Konstytucja 3 Maja, 1791 roku autorstwa Jana Matejki namalowana w 1891 r. (fot. domena publiczna)

Dziś obchodzimy Święto Narodowe Trzeciego Maja upamiętniające uchwalenie przez Sejm Czteroletni Konstytucji 3 Maja.

Uchwalona 3 maja 1791 r. przez Sejm Czteroletni Konstytucja regulowała ustrój prawny ówczesnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Konstytucja 3 Maja była pierwszą konstytucją w Europie i drugą na świecie po konstytucji amerykańskiej uchwalonej kilka lat wcześniej w USA.

Nowoczesna konstytucja RP zaprojektowana została w celu zlikwidowania wad ówczesnego zarządzania opartego na wolnej elekcji i systemu politycznego demokracji szlacheckiej. Konstytucja zniosła także liberum veto, które wcześniej dawało prawo każdemu z posłów biorących udział w obradach Sejmu do zerwania go i unieważnienia podjętych na nim uchwał.

W efekcie Konstytucja zmieniła Rzeczpospolitą Polską na monarchię dziedziczną i ograniczyła znacząco demokrację szlachecką. Tym samym Konstytucja odebrała prawo głosu i decyzji w sprawach państwa tzw. Gołocie, czyli ubogiej szlachcie nieposiadającej ziemi. Konstytucja także regulowała prawa osobiste mieszczan i szlachty co chroniło chłopów przed nadużyciami pańszczyzny.

Konstytucja w praktyce długo nie obowiązywała, bo zaledwie 14 miesięcy. Straciła swoją ważność 24 lipca 1792 r. w momencie przystąpienia króla Stanisława Augusta Poniatowskiego do konfederacji targowickiej. W późniejszych miesiącach była modyfikowana aż wreszcie Imperium Rosyjskie zwołało Sejm grodzieński, który 23 listopada 1793 r. zdelegalizował Sejm Czteroletni i uchylił wszystkie uchwalone przez niego akty prawne.

Poniżej lista osobistości uwiecznionych na obrazie Jana Matejki:

Kto jest kim na obrazie Jana Matejki (grafika: Kpalion)
  1. Stanisław Małachowski (1736–1809), marszałek Sejmu Wielkiego
  2. Aleksander Linowski (ok. 1759–1820), poseł na Sejm Wielki, zwolennik konstytucji
  3. Ignacy Wyssogota Zakrzewski (1745–1802), poseł na Sejm Wielki, zwolennik konstytucji
  4. Tadeusz Kościuszko (1746–1817), generał wojsk koronnych
  5. Kazimierz Nestor Sapieha (1757–1798), marszałek Sejmu Wielkiego
  6. Julian Ursyn Niemcewicz (1757–1841), poseł na Sejm Wielki, współautor konstytucji
  7. Michał Zabiełło (1760–1815), poseł na Sejm Wielki, zwolennik konstytucji
  8. Jan Suchorzewski (zm. 1804 lub 1809), poseł na Sejm Wielki, przeciwnik konstytucji
  9. Stanisław Kublicki (1750–1809), poseł na Sejm Wielki, zwolennik konstytucji
  10. Franciszek Ksawery Branicki (ok. 1730–1819), hetman wielki koronny, przeciwnik konstytucji
  11. Hugo Kołłątaj (1750–1812), podkanclerzy koronny, współautor konstytucji
  12. Feliks Turski (1720–1800), biskup krakowski (lub Tymoteusz Gorzeński)
  13. Ignacy Potocki (1750–1809), marszałek wielki litewski, współautor konstytucji
  14. Adam Kazimierz Czartoryski (1734–1823), starosta generalny ziem podolskich, zwolennik konstytucji
  15. Scipione Piattoli (1749–1809), sekretarz prywatny królewski, współautor konstytucji
  16. Tadeusz Matuszewicz (1765–1819), poseł na Sejm Wielki, współautor konstytucji
  17. Stanisław August Poniatowski (1732–1798), król Polski
  18. Anna Charlotta Dorota von Medem (1761–1821), księżna kurlandzka (lub Róża z Martynkowskich Dekertowa)
  19. Elżbieta z Szydłowskich Grabowska (1748/9–1810), metresa królewska
  20. Jan Dekert (1738–1790), prezydent miasta Warszawy
  21. Antoni Stanisław Czetwertyński-Światopełk (1748–1794), przeciwnik konstytucji
  22. Antoni Polikarp Złotnicki (ok. 1750–1830), poseł na Sejm Wielki, przeciwnik konstytucji
  23. Francuski rojalista
  24. Jan Kiliński (1760–1819), mistrz szewski
  25. Klemens Maria Hzbauer (1751–1820), ksiądz redemptorysta
  26. Stanisław Staszic (1755–1826), ksiądz, działacz oświeceniowy
  27. Andrzej Hieronim Zamoyski (1716–1792), były wojewoda inowrocławski, autor Kodeksu Zamojskiego
  28. Tymoteusz Gorzeński (1743–1825), biskup smoleński
  29. Kazimierz Konopka (1769–1805), sekretarz Hugona Kołłątaja
  30. Ksiądz prawosławny
  31. Paweł Ksawery Brzostowski (1739–1827), ksiądz (lub Józef Stępkowski)
  32. Antoni Tyzenhauz (1733–1785), były zarządca litewskich ekonomii królewskich
  33. Chłop
  34. Józef Poniatowski (1763–1813), generał wojsk koronnych
  35. Stanisław Mokronowski (1761–1821), poseł na Sejm Wielki
  36. Młody Żyd
  37. Stary Żyd

MW

COPYRIGHT © 2020-2024 TerazHistoria.pl. Wszelkie Prawa zastrzeżone. Kopiowanie i powielanie tekstów, zdjęć lub filmów bez zgody autora zabronione!

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *