25 WRZEŚNIA W HISTORII

25 września w Polsce:

• W 1604 r. podczas II wojny polsko-szwedzkiej, wojska polskie pokonały wojska szwedzkie w bitwie pod Białym Kamieniem (Kresy Wschodnie).
• W 1648 r. podczas Powstania Chmielnickiego, klęską wojsk polskich zakończyła się bitwa pod Piławcami (Kresy Wschodnie).
• W 1655 r. podczas Potopu szwedzkiego, wojska szwedzkie rozpoczęły oblężenie Krakowa (woj. mazowieckie).

• W 1659 r. podczas Potopu szwedzkiego, wojska polskie rozpoczęły decydujące oblężenie twierdzy Głowa Gdańska (woj. pomorskie).
• W 1699 r. książę elektor Saksonii i król Polski August II Mocny zawarł sojusz zaczepno-odporny przeciwko Szwecji z królem Danii Fryderykiem IV Oldenburgiem.
• W 1736 r. konsekrowany został kościół Matki Bożej w Raciborzu (woj. śląskie).
• W 1765 r. ur. się Michał Klezas Ogiński, kompozytor, podskarbi wielki litewski, miecznik wielki litewski, książę.
• W 1793 r. podpisany został traktat z Prusami, na mocy którego otrzymały one 58 tys. km² powierzchni Polski. Podpisanie traktatu uznaje się za II rozbiór Polski.
• W 1794 r. podczas Insurekcji kościuszkowskiej, gen. Jan Henryk Dąbrowski wkroczył do Gniezna (woj. wielkopolskie).
• W 1840 r. ur. się Stanisław Pomian-Srzednicki, prawnik, pierwszy prezes Sądu Najwyższego.
• W 1861 r. konsekrowany został kościół św. Wojciecha w Mikołowie (woj. śląskie).
• W 1863 r. podczas Powstania styczniowego, porażki ponieśli powstańcy w bitwach pod Nowym Stawem (woj. lubelskie) i pod Skieblewem (woj. podlaskie).
• W 1875 r. zainaugurował działalność Teatr Polski w Poznaniu (woj. wielkopolskie).
• W 1911 r. pilot Michał Scipio del Campo dokonał oblotu pierwszego polskiego samolotu skonstruowanego przez przedsiębiorstwo Zbierański i Cywiński.
• W 1921 r. we Lwowie (Kresy Wschodnie) miał miejsce nieudany zamach na marszałka Polski Józefa Piłsudskiego.
• W 1926 r. ur. się Tadeusz Pluciński, aktor filmowy i teatralny.
• W 1927 r. otwarta została Nowa Synagoga w Gdańsku-Wrzeszczu (woj. pomorskie).

• W 1932 r. prezydent RP Ignacy Mościcki wydał rozporządzenie o wykonywaniu praktyki lekarskiej, które wprowadziło wymóg aby konieczność medyczna usunięcia ciąży była potwierdzona przez dwóch lekarzy innych niż przeprowadzający zabieg a podejrzenie, że do poczęcia doszło wskutek przestępstwa zostało potwierdzone odpowiednim zaświadczeniem prokuratora.
• W 1935 r. odbyła się premiera komedii filmowej pt. Dwie Joasie w reżyserii Mieczysława Krawicza.
• W 1937 r. po raz pierwszy odegrany został Hejnał Płocka.
• W 1939 r. polski okręt podwodny ORP „Żbik” zawinął do szwedzkiego portu, gdzie został internowany.
• W 1939 r. prezydent Ignacy Mościcki przekazał władzę Rządowi RP na uchodźstwie.
• W 1939 r. ok. 10 tys. osób zginęło, a 35 tys. zostało rannych w niemieckim bombardowaniu dywanowym na Warszawę (woj. mazowieckie).
• W 1941 r. Niemcy rozstrzelali 575 Żydów w Jaszunach koło Wilna (Kresy Wschodnie).
• W 1943 r. Austriak Franz Kutschera objął funkcję dowódcy SS i policji na dystrykt warszawski w Generalnej Gubernii (okupowana Polska).
• W 1944 r. w 56. dniu Powstania Warszawskiego, w nocy wyczała się kanałami z Mokotowa do Śródmieścia część żołnierzy, ludności i władz cywilnych.
• W 1946 r. ur. się Andrzej Sobczak, autor tekstów piosenek wielu przebojów, artysta kabaretowy, felietonista.
• W 1946 r. administracja Polski Ludowej przejęła kontrolę nad tzw. Enklawą Policką, zajmowaną od 5 października 1945 r. przez wojska sowieckie.
• W 1950 r. w trosce o czystość gatunku żubra europejskiego z Puszczy Białowieskiej (woj. podlaskie) został wywieziony ostatni żubrobizon.

• W 1953 r. komunistyczne władze PRL uwięziły prymasa kardynała Stefana Wyszyńskiego i arcybiskupa Antoniego Baraniaka.
• W 1954 r. ur. się Apostolis Anthimos, polski gitarzysta pochodzenia greckiego, członek zespołu SBB.
• W 1954 r. ur. się Jacek Skubikowski, muzyk, kompozytor, piosenkarz, autor tekstów wielu polskich przebojów.
• W 1954 r. Sejm PRL przyjął ustawę o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich Rad Narodowych.
• W 1965 r. odbyła się premiera filmu pt. Popioły w reżyserii Andrzeja Wajdy.
• W 1973 r. odbyła się premiera filmu tp. Zazdrość i medycyna w reżyserii Janusza Majewskiego.
• W 1981 r. Sejm PRL przyjął ustawę o przedsiębiorstwach państwowych.
• W 1991 r. odbyło się ostatnie losowanie gry liczbowej Super Lotek.
• W 2009 r. rozpoczęły się XXVI Mistrzostwa Europy w Piłce Siatkowej Kobiet rozgrywane po raz pierwszy na polskich parkietach.

25 września na świecie:

• W 235 r. abdykował papież Poncjan.
• W 275 r. Tacyt został ogłoszony przez senat cesarzem rzymskim.
• W 303 r. podczas wyprawy misyjnej ścięty został w Amiens (Francja) św. Ferminiusz z Pampeluny.
• W 1066 r. wojska anglosaskie pokonały wikingów w bitwie pod Stamford Bridge (Wielka Brytania).
• W 1358 r. ur. się Yoshimitsu Ashikaga, japoński siogun.

• W 1396 r. podczas Krucjaty nikopolitańskiej, europejscy krzyżowcy ponieśli klęskę w bitwie pod Nikopolis (Bułgaria) z Turkami osmańskimi.
• W 1403 r. ur. się Ludwik III, książę Andegawenii i Kalabrii.
• W 1493 r. Krzysztz Kolumb wypłynął z Kadyksu (Hiszpania) w swą drugą wyprawę do Nowego Świata.
• W 1513 r. podczas podboju Panamy hiszpański konkwistador Vasco Núñez de Balboa jako pierwszy Europejczyk dotarł do wybrzeży Pacyfiku.
• W 1555 r. w Augsburgu (Niemcy) podpisany został pokój między cesarzem Karolem V Habsburgiem, a protestanckimi książętami Rzeszy (tzw. związkiem szmalkaldzkim), który wprowadzał zasadę Cuius regio, eius religio.
• W 1598 r. król Polski i Szwecji Zygmunt III Waza poniósł klęskę w bitwie pod Linköping (Szwecja) w trakcie wyprawy wojennej do Szwecji, która miała stłumić bunt księcia Karola Sudermańskiego.
• W 1607 r. ur. się Dorota z Anhaltu-Zerbst, księżna Brunszwika-Lüneburga.
• W 1621 r. podczas IV wojny polsko-szwedzkiej, wojska szwedzkie zdobyły Rygę (Łotwa).
• W 1632 r. rosyjska wyprawa założyła twierdzę Jakuck (Rosja).
• W 1657 r. ur. się Imre Thököly, książę Siedmiogrodu.
• W 1690 r. ukazało się pierwsze wydanie pierwszego amerykańskiego dziennika pt. „Publick Occurrences Both Foreign and Domestick”.
• W 1697 r. ur. sie Franciszek Jozjasz, książę Saksonii-Coburgu-Saalfeld.
• W 1706 r. podczas Powstania Rakoczego, wojska austriackie ograbiły i podpaliły Miszkolc (Węgry).
• W 1711 r. ur. się Qianlong, cesarz Chin.
• W 1718 r. ur. się Ludwig Ernst z Brunszwiku-Lüneburga-Bevern, książę Kurlandii i Semigalii.

