1 PAŹDZIERNIKA W HISTORII

1 października w Polsce:

• W 1326 r. Jan Grot mianowany został biskupem krakowskim.
• W 1331 r. król Czech Jan Luksemburski roszczący sobie pretensje do korony polskiej, w porozumieniu z zakonem krzyżackim najechał Wielkopolskę.
• W 1612 r. ur. się Jan Antoni Chrapowicki, polski szlachcic, polityk.
• W 1626 r. podczas V wojny polsko-szwedzkiej, zakończyła się nierozstrzygnięta Bitwa pod Gniewem (woj. pomorskie).

• W 1798 r. założone zostało Towarzystwo Republikanów Polskich.
• W 1808 r. w Warszawie (woj. mazowieckie) założona została Szkoła Prawa Księstwa Warszawskiego. W 1816 roku wcielona została do Uniwersytetu Warszawskiego.
• W 1810 r. ur. się Edward Poniński, ziemianin, działacz społeczny, polityk, Powstaniec listopadowy.
• W 1810 r. rodzina Chopinów wraz z siedmiomiesięcznym Fryderykiem przeprowadziła się na stałe z Żelazowej Woli (woj. mazowieckie) do Warszawy (woj. mazowieckie).
• W 1817 r. na Uniwersytecie Wileńskim (Kresy Wschodnie) powołane zostało tajne Towarzystwo Filomatyczne.
• W 1844 r. ur. się Franciszek Ksawery Tuczyński, pisarz, poeta i publicysta, popularyzator nauki, wydawca oraz redaktor naczelny m.in. Wiarusa Katolickiego i Gwiazdy Piekarskiej.
• W 1845 r. w Sianowie (woj. zachodniopomorskie) uruchomiona została fabryka zapałek.
• W 1856 r. ur. się Jerzy Sewer Tezil Dunin-Borkowski herbu Łabędź, hrabia, heraldyk, działacz społeczny, polityk, ziemianin.
• W 1859 r. w Warszawie (woj. mazowieckie) ukazało się pierwsze wydanie „Tygodnika Ilustrowanego”.
• W 1866 r. w Krakowie (woj. małopolskie) ukazało się pierwsze wydanie tygodnika beletrystycznego pt. „Kalina”.
• W 1875 r. w Warszawie (woj. mazowieckie) otwarta została Szkoła Techniczna Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej.
• W 1882 r. ur. się Adam Fryszberg, lekarz ginekolog-położnik, kapitan lekarz Wojska Polskiego II RP, walczył w I i II wojnie światowej, zamordowany przez Sowietów w Katyniu.

• W 1901 r. ur. się Paweł Konrad Blew, kapitan piechoty Wojska Polskiego II RP, walczył w Powstaniu wielkopolskim, wojnie z bolszewikami w 1920 r. Zginął 11 września 1939 r. broniąc przeprawy Armii Kraków przez Wisłę w Osieku (woj. świętokrzyskie).
• W 1901 r. ur. się Franciszek Władysław Mazurkiewicz ps. „Korday”, kapitan rezerwy piechoty Wojska Polskiego II RP, żołnierz Komendy Głównej Armii Krajowej, Powstaniec Warszawski, dowódca batalionu AK „Miotła”, zginął w Powstaniu.
• W 1903 r. ur. się Adam Franciszek Kowalczyk, pułkownik pilot Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii, pilot polskich dywizjonów.
• W 1912 r. ur. się Kazimiera Olszewska ps. „Mira”, nauczycielka, urzędniczka, działaczka społeczna, żołnierz Armii Krajowej i WiN, Powstaniec Warszawski, więzień polityczny komunistów, dama orderów Virtuti Militari i Krzyża Walecznych.
• W 1912 r. ur. się Czesław Marchewczyk, hokeista i piłkarz ręczny, trzykrotny olimpijczyk.
• W 1914 r. ur. się Maciej Maciejewski, aktor filmowy, telewizyjny i teatralny, był najdłużej żyjącym polskim aktorem.
• W 1918 r. założone zostało Stowarzyszenie Pracowników na Polu Rozwoju Żeglugi „Bandera Polska”.
• W 1919 r. ur. się Jerzy Popławski, major pilot Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii, as myśliwski polskich dywizjonów II wojny światowej.
• W 1922 r. ur. się Tadeusz Pelak ps. „Junak”, porucznik, żołnierz ZWZ, Armii Krajowej i WiN, zabity w 1949 r. przez komunistów w więzieniu mokotowskim.
• W 1922 r. niemieckie wówczas Zabrze (woj. śląskie) uzyskało prawa miejskie.
• W 1931 r. w Warszawie (woj. mazowieckie) zainaugurował działalność Kabaret Banda.
• W 1936 r. zwodowany został niszczyciel ORP „Błyskawica”.

• W 1939 r. kmdr Marian Majewski i kpt. Antoni Kasztelan podpisali akt kapitulacji Rejonu Umocnionego Hel w Grand Hotelu w Sopocie (woj. pomorskie).
• W 1940 r. Niemcy utworzyli getto żydowskie w Żyrardowie (woj. mazowieckie).
• W 1943 r. oddział Kedywu Armii Krajowej „Agat” dokonał udanego zamachu na Ernsta Weffelsa, znanego z okrucieństwa kierownika zmiany oddziału kobiecego na Pawiaku w Warszawie (woj. mazowieckie).
• W 1944 r. w 62. dniu Powstania Warszawskiego miało miejsce tymczasowe zawieszenie broni.
• W 1949 r. otwarta została dla ruchu odbudowana po zniszczeniach wojennych ulica Nowy Świat w Warszawie (woj. mazowieckie).
• W 1951 r. odbyła się inauguracja pierwszego roku akademickiego na Wojskowej Akademii Technicznej w Warszawie (woj. mazowieckie).
• W 1954 r. w Warszawie (woj. mazowieckie) uruchomiona została pierwsza polska stacja radizoniczna UKF na częstotliwości 97,6 MHz.
• W 1982 r. uruchomiona została komunikacja trolejbusowa w Tychach (woj. śląskie).
• W 1983 r. w Warszawie (woj. mazowieckie) odsłonięty został Pomnik Małego Powstańca.
• W 1985 r. rozpoczął się XI Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina.
• W 1989 r. z Warszawy (woj. mazowieckie) wyjechał do niemieckiej RFN pociąg z 809 wschodnioniemieckimi uchodźcami.
• W 1990 r. rozpoczął się XII Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina.
• W 1993 r. Alwernia, Borne Sulinowo, Frampol, Glinojeck i Kleszczele otrzymały prawa miejskie.
• W 1995 r. rozpoczął się XIII Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina.
• W 1996 r. rozpoczęła działalność sieć telefonii komórkowej Plus.

• W 2001 r. oddane zostało do użytku nowe skrzydło gmachu Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie (woj. małopolskie).
• W 2003 r. w związku ze zbliżającym się wstąpieniem Polski do Unii Europejskiej, ruch osobowy z Białorusią, Rosją i Ukrainą został objęty obowiązkiem wizowym.
• W 2006 r. powstała Służba Kontrwywiadu Wojskowego.
• W 2009 r. ujawniona została tzw. afera hazardowa.
• W 2014 r. była komunistka i premier Ewa Kopacz wygłosiła exposé, po czym Sejm III RP udzielił jej rządowi wotum zaufania.
• W 2015 r. w Warszawie (woj. mazowieckie) rozpoczął się XVII Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina.
• W 2016 r. w miejsce Akademii Obrony Narodowej utworzona została Akademia Sztuki Wojennej.

1 października na świecie:

• W 86 p.n.e. ur. się Salustiusz, rzymski historyk, polityk. 
• W 331 p.n.e. Aleksander Macedoński rozgromił wojska władcy Persji Dariusza III w bitwie pod Gaugamelą.
• W 208 r. ur. się Aleksander Sewer, cesarz rzymski.
• W 366 r. Damazy I został wybrany papieżem. Mniejszość wybrała antypapieża Ursyna.
• W 959 r. Edgar Spokojny został królem Anglii.
• W 965 r. Jan XIII został wybrany papieżem.
• W 1061 r. Aleksander II został wybrany papieżem.
• W 1207 r. ur. się Henryk III Plantagenet, król Anglii.

