13 PAŹDZIERNIKA W HISTORII

13 października w Polsce:

• W 1282 r. książę krakowski Leszek Czarny pokonał sprzymierzone wojska litewsko-jaćwięskie w bitwie nad Narwią.
• W 1545 r. polscy magnaci kresowi pod dowództwem starosty włodzimierskiego Fiodora Sanguszki zdobyli i splądrowali turecki zamek w Oczakowie (Kresy Wschodnie).
• W 1613 r. ur. się Karol Ferdynand Waza, królewicz, biskup wrocławski i płocki, książę nyski, książę opolsko-raciborski, książę pułtuski, opat komendatoryjny czerwiński, mogilski i tyniecki, pan na Żywcu.

• W 1680 r. ur. się Katarzyna Opalińska, królowa Polski, księżna Lotaryngii i Baru.
• W 1770 r. Konfederacja barska uchwaliła Akt detronizacji Stanisława Augusta Poniatowskiego.
• W 1805 r. otwarte zostało Liceum Krzemienieckie (Kresy Wschodnie).
• W 1847 r. otwarty został dworzec Kraków Główny (woj. małopolskie) i linia kolejowa do Mysłowic (woj. śląskie).
• W 1869 r. ur. się Maciej Ignacy Mielżyński ps. „Nowina-Doliwa”, hrabia, podpułkownik kawalerii Wojska Polskiego, polski działacz narodowy w Wielkopolsce i na Górnym Śląsku. Naczelny wódz III powstania śląskiego, współzałożyciel Stronnictwa Polskiego na Górnym Śląsku.
• W 1906 r. ukazał się pierwszy numer tygodnika „Echa Kieleckie”.
• W 1906 r. założona została szkoła Prywatne Kursy Handlowe Męskie Augusta Zielińskiego, obecnie Szkoła Główna Handlowa w Warszawie (woj. mazowieckie).
• W 1911 r. ur. się Tadeusz Chyliński ps. „Dzięcioł”, żołnierz Armii Krajowej, konstruktor lotniczy, magister inżynier, wieloletni pracownik naukowy Instytutu Lotnictwa. Specjalista od wytrzymałości konstrukcji lotniczych.
• W 1912 r. przy ul. Wolskiej w Warszawie (woj. mazowieckie) otwarty został cmentarz mariawicki.
• W 1918 r. utworzona została Republika Zakopiańska.
• W 1923 r. 28 osób zginęło, a kilkadziesiąt zostało rannych w zamachu terrorystycznym w Cytadeli Warszawskiej (woj. mazowieckie).
• W 1926 r. odbyła się premiera filmu pt. Zew morza w reżyserii Henryka Szaro.
• W 1926 r. zainaugurował działalność Teatr Żydowski w Krakowie (woj. małopolskie).
• W 1935 r. utworzony został rząd Mariana Zyndrama-Kościałkowskiego.
• W 1939 r. podczas II w.ś. powołana została konspiracyjna Narodowa Organizacja Wojskowa.

• W 1942 r. oddziały niemieckie i ukraińskie zlikwidowały getto w Zdołbunowie na Wołyniu (Kresy Wschodnie). Ok. 1700 Żydów doprowadzonych zostało pod wieś Staromylsk i tam zostali rozstrzelani.
• W 1942 r. Niemcy rozpoczęli likwidację getta żydowskiego w Piotrkowie Trybunalskim (woj. łódzkie).
• W 1943 r. żołnierze Armii Krajowej zlikwidowali w Charzewicach (obecnie Stalowa Wola, woj. podkarpackie) Niemca Martina Fuldnera, zleceniodawcy mordu na ziemiańskiej rodzinie Horodyńskich ze Zbydniowa (woj. podkarpackie).
• W 1952 r. założony został reprezentacyjny zespół artystyczny ZHP „Gawęda”.
• W 1958 r. odbyła się premiera filmu pt. Pożegnania w reżyserii Wojciecha Jerzego Hasa.
• W 1963 r. reprezentacja Polski zdobyła tytuł wicemistrzowski, przegrywając w finale z sowiecką ZSRR 45:61 w XIII Mistrzostwach Europy w Koszykówce Mężczyzn we Wrocławiu (woj. dolnośląskie).
• W 1978 r. przy ul. Głogowskiej w Poznaniu (woj. wielkopolskie) otwarty został pierwszy sklep nocny w PRL.
• W 1979 r. otwarte zostało Obserwatorium Astronomiczne w Olsztynie (woj. warmińsko-mazurskie).
• W 1982 r. podczas demonstracji w Nowej Hucie (woj. małopolskie) zastrzelony został przez funkcjonariusza SB 20-letni robotnik Bogdan Włosik.
• W 1984 r. przyszli mordercy księdza Jerzego Popiełuszki próbowali zatrzymać jego samochód koło Gdańska (woj. pomorskie) rzucając w szybę kamieniem. Kierowcy udało się opanować pojazd i uciec.
• W 1985 r. odbyły się wybory do Sejmu komunistycznej PRL.

