zmierzona została rekordowa w Polsce prędkość porywu wiatru o prędkości 346 km/h.
• W 1991 r. Sejm kontraktowy przyjął uchwałę o skróceniu swojej kadencji.

9 marca na świecie:

• W 141 p.n.e. Han Wudi został cesarzem Chin.
• W 320 r. śmierć poniosło czterdziestu męczenników z Sebasty (dzisiejsza Turcja).
• W 1009 r. 9 marca lub 14 lutego na pograniczu Litwy i Rusi męczeńską śmiercią zginął wraz z 18 misjonarzami Bruna z Kwerfurtu.
• W 1152 r. Fryderyk I Barbarossa został koronowany w Akwizgranie na króla Niemiec.
• W 1202 r. Haakon III został królem Norwegii.
• W 1212 r. ur. się Hugo IV, książę Burgundii.
• W 1230 r. zwycięstwo odnieśli Bułgarzy nad wojskami cesarza Tesaloniki Teodora Angelosa w bitwie pod Kłokotnicą (Bułgaria).
• W 1276 r. Augsburg (Niemcy) otrzymał status wolnego miasta Rzeszy.
• W 1285 r. ur. się Go-Nijō, cesarz Japonii.

• W 1497 r. przebywający na studiach prawniczych w Bolonii (Włochy) Mikołaj Kopernik, podczas obserwacji zakrycia gwiazdy Aldebaran przez Księżyc doszedł do wniosku, że teoria geocentryczna budowy wszechświata jest błędna.
• W 1500 r. Pedro Álvares Cabral wypłynął z Portugalii do Indii na czele wyprawy złożonej z 13 okrętów.
• W 1562 r. pod groźbą kary śmierci zabroniono w Neapolu (Włochy) pocałunków w miejscach publicznych.
• W 1566 r. grupa lordów na czele z Henrykiem Stuartem, mężem królowej Szkocji Marii I Stuart, zamordowała na jej oczach jej prywatnego sekretarza i domniemanego kochanka Davida Riccio.
• W 1568 r. ur. sie Alojzy Gonzaga, włoski jezuita, święty.
• W 1617 r. Szwecja i Rosja zawarły tzw. pokój w Stołbowie.
• W 1621 r. ur. się Egbert van der Poel, holenderski artysta, malarz barokowy.
• W 1663 r. ur. się Zzia Augusta Anhalt-Zerbst, księżna Saksonii-Weimar.
• W 1721 r. ur. się Karolina Wittelsbach, księżniczka Palatynatu- Zweibrücken, księżna Hesji-Darmstadt.
• W 1734 r. ur. się Francisco Bayeu, hiszpański artysta, malarz.
• W 1737 r. ur. się Josef Mysliveček, czeski muzyk, kompozytor.
• W 1776 r. opublikowane zostało tzw. Bogactwo narodów Adama Smitha.
• W 1781 r. podczas wojny o niepodległość USA, Hiszpanie, dążący do odebrania Brytyjczykom kolonii Floryda Zachodnia i rozpoczęli oblężenie Pensacoli.
• W 1789 r. Ludovico Manin został ostatnim dożą Wenecji.
• W 1796 r. Napoleon Bonaparte poślubił Józefinę de Beauharnais.
• W 1807 r. Alexandre Pétion został prezydentem Haiti.
• W 1811 r. ur. się Emilia de Villeneuve, francuska zakonnica, święta.

• W 1811 r. zwycięstwo odnieśli rojaliści paragwajscy nad wojskami Zjednoczonych Prowincji Rio de La Plata w bitwie pod Tacuarí (Paragwaj). 
• W 1820 r. zniesiona została inkwizycja hiszpańska.
• W 1842 r. w operze La Scala w Mediolanie (Włochy) odbyła się premiera opery pt. Nabucco autorstwa Giuseppe Verdiego.
• W 1844 r. w Londynie (Wielka Brytania) odbyła się premiera baletu pt. Esmeralda z muzyką Cesare Pugniego.
• W 1844 r. w teatrze Teatro La Fenice w Wenecji (Włochy) odbyła się premiera opery pt. Ernani autorstwa Giuseppe Verdiego.
• W 1846 r. w Lahaur (Pakistan) podpisany został traktat pokojowy kończący I wojnę Brytyjczyków z Sikhami.
• W 1850 r. Xianfeng został koronowany na cesarza Chin.
• W 1862 r. podczas wojny secesyjnej w USA, taktyczne zwycięstwo odnieśli Konfederaci w bitwie w zatoce Hampton Roads.
• W 1870 r. ur. się Hugo Koch, holenderski wynalazca. Opatentował zasadę „maszyny do tajnego pisania”, która doprowadziła do powstania niemieckiej Enigmy.
• W 1880 r. Edward Whymper, Jean-Antoine Carrel i Louis Carrel dokonali pierwszego wejścia na ekwadorski wulkan Antisana na wysokość 5753 m.
• W 1882 r. austriacki astronom Johann Palisa odkrył planetoidę (223) Rosa.
• W 1888 r. Fryderyk III Hohenzollern został cesarzem Niemiec i królem Prus.
• W 1889 r. Menelik II został cesarzem Etiopii.
• W 1896 r. podczas I wojny włosko-abisyńskiej, premier Francisco Crispi podał się do dymisji po klęsce wojsk włoskich z Etiopczykami w bitwie pod Aduą (Etiopia).
• W 1898 r. Francuz Victor Loret odkrył w Egipcie grobowiec faraona Amenhotepa II.
• W 1900 r. ur. się Aimone di Savoia-Aosta, włoski arystokrata, król Chorwacji.