• W 1273 r. Rudolf I Habsburg został wybrany na króla Niemiec.
• W 1410 r. Jodok z Moraw został wybrany przez część elektorów na antykróla Niemiec.
• W 1536 r. rozpoczęła się dysputa lozańska, która przyczyniła się do utrwalenia doktryny kalwinizmu jako przeciwnej antytrynitaryzmowi.
• W 1553 r. Maria I Tudor została koronowana na królową Anglii.
• W 1608 r. na pokładzie angielskiego statku „Mary and Margaret” do osady Jamestown w Wirginii (USA) przybyło pięciu pierwszych polskich imigrantów w Ameryce Północnej.
• W 1620 r. Tianqi został cesarzem Chin.
• W 1627 r. papież Urban VIII utworzył Kongregację ds. Granic Państwa Kościelnego.
• W 1643 r. przyszły król Danii Fryderyk III Oldenburg poślubił księżniczkę brunszwicko-lüneburską Zzię Amelię.
• W 1645 r. rojaliści skapitulowali na zamku Sandal Castle (Wielka Brytania) przed wojskami Parlamentu.
• W 1653 r. moskiewski Sobór Ziemski podjął decyzję o przyłączeniu Ukrainy do Rosji.
• W 1685 r. ur. się Karol VI Habsburg, cesarz rzymsko-niemiecki.
• W 1733 r. w Paryżu (Francja) odbyła się premiera opery pt. Hipolit i Arycja z muzyką Jeana-Philippe’a Rameau i librettem Josepha Pellegrina.
• W 1745 r. Tejmuraz II został koronowany w katedrze Sweti Cchoweli w mieście Mccheta na króla Kartlii (obecnie Gruzja).
• W 1754 r. ur. się Paweł I Romanow, car Rosji, wielki mistrz zakonu joannitów.
• W 1756 r. podczas wojny siedmioletniej, zwycięstwo odniosły wojska pruskie nad austriackimi w bitwie pod Lowosicami (Czechy).

• W 1777 r. podpisany został tzw. traktat z San Ildefonso kończący II hiszpańsko-portugalską wojnę kolonialną.
• W 1791 r. odbyło się pierwsze posiedzenie francuskiego Zgromadzenia Prawodawczego, zwanego także Legislatywą.
• W 1795 r. Francja anektowała Niderlandy Austriackie.
• W 1800 r. na mocy tzw. traktatu z San Ildefonso, Hiszpania zwróciła Francji Luizjanę (USA) w zamian za obietnicę utworzenia królestwa Toskanii lub Etrurii dla bratanka hiszpańskiego króla, księcia Parmy.
• W 1802 r. Kardynał Giuseppe Doria Pamphili wydał w imieniu papieża Piusa VII edykt dotyczący ochrony zabytków w Państwie Kościelnym.
• W 1804 r. na części zakupionej od Francji Luizjany utworzone zostało amerykańskie Terytorium Orleanu (USA).
• W 1806 r. król pruski Fryderyk Wilhelm II wystosował do Napoleona Bonapartego ulkameratum z żądaniem wyczania armii francuskiej za linię Renu i zapowiadające utworzenie konfederacji państw półnicnoniemieckich pod protektoratem Prus. Rozpoczęła się wojna Francji z IV koalicją.
• W 1827 r. oddziały rosyjskie gen. Iwana Paskiewicza odbiły Erywań (Armenia) od Persów.
• W 1829 r. założony został South African College (obecnie Uniwersytet Kapsztadzki).
• W 1843 r. ukazało się pierwsze wydanie brytyjskiego tabloidu pt. „News z the World”.
• W 1850 r. założony został Uniwersytet w Sydney (Australia).
• W 1859 r. podczas włoskiej wojny wyzwoleńczej, zwycięstwo powstańców w bitwie nad rzeką Volturno (Włochy).
• W 1866 r. niemiecki astronom Robert Luther odkrył planetoidę podwójną (90) Antiope.
• W 1874 r. w Prusach wprowadzona została świecka rejestracja stanu cywilnego.