• W 1993 r. podpisana została umowa koalicyjna pomiędzy SLD a PSL. Z negocjacji wyczała się Unia Pracy.
• W 1994 r. wystartowała regionalna rozgłośnia radiowa Radio 90 FM z siedzibą w Wodzisławiu Śląskim (woj. śląskie).
• W 1998 r. Sejm RP uchwalił ustawę o systemie ubezpieczeń społecznych.
• W 2006 r. odbyła się polska premiera włosko-kanadyjsko-polskiego filmu biograficznego pt. Karol. Papież, który pozostał człowiekiem w reżyserii Giacomo Battiato.
• W 2007 r.  otwarty został Most Solidarności w Płocku (woj. mazowieckie).
• W 2009 r. Grzegorz Schetyna, Andrzej Czuma i Mirosław Drzewiecki odeszli z pierwszego rządu Donalda Tuska.
• W 2009 r. Mariusz Kamiński został odwołany z funkcji szefa Centralnego Biura Antykorupcyjnego.
• W 2017 r. odbyła się premiera filmu pt. Dwie korony w reżyserii Michała Kondrata.
• W 2019 r. odbyły się wybory parlamentarne.

13 października na świecie:

• W 539 p.n.e. doszło do kapitulacji Babilonu (obecnie Irak) przed wojskami króla perskiego Cyrusa II Wielkiego.
• W 54 r. Neron został cesarzem rzymskim.
• W 1093 r. Robert II Jerozolimski został hrabią Flandrii.
• W 1162 r. ur. się Eleonora, królowa Kastylii i Toledo.
• W 1307 r. z rozkazu króla Francji Filipa IV Pięknego i papieża Klemensa V zajęty został cały majątek zakonu templariuszy oraz aresztowana została większość rycerzy zakonnych.

• W 1399 r. Henryk IV Lancaster został koronowany na króla Anglii.
• W 1453 r. ur. się Edward Westminster, książę Walii.
• W 1479 r. wojska węgierskie pokonały tureckie w bitwie na Chlebowym Polu (Siedmiogród, obecnie Rumunia).
• W 1499 r. ur. się Klaudia Walezjuszka, księżna Bretanii, królowa Francji.
• W 1534 r. kardynał Alessandro Farnese został wybrany papieżem i przyjął imię Paweł III.
• W 1536 r. w Wielkiej Brytanii wybuchło powstanie narodowe na tle religijnym (tzw. Pielgrzymka Łaski) przeciwko rozwiązywaniu i niszczeniu klasztorów katolickich przez komisarzy działających z rozkazu Henryka VIII, będące również wynikiem niezadowolenia ludności, głównie chłopskiej, rozłamem w Kościele katolickim dokonanym przez króla i ustanowieniem przez niego Kościoła anglikańskiego.
• W 1563 r. ur. się Franciszek Caracciolo, włoski duchowny katolicki, święty.
• W 1582 r. ze względu na wprowadzenie kalendarza gregoriańskiego w dniu 4 października, dat od 5 października do 14 października nie było we Francji, Hiszpanii, Italii, Portugalii i Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
• W 1613 r. ur. się Ludwika de Guzman, królowa Portugalii.
• W 1644 r. podczas tzw. wojny Torstensona, zwycięstwo odniosła flota szwedzko-holenderska nad duńską w bitwie w cieśninie Fehrman (Niemcy).
• W 1676 r. ur. się Michał Apafy II, książę Siedmiogrodu.
• W 1679 r. ur. się Magdalena Augusta Anhalt-Zerbst, księżna Saksonii-Gothy-Altenburga.