• W 1721 r. ur. się Ludwik Wiktor Sabaudzki, książę Carignano.
• W 1744 r. ur. się Fryderyk Wilhelm II, król Prus.
• W 1746 r. poświęcony został sobór Objawienia Pańskiego w Irkucku (Rosja).
• W 1759 r. podczas Wojny siedmioletniej, zwycięstwo odniosły wojsk pruskie nad austriackimi w bitwie pod Hoyerswerda (Niemcy).
• W 1766 r. ur. się Armand-Emmanuel du Plessis, francuski polityk, premier Królestwa Francji.
• W 1768 r. wybuchła V wojna rosyjsko-turecka.
• W 1772 r. ur. się Fath Ali Szah Kadżar, szach Persji.
• W 1789 r. amerykański Kongres zatwierdził tzw. Kartę Praw Stanów Zjednoczonych.
• W 1799 r. podczas II koalicji antyfrancuskiej, rozpoczęła się II bitwa pod Zurychem (Szwajcaria).
• W 1806 r. papież Pius VII powołał diecezję Livorno (Włochy).
• W 1830 r. rozpoczęła się rewolucja belgijska.
• W 1835 r. Juan Álvarez Mendizábal został premierem Hiszpanii.
• W 1835 r. papież Grzegorz XVI powołał diecezję Nowa Pamplona (Kolumbia).
• W 1846 r. wojska amerykańskie dowodzone przez generała i przyszłego prezydenta Zacharego Taylora zdobyły Monterrey (Meksyk).
• W 1855 r. w Dreźnie (Niemcy) otwarta została Galeria Obrazów Starych Mistrzów, zaprojektowana przez Gottfrieda Sempera.
• W 1857 r. chory na nowotwór mózgu król Szwecji i Norwegii Oskar I wyznaczył na regenta swego syna Karola.
• W 1865 r. Chile wypowiedziało wojnę Hiszpanii.

• W 1868 r. u wybrzeży Jutlandii zatonęła po wejściu na mieliznę rosyjska fregata śrubowa „Aleksander Newski”.
• W 1876 r. ustanowiona została flaga Tasmanii.
• W 1883 r. Harry Atkinson został po raz drugi premierem Nowej Zelandii.
• W 1885 r. Commerce w Teksasie (USA) uzyskało prawa miejskie.
• W 1890 r. w Kalifornii (USA) utworzony został Park Narodowy Sekwoi (Sequoia National Park).
• W 1890 r. zwodowany został austro-węgierski krążownik pancernopokładowy SMS „Kaiserin Elisabeth”.
• W 1899 r. uruchomiona została komunikacja tramwajowa w Troyes (Francja).
• W 1911 r. francuski pancernik „Liberté” eksplodował w porcie wojennym w Tulonie (Francja), zginęły 204 osoby, a 185 zostało rannych.
• W 1912 r. na Columbia University w Nowym Jorku (USA) założona została szkoła dziennikarstwa.
• W 1912 r. powołana została Międzynarodowa Federacja Farmaceutyczna.
• W 1917 r. podczas I w.ś. wojska brytyjskie zajęły Akkę (Izrael).
• W 1919 r. w Czechach ur. się Stanisław Hadyna, polski kompozytor, dyrygent, założyciel i wieloletni kierownik artystyczny Zespołu Pieśni i Tańca „Śląsk”.
• W 1919 r. podczas pobytu w Pueblo w stanie Kolorado (USA), prezydent USA Woodrow Wilson doznał udaru mózgu.
• W 1924 r. odbyła się premiera sowieckiego filmu niemego pt. Aelita w reżyserii Jakowa Protazanowa.
• W 1925 r. Komrat (Mołdawia) uzyskał prawa miejskie.
• W 1925 r. na Wyspach Owczych założona została Farerska Partia Socjaldemokratyczna.

• W 1926 r. w Genewie (Szwajcaria) podpisana zostana tzw. Konwencja w sprawie niewolnictwa.
• W 1926 r. William Lyon Mackenzie King został po raz drugi premierem Kanady.
• W 1928 r. założone zostało amerykańskie przedsiębiorstwo telekomunikacyjne Motorola.
• W 1936 r. Gienrich Jagoda został zdymisjonowany przez Józefa Stalina z funkcji szefa sowieckiej NKWD.
• W 1937 r. podczas II wojny chińsko-japońskiej, zwycięstwo odniosły wojska chińskie w bitwie pod Pingxingguan (Chiny).
• W 1940 r. podczas II w.ś. zakończyła się tzw. operacja „Menace”, nieudana próba zdobycia przez aliantów portu w Dakarze (Senegal), będącego pod kontrolą francuskiego rządu Vichy.
• W 1941 r. podczas II wojny chińsko-japońskiej, tzw. pięciu wojowników z góry Langya odciągnęło kilkusetosobowy oddział japoński od miejsca zamieszkanego przez cywilów i oddziału chińskiego w stronę góry Langya (Chiny). Akcja ta dała czas Chińczykom na zorganizowanie oporu. Żołnierze, ostrzeliwani przez wroga, zdecydowali się na skok z góry, w wyniku czego 3 z nich poniosło śmierć na miejscu.
• W 1941 r. w Hiszpanii utworzony został Narodowy Instytut Przemysłu (INI).
• W 1943 r. podczas II w.ś. Armia Czerwona zdobyła Smoleńsk (Kresy Wschodnie).
• W 1943 r. Rijad as-Sulh został pierwszym premierem Libanu.
• W 1944 r. ur. się Michael Douglas, amerykański aktor, producent filmowy.
• W 1944 r. nazista Adolf Hitler wydał dekret powołujący tzw. Volkssturm.
• W 1949 r. na torze pod Brnem odbył się jedyny w historii wyścig Formuły 1 o Grand Prix Czechosłowacji.
• W 1955 r. ur. się Zucchero, włoski piosenkarz.

• W 1955 r. powstały Jordańskie Królewskie Siły Powietrzne.
• W 1956 r. rozpoczęła się eksploatacja podmorskiego kabla telefonicznego między Szkocją a Nową Fundlandią (Kanada).
• W 1962 r. na inauguracyjnym posiedzeniu Zgromadzenia Narodowego proklamowana została Ludowo-Demokratyczna Republika Algierii.
• W 1963 r. w wyniku wojskowego zamachu stanu został obalony prezydent Dominikany Juan Bosch.
• W 1964 r. w Mozambiku wybuchło powstanie antyportugalskie.
• W 1969 r. ur. się Catherine Zeta-Jones, walijska aktorka.
• W 1969 r. po raz pierwszy wręczone zostały nagrody szwedzkiego przemysłu fonograficznego tzw. Grammis.
• W 1969 r. w Rabacie (Maroko) powołana została Organizacja Konferencji Islamskiej.
• W 1972 r. Kakuei Tanaka jako pierwszy premier Japonii od zakończenia II wojny światowej przybył z wizytą do Chin.
• W 1972 r. Norwegowie opowiedzieli się w referendum przeciwko przystąpieniu do Wspólnoty Europejskiej.
• W 1974 r. w San Diego w Kalifornii (USA) odbyły się pierwsze w historii zawody w triathlonie.
• W 1976 r. odbyła się premiera amerykańskiego serialu pt. The Muppet Show.
• W 1976 r. w domu perkusisty Larrego Mullena Juniora założony został irlandzki zespół rockowy U2.
• W 1978 r. w okolicy San Diego w Kalifornii (USA) zderzył się samolot Boeing 727 z awionetką typu Cessna 172, zginęły 144 osoby.
• W 1979 r. w Palermo na Sycylii (Włochy) zastrzelony został antymafijny sędzia śledczy Cesare Terranova.

• W 1981 r. Belize przystąpiło do ONZ.
• W 1981 r. Sandra Day O’Connor jako pierwsza kobieta została wybrana sędzią Sądu Najwyższego USA.
• W 1982 r. Sowieci dokonali oblotu samolotu szturmowego Ił-102.
• W 1983 r. 38 członków IRA uciekło z więzienia Maze (Irlandia).
• W 1984 r. Jordania jako pierwszy kraj arabski wznowiła stosunki dyplomatyczne z Egiptem, zerwane po podpisaniu egipsko-izraelskiego układu pokojowego w 1979 r.
• W 1985 r. palestyńscy terroryści zamordowali na jachcie u wybrzeży Cypru trzech obywateli Izraela. W odwecie izraelskie lotnictwo 1 października zbombardowało siedzibę OWP w Tunisie (Tunezja).
• W 1991 r. ONZ nałożyła embargo na kraje byłej Jugosławii.
• W 1992 r. amerykańska NASA wystrzeliła sondę Mars Observer.
• W 1992 r. otwarty został kanał Ren-Men-Dunaj (Niemcy).
• W 1998 r. wszystkie z 38 osób na pokładzie zginęło w katastrzie lecącego z Malagi do Melilli (Hiszpania) samolotu BAe 146 hiszpańskich regionalnych linii lotniczych PauknAir.
• W 2000 r. w Buenos Aires (Argentyna) otwarty został Muzułmański Ośrodek Kulturalny Króla Fahda, będący największym meczetem w Ameryce Południowej.
• W 2001 r. Arabia Saudyjska zerwała stosunki dyplomatyczne z rządzonym przez talibów Afganistanem.
• W 2004 r. nad Haiti przeszedł huragan Jeanne, który zabił ok. 1286 i pozbawił dachu nad głową ponad 300 tys. ludzi.

• W 2008 r. Kgalema Motlanthe został zaprzysiężony na urząd prezydenta RPA.
• W 2008 r. piraci somalijscy uprowadzili ukraiński statek przewożący 33 czołgi.
• W 2008 r. Polska przystąpiła do Międzynarodowej Agencji Energetycznej.
• W 2008 r. rozpoczęła się trzecia chińska załogowa misja kosmiczna Shenzhou 7.
• W 2009 r. Vlad Filat został premierem Mołdawii.
• W 2011 r. w stolicy Libii Trypolisie odkryte zostały masowe groby ponad 1200 więźniów zamordowanych podczas buntu w więzieniu Abu Salim pod koniec czerwca 1996 r.
• W 2012 r. opublikowany został obraz tzw. Ekstremalnie Głębokiego Pola Hubble’a, powstały na podstawie ponad 2 tys. zdjęć wykonanych przez Kosmiczny Teleskop Hubble’a. Obraz przedstawia ok. 5,5 tys. galaktyk, z których najodleglejsze znajdują się 13,2 mld lat świetlnych od Ziemi. Jest to najdalej sięgające zdjęcie astronomiczne, jakie do tej pory wykonane zostało w świetle widzialnym.
• W 2015 r. w Iżewsku (Rosja) rozpoczęła się seryjna produkcja samochodu osobowego Łada Vesta.
• W 2017 r. na terenie regionu autonomicznego Kurdystanu (Irak) odbyło się referendum niepodległościowe zorganizowane przez kurdyjskie władze lokalne. Według zicjalnych rezultatów za niepodległością opowiedziało się 92,7% uczestników.
• W 2018 r. zakończyła się czterodniowa podróż apostolska papieża Franciszka na Litwę, Łotwę i do Estonii.
• W 2019 r. otwarty został Port lotniczy Pekin-Daxing (Chiny).