• W 1877 r. kanadyjski astronom James Watson odkrył planetoidę (175) Andromache.
• W 1881 r. ur. się William Edward Boeing, amerykański konstruktor lotniczy, pilot, przemysłowiec, założyciel amerykańskiej Boeing Company.
• W 1881 r. założony został francuski klub sportowy Girondins Bordeaux.
• W 1884 r. ukazało się pierwsze wydanie duńskiego dziennika pt. „Politiken”.
• W 1885 r. założone zostały Duńskie Koleje Państwowe.
• W 1888 r. na wyspę Nauru na Pacyfiku przybyli pierwsi niemieccy osadnicy.
• W 1889 r. założony został holenderski klub piłkarski HFC Haarlem.
• W 1890 r. Kongres Stanów Zjednoczonych utworzył Park Narodowy Yosemite w Kalifornii.
• W 1891 r. zainaugurował działalność prywatny Uniwersytet Stanforda w Kalifornii (USA).
• W 1892 r. zainaugurował działalność Uniwersytet Chicagowski (USA).
• W 1898 r. Rosjanie zwodowali niszczyciela „Procznyj”.
• W 1902 r. Kure (Japonia) uzyskało prawa miejskie.
• W 1908 r. rozpoczęła się sprzedaż amerykańskiego Forda T.
• W 1910 r. 21 osób zginęło, a ponad 100 zostało rannych w USA w eksplozji bomby przed budynkiem redakcji „Los Angeles Times”.
• W 1911 r. ur. się Heinrich Mark, estoński prawnik, polityk, premier i prezydent Estonii na uchodźstwie.
• W 1911 r. podczas wojny włosko-tureckiej, wojska włoskie zdobyły Trypolis (Libia).
• W 1914 r. podczas I w.ś. rozpoczęła się bitwa pod Arras.
• W 1916 r. w Irlandii wprowadzony został czas Greenwich w miejsce strefy UTC-00:25.
• W 1916 r. w Niemczech przeprowadzona została pierwsza w historii zmiana czasu letniego na zimowy.

• W 1918 r. podczas I w.ś. armia arabska wraz z brytyjskim Camel Corps zajęła Damaszek (Syria), kończąc kilkusetletnie panowanie tureckie.
• W 1919 r. między 100–237 czarnoskórych i 5 białych zginęło w dwudniowych starciach na tle rasowym w Elaine w stanie Arkansas (USA).
• W 1920 r. po przyłączeniu kilku okolicznych miast i kilkudziesięciu wsi Berlin (Niemcy) osiągnął liczbę około 4 mln mieszkańców.
• W 1920 r. uchwalona została konstytucja Austrii.
• W 1923 r. utworzona została brytyjska kolonia Rodezja Południowa.
• W 1924 r. ur. się Jimmy Carter, amerykański polityk, 39. prezydent USA, laureat Pokojowej Nagrody Nobla.
• W 1924 r. 15 osób zginęło w katastrzie kolejowej w Moguncji (Niemcy).
• W 1929 r. w sowieckiej ZSRR wprowadzony został kalendarz rewolucyjny.
• W 1930 r. w Jerozolimie (obecnie Izrael) po raz pierwszy zapalone zostały elektryczne latarnie uliczne.
• W 1931 r. w Hiszpanii przyznane zostały prawa wyborcze kobietom.
• W 1932 r. na wodach Kattegatu zatonął polski parowiec „Niemen”.
• W 1932 r. Brytyjczyk Oswald Mosley założył Brytyjską Unię Faszystów.
• W 1936 r. gen. Francisco Franco ogłosił się szefem państwa hiszpańskiego i głównodowodzącym armii.
• W 1938 r. zgodnie z postanowieniami układu monachijskiego wojska niemieckie wkroczyły do Czechosłowacji i zajęły Kraj Sudetów.
• W 1940 r. Albert Einstein został obywatelem USA.