• W 1902 r. założony został włoski klub piłkarski Vicenza Calcio.
• W 1908 r. założony został włoski klub piłkarski Inter Mediolan.
• W 1916 r. podczas I w.ś. rozpoczęła się austriacko-włoska V bitwa nad rzeką Isonzo (Włochy).
• W 1916 r. podczas I w.ś. Niemcy wypowiedziały wojnę Portugalii.
• W 1916 r. oddział meksykańskich rewolucjonistów przeprowadził rajd na miejscowość Columbus w stanie Nowy Meksyk (USA).
• W 1918 r. stolica bolszewickiej ZSRR została przeniesiona z Piotrogrodu do Moskwy.
• W 1923 r. bolszewik Włodzimierz Lenin doznał trzeciego z kolei wylewu krwi do mózgu. Złożony chorobą nie mógł mówić i wyczał się z udziału w rządzie bolszewików.
• W 1925 r. brytyjska Royal Air Force rozpoczęła kampanię bombardowań i ostrzału z powietrza górskich kryjówek wojowników z plemion Mahsud w Południowym Waziristanie (Pakistan).
• W 1930 r. w Lipsku (Niemcy) odbyła się premiera opery pt. Rozkwit i upadek miasta Mahagonny Bertolta Brechta i Kurta Weila.
• W 1932 r. Éamon de Valera został po raz drugi premierem Irlandii.
• W 1933 r. w USA rozpoczęło się tzw. 100 dni, w czasie których zostały uchwalone ustawy wprowadzające tzw. New Deal (program reform ekonomiczno-społecznych).
• W 1936 r. Kōki Hirota został premierem Japonii.
• W 1942 r. Miklós Kállay został premierem Węgier.
• W 1944 r. podczas II w.ś. amerykańskie oddziały piechoty morskiej zdobyły lotnisko Talasea na Nowej Brytanii (Papua-Nowa Gwinea).
• W 1944 r. podczas II w.ś. ponad 800 osób zginęło w wyniku sowieckiego nalotu bombowego na Tallinn (Estonia).
• W 1944 r. podczas II w.ś. zakończyła się operacja „Soczewica”, masowa deportacja Czeczenów i Inguszy do republik środkowoazjatyckich.

• W 1945 r. podczas II w.ś. w nocy z 9 na 10 marca 279 amerykańskich bombowców B-29 przeprowadziło nalot dywanowy na Tokio (Japonia), zrzucając 1650 ton bomb zapalających na drewnianą zabudowę miasta. W wyniku powstałej burzy ogniowej zginęło ok. 120 tys. osób.
• W 1946 r. 33 osoby zginęły, a kilkaset zostało rannych w katastrzie budowlanej podczas meczu Bolton Wanderers F.C.-Stoke City F.C. na stadionie Burnden Park w Boltonie (Wielka Brytania).
• W 1950 r. Islandia została członkiem Rady Europy.
• W 1953 r. odbył się pogrzeb sowieckiego dyktatora Józefa Stalina.
• W 1955 r. odbyła się premiera amerykańskiego filmu pt. Na wschód od Edenu w reżyserii Elii Kazana.
• W 1956 r. fotograf Arturo Mari rozpoczął pracę na Watykanie.
• W 1956 r. Brytyjczycy aresztowali na Cyprze arcybiskupa Makariosa III i zesłali go na Seszele.
• W 1956 r. krwawo stłumiona została antysowiecka demonstracja w Tbilisi (Gruzja), zginęło ok. 80 osób.
• W 1957 r. na Alasce (USA) doszło do jednego z najsilniejszych w historii trzęsień ziemi, które wywołało fale tsunami o wysokości do 15 m.
• W 1959 r. w Nowym Jorku (USA) zaprezentowana została lalka Barbie.
• W 1961 r. Sowieci wystrzelili testowy statek kosmiczny Korabl-Sputnik 4.
• W 1964 r. z linii montażowej w USA zjechał pierwszy Ford Mustang.
• W 1967 r. 26 osób zginęło w zderzeniu samolotu pasażerskiego DC-9 z awionetką w Urbana w stanie Ohio (USA).
• W 1974 r. lądownik sowieckiej sondy Mars 7 z powodu awarii minął planetę w odległości 1300 km.
• W 1976 r. 42 osoby zginęły, a jedna została ranna w katastrzie kolejki górskiej w Cavalese (Włochy).
• W 1977 r. odbyła się premiera amerykańskiego filmu pt. Wyspy na Golfsztromie w reżyserii Franklina J. Schaffnera.

