JADWIGA PIŁSUDSKA, LOTNIK, CÓRKA MARSZAŁKA PIŁSUDSKIEGO

Jadwiga Piłsudska w 1943 r. (fot. Imperial War Museum)

Jadwiga Piłsudska przyszła na świat 28 lutego 1920 r. w Warszawie jako córka Józefa – Marszałka Polski – i Aleksandry z domu Szczerbińskiej. Kiedy w 1921 roku umarła pierwsza żona Piłsudskiego, zalegalizował on związek z matką swoich córek i rodzina zamieszkała w Belwederze, by później przenieść się do ufundowanej przez wojsko willi w Sulejówku. To tam Jadwiga spędziła młodość. W stolicy uczęszczała do Prywatnego Gimnazjum Żenskiego Wandy z Posseltow Szachtmajerowej, gdzie przed wybuchem wojny uzyskała świadectwo dojrzałości. Zainteresowanie lotnictwem zaczęło się u niej w wieku 12 lat, gdy zaczęła budować modele samolotów.

LOTNICTWO – MŁODZIEŃCZA PASJA

Zainteresowanie lotnictwem zaczęło się u niej w wieku 12 lat, gdy zaczęła budować modele samolotów. W 1937 r. odbyła szkolenie szybowcowe w Sokolej Górze koło Krzemieńca na Wołyniu. Kontynuowała je w Bezmiechowej w Bieszczadach, po kolei zdobywając szybowcowe kategorie „A”, „B”, „C” i „D”. Wstąpiła też do Aeroklubu Warszawskiego, gdzie latała na motoszybowcach „Bąk”. Jednym z jej sukcesów był przelot na szybowcu „Delfin” w 1938 r. z Bezmiechowej w Bieszczadach do Łukowa na Podlasiu – dzięki doskonałym warunkom pogodowym w ciągu pięciu godzin pokonała 270 kilometrów. Łącznie przed wojną wylatała około 100 godzin na szybowcach. Zamierzała rozpocząć studia na kierunku inżynieria lotnicza na Wydziale Mechanicznym Politechniki Warszawskiej, jednak planom tym przeszkodził wybuch wojny.

II WOJNA ŚWIATOWA

1 września 1939 r. Piłsudska razem z matką i siostrą zgłosiła się na warszawskiej Pradze do pomocy w stacji ratunkowej, niosącej pomoc potrzebującym lub rannym cywilom. Po paru dniach wszystkie trzy wyjechały na Kresy Wschodnie do majątku ich krewnych, a następnie do Wilna. Po 17 września 1939 r. znalazły się na terenie okupowanym przez Związek Radziecki. Udało im się przedostać do Rygi, skąd jednym z ostatnim wypuszczonych z terenu Litwy samolotów rejsowych odleciały do Sztokholmu. Ze stolicy Szwecji zorganizowanym przez ambasadę RP samolotem wyruszyły do Wielkiej Brytanii, gdzie zaopiekował się nimi ambasador Edward Raczyński.

W 1940 r. Piłsudska rozpoczęła studia architektoniczne na Uniwersytecie Cambridge. Jako studentka parokrotnie składała pisma z prośbą o przyjęcie do Air Transport Auxiliary (ATA), cywilnej organizacji zajmującej się na terenie Wielkiej Brytanii rozprowadzaniem wyprodukowanych bądź wyremontowanych samolotów z fabryk i warsztatów do baz RAF. Ze względu na niedostateczne kwalifikacje dopiero latem 1942 r. została zakwalifikowana do ATA – gdy obniżono wymagania dla kandydatek i rozpoczęto nabór szybowniczek.