• W 1940 r. miało miejsce całkowite zaćmienie Słońca widoczne nad Amazonią, Atlantykiem i południową Afryką.
• W 1942 r. Amerykanie dokonali oblotu myśliwca Bell P-59 Airacomet, pierwszego samolotu z napędem odrzutowym.
• W 1943 r. podczas II w.ś. wojska amerykańskie wkroczyły do Neapolu (Włochy).
• W 1944 r. podczas II w.ś. po zawarciu przez Finlandię separatystycznego pokoju z sowiecką ZSRR wybuchła wojna fińsko-niemiecka.
• W 1946 r. ogłoszone zostały wyroki wobec przywódców niemieckiej III Rzeszy sądzonych przed Międzynarodowym Trybunałem Wojskowym w Norymberdze (Niemcy).
• W 1949 r. Mao Zedong proklamował Chińską Republikę Ludową.
• W 1950 r. uruchomione zostało metro w Sztokholmie (Szwecja).
• W 1953 r. w Waszyngtonie (USA) podpisany został amerykańsko-południowokoreański układ o wzajemnej obronie.
• W 1958 r. król rock-n-rolla Elvis Presley rozpoczął służbę wojskową w Niemczech Zachodnich jako żołnierz amerykańskiej US Army.
• W 1958 r. utworzona została amerykańska Narodowa Agencja Aeronautyki i Przestrzeni Kosmicznej (NASA), która zastąpiła dotychczasowy Narodowy Komitet Doradczy ds. Astronautyki (NACA).
• W 1960 r. Nigeria i Cypr uzyskały niepodległość od Wielkiej Brytanii.
• W 1960 r. premierzy Zhou Enlai i U Nu podpisali w Pekinie (China) chińsko-birmański układ graniczny.
• W 1961 r. otwarty został stadion RFK Stadium w Waszyngtonie (USA).
• W 1962 r. zgodnie z tzw. porozumieniem nowojorskim z 15 sierpnia, Papua Zachodnia przeszła pod tymczasową kontrolę ONZ i 1 maja 1963 r. została przekazana Indonezji.

• W 1962 r. wystrzelona została pierwsza sowiecka sonda marsjańska Mars 1.
• W 1963 r. Nnamdi Azikiwe został pierwszym prezydentem Nigerii.
• W 1964 r. w Japonii otwarta została pierwsza linia superszybkiej kolei Shinkansen.
• W 1966 r. 18 osób zginęło w katastrzie samolotu pasażerskiego McDonnell Douglas DC-9 w stanie Oregon (USA).
• W 1966 r. w Rumunii wprowadzone zostały ograniczenia w dostępie do aborcji.
• W 1968 r. odbyła się premiera horroru pt. Noc żywych trupów w reżyserii George’a Romero.
• W 1971 r. były holenderski minister spraw zagranicznych Joseph Luns został sekretarzem generalnym NATO.
• W 1971 r. otwarty został Walt Disney World na Florydzie (USA).
• W 1971 r. odbyła się premiera westernu pt. Aresztuję cię, przyjacielu w reżyserii Sama Wanamakera.
• W 1973 r. zamknięty został ostatni odcinek kolei wąskotorowej w Zagłębiu Ostrawsko-Karwińskim (Czechy).
• W 1974 r. odbyła się premiera horroru pt. Teksańska masakra piłą mechaniczną w reżyserii Tobe’a Hoopera.
• W 1975 r. Afroamerykanin Muhammad Ali pokonał Joe Fraziera w pojedynku o tytuł zawodowego mistrza świata w bokserskiej wadze ciężkiej w Manili.
• W 1977 r. brazylijski piłkarz Pelé zakończył karierę sportową.
• W 1978 r. Tuvalu ogłosiło niepodległość od Wielkiej Brytanii.
• W 1979 r. papież Jan Paweł II przybył ze swą pierwszą wizytą do USA.
• W 1979 r. Shehu Shagari został prezydentem Nigerii.
• W 1979 r. zlikwidowana została administrowana przez USA Strefa Kanału Panamskiego wraz z wejściem w życie traktatów amerykańsko-panamskich z 7 września 1977 r.