• W 1980 r. Kanadyjczyk Steve Collins w wieku 15 lat został najmłodszym skoczkiem narciarskim, który wygrał zawody Pucharu Świata w skokach narciarskich.
• W 1980 r. odbyły się pierwsze wybory do parlamentu baskijskiego.
• W 1981 r. w klinice Uniwersytetu Stanforda w Kalifornii (USA) dokonane zostało pierwsze na świecie jednoczesne przeszczepienie serca i płuca.
• W 1986 r. Mário Soares został zaprzysiężony na urząd prezydenta Portugalii.
• W 1986 r. sowiecka sonda Wega 2 przeleciała obok Komety Halleya.
• W 1987 r. ukazał się album pt The Joshua Tree irlandzkiej grupy U2.
• W 1994 r. Lester Bird został premierem Antigui i Barbudy.
• W 1994 r. odbyła się premiera brytyjskiej komedii filmowej pt. Cztery wesela i pogrzeb w reżyserii Mike’a Newella.
• W 1996 r. Jorge Sampaio został zaprzysiężony na urząd prezydenta Portugalii.
• W 1999 r. otwarty został tor wyścigowy Sepang (Malezja).
• W 2000 r. na lotnisku Szeremietiewo pod Moskwą (Rosja) podczas startu rozbił się mający lecieć do Kijowa (Ukraina) Jak-42, zginęło 9 osób.
• W 2000 r. w Melbourne (Australia) oddany został do użytku Stadion Docklands.
• W 2000 r. 18 uczennic i ich opiekunka zginęły w pożarze internatu na atolu Vaitupu (Tuvalu).
• W 2001 r. Niemiec Bernd Brandes został na własne życzenie częściowo zjedzony, a następnie zamordowany przez Armina Meiwesa.
• W 2002 r. 11 osób zginęło, a ponad 50 zostało rannych w dokonanym przez Palestyńczyka samobójczym zamachu bombowym na kawiarnię w Jerozolimie (Izrael).
• W 2004 r. Indulis Emsis został premierem Łotwy.
• W 2004 r. amerykański seryjny morderca John Allen Muhammad tzw. „snajper z Waszyngtonu” skazany został przez sąd w Wirginii na karę śmierci.

• W 2005 r. amerykańska sonda Cassini przeleciała 500 km nad powierzchnią Enceladusa, jednego z księżyców Saturna.
• W 2006 r. Aníbal Cavaco Silva został zaprzysiężony na urząd prezydenta Portugalii.
• W 2006 r. w Iraku dokonana została pierwsza od obalenia Saddama Husajna egzekucja 13 rebeliantów.
• W 2007 r. cypryjscy Grecy dokonali symbolicznego zburzenia muru dzielącego Nikozję (Cypr).
• W 2007 r. w Londynie (Wielka Brytania) otwarty został (nowy) Stadion Wembley.
• W 2008 r. uruchomione zostało metro w Kaohsiungu (Tajwan).
• W 2011 r. 37 osób zginęło, a 45 zostało rannych w samobójczym zamachu bombowym w Peszawarze (Pakistan).
• W 2011 r. amerykański wahadłowiec kosmiczny Discovery zakończył swoją ostatnią misję.
• W 2012 r. Adam Bielecki i Janusz Gołąb dokonali pierwszego zimowego wejścia na ośmiotysięcznik Gaszerbrum I w Karakorum.
• W 2012 r. rozpoczął się 4-dniowy izraelsko-palestyński konflikt zbrojny.
• W 2016 r. Marcelo Rebelo de Sousa został zaprzysiężony na urząd prezydenta Portugalii.
• W 2016 r. Taneti Mamau wygrał w I turze wybory prezydenckie na Kiribati.
• W 2017 r. Donald Tusk został ponownie wybrany na stanowisko przewodniczącego Rady Europejskiej.
• W 2019 r. 14 osób zginęło w katastrzie samolotu Douglas DC-3 koło San Martín (Kolumbia).