• W 1761 r. w Tuluzie (Francja) powiesił się syn miejscowego kupca wyznania kalwińskiego Jeana Calasa, którego niesłusznie oskarżono o jego zamordowanie i skazano po głośnym procesie na karę śmierci.
• W 1761 r. podczas wojny siedmioletniej, zwycięstwo odniosły wojska brunszwickie nad francusko-saskimi w bitwie pod Ölper (Niemcy).
• W 1773 r. francuski astronom Charles Messier odkrył Galaktykę Wir w gwiazdozbiorze Psów Gończych.
• W 1775 r. Kongres Kontynentalny (USA) zdecydował o utworzeniu Floty Kontynentalnej, przemianowanej później na United States Navy.
• W 1781 r. cesarz Józef II Habsburg wydał tzw. patent tolerancyjny przyznający prawa ewangelikom i prawosławnym w Imperium Habsburgów na równi z katolikami.
• W 1785 r. ur. się Maria Anna Amalie von Hessen-Homburg, księżniczka Hesji-Homburg, księżna Prus.
• W 1792 r. wmurowany został kamień węgielny pod budowę Białego Domu w Waszyngtonie (USA).
• W 1812 r. podczas wojny brytyjsko-amerykańskiej, zwycięstwo odniosły wojska brytyjskie w bitwie pod Queenston Heights (Kanada).
• W 1815 r. po pojmaniu przez siły rywala Ferdynanda I Burbona w Pizzo (Włochy), rozstrzelany został były król Neapolu Joachim Murat.
• W 1825 r. Ludwik I Wittelsbach został królem Bawarii.
• W 1827 r. podczas wojny rosyjsko-perskiej, wojska rosyjskie zajęły Erywań (Armenia).
• W 1835 r. na łamach gazety „New York Herald” opublikowany został pierwszy w historii wywiad, który James Gordon Bennett Sr. przeprowadził z pocztmistrzem z Buffalo (USA).

• W 1836 r. w Paryżu (Francja) odbyła się premiera opery pt. Pocztylion z Lonjumeau z muzyką Adolphe’a Adama i librettem Adolphe’a de Leuvena i Léon-Lévy’ego Brunswicka.
• W 1837 r. wojska francuskie zdobyły Konstantynę (Algieria).
• W 1843 r. w Nowym Jorku (USA) powstała najstarsza, nieprzerwanie działająca żydowska organizacja na świecie B’nai B’rith.
• W 1846 r. ur. się Julia Salzano, włoska zakonnica, święta.
• W 1874 r. austriacki astronom Johann Palisa odkrył planetoidę (140) Siwa.
• W 1877 r. George Edward Grey został premierem Nowej Zelandii.
• W 1879 r. amerykański astronom Christian Peters odkrył planetoidę (206) Hersilia.
• W 1879 r. Johann Palisa odkrył planetoidę (205) Martha.
• W 1884 r. ustanowiony został południk zerowy w Greenwich (Wielka Brytania).
• W 1887 r. rosyjski astronom pochodzenia niemieckiego Viktor Knorre odkrył planetoidę (271) Penthesilea.
• W 1892 r. amerykański astronom Edward Emerson Barnard odkrył (pierwszą w historii dzięki fotografii) kometę 206P/Barnard-Boattini.
• W 1894 r. rozegrany został pierwszy w historii mecz derbowy Liverpool F.C. – Everton F.C. (0:3).
• W 1895 r. niemiecki astronom Max Wolf odkrył planetoidy: (407) Arachne i (408) Fama.
• W 1898 r. amerykański astronom Edwin Foster Coddington odkrył planetoidy: (439) Ohio i (440) Theodora.
• W 1899 r. podczas II wojny burskiej, wojska brytyjskie rozpoczęły oblężenie Mafeking (Południowa Afryka).
• W 1900 r. ur. się Gizela Grimaldi, księżna Monako.