• W 1982 r. Helmut Kohl został wybrany na kanclerza Niemiec głosami koalicji CDU/CSU i FDP.
• W 1982 r. wszedł do sprzedaży pierwszy odtwarzacz płyt kompaktowych model CDP-101 japońskiej firmy Sony.
• W 1984 r. ukazał się album pt. The Unforgettable Fire irlandzkiej grupy U2.
• W 1985 r. izraelskie lotnictwo zbombardowało kwaterę główną (operacja „Drewniana Noga”) Organizacji Wyzwolenia Palestyny pod Tunisem (Tunezja), zginęło 60 Palestyńczyków, a 70 zostało rannych.
• W 1988 r. Michaił Gorbaczow został przewodniczącym Rady Najwyższej sowieckiej ZSRR.
• W 1988 r. podczas rozgrywanych w Seulu XXIV Letnich Igrzysk Olimpijskich reprezentacja sowieckiej ZSRR w składzie Tatjana Ledowska, Olga Nazarowa, Marija Pinigina i Olha Bryzhina zdobyła złoty medal i ustanowiła czasem 3:15,17 aktualny rekord świata w sztafecie 4 x 400 metrów.
• W 1990 r. w Rwandzie wybuchła wojna domowa.
• W 1994 r. Palau uzyskało niepodległość od USA.
• W 1994 r. Teburoro Tito został prezydentem Kiribati.
• W 1999 r. św. Edyta Stein ogłoszona została patronką Europy przez papieża Jana Pawła II.
• W 1999 r. Kasym-Żomart Tokajew został premierem Kazachstanu.
• W 2000 r. Jan Paweł II kanonizował 120 męczenników chińskich.
• W 2000 r. w Sydney (Australia) zakończyły się XXVII Letnie Igrzyska Olimpijskie.
• W 2003 r. utworzona została Japońska Agencja Eksploracji Aerokosmicznej (JAXA).
• W 2004 r. 31 osób zginęło, a 50 zostało rannych w samobójczym zamachu bombowym w szyickim meczecie w Sijalkot (Pakistan).

• W 2005 r. 26 osób zginęło, a 102 zostały ranne w wyniku zamachów bombowych na wyspie Bali (Indonezja).
• W 2006 r. socjaldemokraci wygrali wybory parlamentarne w Austrii.
• W 2007 r. chińska telewizja publiczna (CCTV) rozpoczęła nadawanie kanałów satelitarnych w języku hiszpańskim (CCTV-E) i francuskim (CCTV-F).
• W 2008 r. rosyjski Sąd Najwyższy zrehabilitował ostatniego cara Mikołaja II Romanowa i jego rodzinę, zamordowanych przez bolszewików w 1918 r.
• W 2010 r. David Lloyd Johnston został gubernatorem generalnym Kanady.
• W 2010 r. w Orlando na Florydzie (USA) oddana została do użytku hala widowiskowo-sportowa Amway Center.
• W 2012 r. opozycyjna koalicja „Gruzińskie Marzenie” pod wodzą miliardera Bidziny Iwaniszwiliego wygrała wybory parlamentarne w Gruzji.
• W 2012 r. reprezentacja Gibraltaru w piłce nożnej została tymczasowym członkiem UEFA (pełnoprawne członkostwo uzyskała 24 maja 2013 roku).
• W 2012 r. 39 osób zginęło, a 92 zostało rannych w zderzeniu promów u wybrzeży Hongkongu.
• W 2014 r. były premier Norwegii Jens Stoltenberg został sekretarzem generalnym NATO.
• W 2015 r. 26-letni Christopher Harper-Mercer, członek subkultury incel zastrzelił 9 osób i zranił 9 kolejnych, po czym został zastrzelony przez policję na uczelni Umpqua Community College w Roseburgu w stanie Oregon (USA).
• W 2015 r. 280 osób zginęło, a 70 uznano za zaginione po zejściu lawiny błotnej w wiosce El Cambray (Gwatemala).
• W 2017 r. 64-letni Stephen Paddock ostrzelał z okna na 32. piętrze hotelu Mandalay Bay w Las Vegas (USA) uczestników koncertu muzyki country, zginęło 59 osób, a 527 zostało rannych, po strzelaninie popełnił samobójstwo.
• W 2017 r. w Hiszpanii odbyło się, nieuznawane przez hiszpański rząd, referendum niepodległościowe w Katalonii.
• W 2019 r. w Iraku rozpoczęły się antyrządowe protesty.