SŁUŻBA

Służbę rozpoczęła 15 lipca 1942 r. Trafiła początkowo do szkoły pilotażu początkowego IFTS (Initial Flying Training School), gdzie przeszkoliła się na lekkich typach samolotów, uzyskując 1 klasę pilota ATA. Rozpoczęła pracę pilota rozprowadzającego, latając na Magistrach, Hartach i Fairchildach. Po około 100 godzinach spędzonych w powietrzu trafiła do szkoły pilotażu zaawansowanego AFTS (Advanced Flying Training School), zdobywając 14 marca 1943 r. 2 klasę pilota ATA i uprawnienia do rozprowadzania bojowych samolotów (m.in. Hurricane’ów i Spitfire’ów). Po raz kolejny podwyższyła swoje kwalifikacje na kursie w White Waltham trwającym od 24 sierpnia do 17 września 1943 r., który dał jej 3 klasę i uprawnienia prowadzenia lekkich samolotów dwusilnikowych, takich jak Anson, Dragon Rapide i Oxford. Po zakończeniu kursu Piłsudska dostała stały przydział do jednostki rozprowadzania samolotów 1 Ferry Pool w White Waltham. Zajmowała się także służbą „taksówkarską” – latając po różnych bazach lotniczych zabierała na pokład samolotu pilotów ATA, którzy dostarczyli już samoloty i wracali do bazy – lub – rozwoziła pilotów na lotniska, z których dopiero mieli odebrać samoloty do rozprowadzenia. Wielokrotnie odwiedzała polskie jednostki, m.in. dostarczając do dywizjonów myśliwskich Spitfire’y. Piłsudska była jedną z 17 polskich pilotów, w tym jedną z trzech Polek w całym Air Transport Auxiliary.

W 1943 r. Piłsudska rozpoczęła starania o uzyskanie urlopu z ATA celem dokończenia przerwanych studiów. Uzyskała zgodę i 20 stycznia 1944 r. została zwolniona w stopniu Second Officera. Za służbę w powietrzu odznaczona została Brązowym Krzyżem Zasługi z Mieczami oraz Medalem Lotniczym. Ogółem dostarczyła około 230 samolotów 21 różnych typów: dwusilnikowych (Anson, Dragon Rapide, Oxford) oraz jednosilnikowych (Albacore, Auster, Barracuda, Defiant, Fairchild, Firefly, Hart, Harvard, Hurricane, Lysander, Magister, Master, Moth, Mustang, Piper Cub, Proctor, Spitfire, Tutor). Jej łączny nalot wyniósł 312 godzin i 35 minut (w tym 32 godziny i 15 minut na dwusilnikowcach). Największy miała za sterami Magistrów (78 godzin i 5 minut), Fairchildów (61 godzin i 45 minut), Spitfire’ów (41 godzin i 50 minut) oraz Hurricane’ów (28 godzin 25 minut). Podczas półtorarocznej służby (licząc z okresami szkolenia) nie miała żadnego wypadku lotniczego ani nie uszkodziła samolotu. W opinii wystawionej przez brytyjskich przełożonych w listopadzie 1943 r. oceniono ją jako „niezwykle obiecującą pilotkę o umiejętnościach powyżej przeciętnej”.

W CYWILU

W 1944 r. wyszła za zicera Marynarki Wojennej kpt. Andrzeja Jaraczewskiego i przyjęła podwójne nazwisko Piłsudska-Jaraczewska. Po zwolnieniu do cywila podjęła przerwane studia, tym razem w Polskiej Szkole Architektury na Uniwersytecie w Liverpoolu. Ukończyła je zdobywając w 1946 r. dyplom inżyniera architekta. Studiowała także urbanistykę i socjologię. Po wojnie pozostała na politycznej emigracji w Wielkiej Brytanii, zamieszkała w Londynie. Początkowo projektowała domy (m.in. swój własny) i pracowała w Wydziale Urbanistyki i Planowania Zarządu Miejskiego w Londynie (London County Council). Później wraz z mężem otworzyła niewielką firmę produkującą lampy, kinkiety i meble własnego projektu, która stanowiła jej źródło utrzymania.

POWRÓT DO POLSKI

Jesienią 1990 r. zdecydowała się na powrót do Polski i osiadła w Warszawie, gdzie mieszkała do końca życia. Zajęła się pracą społeczną w założonej przez siebie Fundacji Rodziny Piłsudskich i Towarzystwie Przyjaciół Instytutów Józefa Piłsudskiego. Wraz z siostrą podjęła starania o odzyskanie od państwa polskiego dworku Piłsudskich w Sulejówku (co się udało w 2000 r.) i utworzenie tam Muzeum Józefa Piłsudskiego. Brała także udział w życiu seniorów lotnictwa, uczestnicząc jako gość w spotkaniach i pokazach lotniczych. Za powojenną działalność odznaczona została Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

Jadwiga Piłsudska-Jaraczewska zmarła 16 listopada 2014 r. w Warszawie. Miała 94 lata. Spoczęła na Starych Powązkach.

^{źródło, licencja: Polonijna Agencja Informacyjna, http://pai.media.pl/historia_kultura_artykuly.php?id=93/}