• W 1912 r. w Hamburgu (Niemcy) ur. się Edward Mieczysław Serwański ps. „Karol Szymański”, żołnierz Armii Krajowej, Powstaniec Warszawski, polski historyk, autor,  polityk, działacz społeczny. Honorowy Obywatel Miasta Ostrowa wielkopolskiego (woj. wielkopolskie). 
• W 1912 r. w Hoyerswerdzie (Niemcy) powstała serbołużycka organizacja mniejszościowa Domowina.
• W 1914 r. podczas I w.ś. rząd belgijski przeniósł swoją siedzibę do Hawru (Francja).
• W 1914 r. Amerykanin Garret A. Morgan opatentował maskę przeciwgazową.
• W 1915 r. w hrabstwie New London w stanie Connecticut (USA) otwarta została baza morska dla okrętów podwodnych US Navy.
• W 1917 r. według tradycji Kościoła katolickiego miało miejsce ostatnie objawienie Matki Bożej w Fátimie (Portugalia), podczas którego doszło do tzw. Cudu Słońca.
• W 1923 r. stolica Turcji została przeniesiona ze Stambułu do Ankary.
• W 1925 r. ur. się Margaret Thatcher, brytyjska polityk, premier Wielkiej Brytanii.
• W 1929 r. w Mińsku (obecnie Białoruś) uruchomiona została komunikacja tramwajowa.
• W 1930 r. Niemcy dokonali oblotu samolotu transportowego Junkers Ju 52.
• W 1930 r. kościół katolicki uznał Cud Słońca z Fatimy (Portugalia).
• W 1936 r. węgierski astronom György Kulin odkrył planetoidę (2242) Balaton.
• W 1939 r. podczas II w.ś. niemiecki U-Boot U-40 zatonął po wejściu na minę w Cieśninie Kaletańskiej, zginęło 45 spośród 48 członków załogi.
• W 1939 r. podczas II w.ś. niemiecki U-Boot U-42 został zatopiony bombami głębinowymi na południowy zachód od Irlandii przez niszczyciele HMS „Imogen” i HMS „Ilex”.

• W 1942 r. podczas II w.ś. pierwsze oddziały amerykańskie wylądowały na Guadalcanal (Wyspy Salomona).
• W 1943 r. podczas II w.ś. zwycięstwem wojsk niemieckich nad sowiecko-polskimi zakończyła się bitwa pod Lenino (ZSRR).
• W 1943 r. podczas II w.ś. rząd włoski marszałka Pietro Badoglio wypowiedział wojnę III Rzeszy.
• W 1944 r. podczas II w.ś. sowiecka Armia Czerwona zdobyła Rygę (Łotwa).
• W 1944 r. podczas II w.ś. zakończyła się bitwa o Fort Driant (Francja).
• W 1946 r. Francuzi przyjęli w referendum konstytucję IV Republiki.
• W 1947 r. ur. się Sammy Hagar, amerykański wokalista, gitarzysta, kompozytor, członek zespołu Van Halen.
• W 1949 r. Sowieci dokonali oblotu bombowca Tu-14.
• W 1950 r. odbyła się premiera filmu pt. Wszystko o Ewie w reżyserii Josepha L. Mankiewicza.
• W 1958 r. w Watykanie odbył się pogrzeb papieża Piusa XII.
• W 1958 r. Penelope Anne Coelen ze Związku Południowej Afryki zdobyła tytuł Miss World 1958 w w Londynie (Wielka Brytania).
• W 1959 r. wystrzelona została amerykańska satelita naukowa Explorer 7.
• W 1960 r. na Morzu Barentsa doszło do awarii obwodu chłodzącego reaktora na sowieckim okręcie podwodnym K-8, co doprowadziło do skażenia radioaktywnego akwenu.
• W 1961 r. zamordowany został premier Burundi książę Louis Rwagasore.
• W 1964 r. zakończyła się pierwsza sowiecka wieloosobowa misja kosmiczna Woschod 1.
• W 1966 r. Botswana i Lesotho zostały członkami ONZ.
• W 1969 r. rozpoczęła się sowiecka załogowa misja kosmiczna na statku Sojuz 8.

• W 1970 r. Fidżi zostało członkiem ONZ.
• W 1970 r. Saëb Salam został po raz czwarty premierem Libanu.
• W 1972 r. 174 osoby zginęły w katastrzie Iła-62 w miejscowości Krasnaja Polana (ZSRR)
• W 1972 r. w Andach rozbił się samolot, którym do Chile leciała urugwajska drużyna rugby. Zginęło 29 osób z 45 na pokładzie.
• W 1973 r. 119 osób zginęło w katastrzie samolotu Tu-104B pod Moskwą (ZSRR).
• W 1976 r. w Santa Cruz (Boliwia) rozbił się samolot transportowy Boeing 707. Zginęło 100 osób, z czego 97 (głównie dzieci) na ziemi.
• W 1977 r. palestyńscy terroryści porwali Boeinga 707 linii lotniczych Lufthansa, lecącego z Palma de Mallorca (Hiszpania) do Frankfurtu nad Menem (Niemcy). Samolot został odbity 5 dni później na lotnisku w Mogadiszu (Somalia) przez niemiecką jednostkę specjalną, a troje z czworga terrorystów zastrzelono.
• W 1978 r. uchwalona została konstytucja Suazi.
• W 1982 r. na granicy brazylijsko-paragwajskiej zakończona została budowa zapory wodnej Itaipu na rzece Parana.
• W 1983 r. odbył się komunistyczny zamach stanu na Grenadzie.
• W 1983 r. podczas sowieckiej interwencji w Afganistanie, w odwecie za zabicie sowieckiego żołnierza, sowieckie wojska zamordowały 126 mieszkańców wsi Kolczabad, Muszkizai i Timur Kalacza.
• W 1989 r. odbyła się premiera filmu pt. I kto to mówi w reżyserii Amy Heckerling.
• W 1989 r. odbyła się premiera filmu pt. Zabić księdza w reżyserii Agnieszki Holland.

• W 1990 r. wojska syryjskie zaatakowały siły generała Michela Aouna w Libanie, zginęło ponad 500 osób.
• W 1991 r. w Bułgarii odbyły się pierwsze po wojnie wolne wybory parlamentarne.
• W 1996 r. odbyła się premiera filmu biograficznego pt. Skandalista Larry Flynt w reżyserii Miloša Formana.
• W 1999 r. Senat USA nie zgodził się na ratyfikację Traktatu o całkowitym zakazie prób z bronią jądrową (CTBT).
• W 2002 r. Niemiec Michael Schumacher został po raz piąty mistrzem świata Formuły 1.
• W 2005 r. 137 osób zginęło w walkach po ataku czeczeńskich separatystów na miasto Nalczyk (Kabardo-Bałkaria, Rosja).
• W 2006 r. Bangladeski ekonomista i pionier mikrokredytów Muhammad Yunus oraz założony przez niego Grameen Bank otrzymali Pokojową Nagrodę Nobla.
• W 2006 r. minister spraw zagranicznych Korei Południowej Ban Ki-moon został wybrany na stanowisko sekretarza generalnego ONZ.
• W 2007 r. w Gelsenkirchen (Niemcy) odbyło się 100. żużlowe Grand Prix.
• W 2010 r. wydobyci zostali na powierzchnię wszyscy 33 górnicy uwięzieni pod ziemią od czasu tąpnięcia 5 sierpnia w kopalni miedzi i złota w Copiapó (Chile).
• W 2011 r. 28 osób zginęło, a 4 zostały ranne w katastrzie lotu Airlines PNG 1600 na wschodnim wybrzeżu Papui-Nowej Gwinei.
• W 2011 r. król Bhutanu Jigme Khesar Namgyel Wangchuck poślubił Dziecyn Pemę.
• W 2012 r. prezydent Mauretanii Muhammad uld Abd al-Aziz został ranny w wyniku ostrzelania jego konwoju.
• W 2013 r. stratowanych zostało 115 pielgrzymów, a 110 odniosło rany w pobliżu świątyni Ratangarh koło miasta Datia w stanie Madhya Pradesh (Indie).
• W 2019 r. Kenijka Brigid Kosgei ustanowiła w Chicago (USA) rekord świata w biegu maratońskim o czasie 2:14:04.